بیدمشک گونه ای متعلق به خانواده بیدیان Salicaceae و جنس بید Salix است. جنس بيد با حدود 530 گونه شناخته شده در جهان و 31 گونه و 6 دورگه در ایران، بزرگ ترين و پيچيده ترين گروه گياهان چوبي در مناطق معتدل است. بیدمشک درختچه ای است دو پایه زینتی و گاهی به صورت درخت، کوچک تر از بیدهای معمولی با ارتفاع ۸ تا ۱۰ متر است. بیدمشک دو پایه است، یعنی گل های نر و ماده از هم جدا هستند و از نظر ظاهری نیز تفاوت هایی بین این دو وجود دارد. سنبله های نر حدود 5/ 3 سانتی متر و سنبله های ماده حدود۱۰ سانتی متر طول دارند. همچنین برگ ها در گیاهان ماده کمی بزرگ تر از گیاهان نر هستند. از گل آذین نر بیدمشک برای تهیه عرق بیدمشک، اسانس، معطرکردن مواد غذایی و همچنین به دلیل خواص درمانی آن در طب سنتی استفاده می شود. گل دهی بید مشک بسته به شرایط اقلیمی منطقه از نیمه دوم اسفند شروع می شود و تا فروردین ماه طول می کشد. زمان اوج گل دهی آن نیمه اول اردیبهشت است. زمان برگ دهی آن نیز از هفته دوم فروردین شروع شده و با شروع فصل سرما در آبان خزان برگ ها شروع شده و تا پایان آذرماه خزان برگ ها کامل می شود.
گلهای جذاب درخت بیدمشک
برای مشاهده و خرید بذر گیاهان دارویی مختلف کلیک کنید.
پراکنش بید مشک
بیدمشک بومی منطقه خاورمیانه است و برخ الف نام علمی آن (بید مصری) بسیاری از گیاه شناسان منشأ آن را ایران معرفی کرده اند. خاستگاه بیدمشک در جهان ایران، جنوب شرقی آناتولی، جنوب شرقی ماورای قفقاز، عراق، افغانستان و پاکستان است و در ایران در مناطق آذربایجان، شمال ایران ،گرگان، مازندران و گیلان، اصفهان، کرمان، شیراز و یزد می روید.
اهمیت و کاربردهای گونه بیدمشک
به سبب كاربرد هاي متفاوت بيدمشک از جمله کارکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی، حفاظت منابع ) خاک(، صنعتي، دارویي، خوراکی، زينتي و… مي توان آن را جزو درختان چند منظوره دانست.
کاربرد دارویی و پزشکی بید مشک
استفاده از بیدها و بید مشک در طب سنتی، سابقه طولانی دارد. آشوری ها، سومری ها و مصری ها در زمان باستان پوست و برگ بید را به عنوان ضدتب و درد استفاده می کردند. بقراط حکیم و طبیب بزرگ یونانی، از پوست بید به عنوان داروی آرام بخش، ضدتشنج و ضددرد استفاده می کرد. جالینوس طبیعت بیدها را سرد و تر دانسته است. شاخ و برگ درختان بید به واسطه اثر آرام بخشی، ضدتشنج و ضددرد در ایران باستان به عنوان عصاره گیاهی با کاربرد دارویی استفاده شده است. همچنین استفاده از عصاره بیدمشک در قرون وسطا برای درمان افسردگی رایج بوده است. بوعلی سینا در کتاب قانون نوشته است که مالیدن آب و افشره بیدمشک، ورم ها را فرو می نشاند.
شکوفه بیدمشک و بوکردن برگ آن بادهای متراکم سر را درمان و همچنین شکم را روان می کند. بر خواص طبی عمومی، گونه های جنس بید ( Salix ) به دلیل دارابودن ترکیبات اسید سالیسیلیک و… مسکن درد، ضدالتهاب، ضدورم، ضدروماتیسم، ضدسم و… است. عرق بیدمشک با داشتن ترکیباتی مانند ژرانیول، سالیسین، اسید استیل سالیسیلات، میریستین، کامپفرول، کورستین، روتین، لوتئولین و تانن به عنوان داروی مؤثر در تقویت قلب، آرام بخش و رفع کننده درد و خستگی و ضدفشار خون به کار می رود. بیدمشک همچنین گیاهی ملین و تقویت کننده اعصاب و محرک قوای جنسی است. این گیاه دارویی دستگاه گوارش را تقویت می کند و اشتها را افزایش می دهد. جوشانده برگ یا پوست درخت بیدمشک باعث دفع انگل ها و کرم های معده و روده می شود. جوشانده برگ آن با عسل اعصاب را آرام می کند. عرق بیدمشک آرام بخش و خواب آور است. جوشانده گل بیدمشک همراه با شکر، ناراحتی های عصبی، افسردگی، دردهای عصبی و روماتیسمی را بهبود می بخشد.
شما عزیزان می توانید بذر انواعد گیاهان دارویی مثل انواع آویشن، بومادران، سنبل الطیب، خاکشیر و …. را از سایت فردین کشت خریداری نمایید.
گلهای بیدمشک از نمایی نزدیک
ارزش خوراکی بیدمشک
استحصال عرق و اسانس، هدف اصلی تولید بیدمشک در کشور است. عرق بید مشک در تولید نقل بیدمشک، شربت بیدمشک، حلوا، شیرینی، بستنی و سایر اقلام خوراکی کاربرد دارد. سالانه بیش از یک میلیون لیتر عرقیات گیاهی در آذربایجان غربی تولید می شود که عرق بیدمشک بخش مهمی از آن را تشکیل می دهد.
کاربرد بیدمشک در زنبورداری
مشخص شده است که یکی از بهترین گرده های گل برای زنبورها گرده بیدمشک است که از لحاظ مواد غذایی غنی و مورد علاقه زنبور عسل است. یکی از ویژگی های بید مشک آن است که گل های آن معمولا در اواخر اسفند و اوایل فروردین باز می شوند که بسیاری از گیاهان هنوز فعالیت خود را آغاز نکرده اند. بنابراین توصیه شده است زنبورداران در نقطه ای که جمعیت زنبورها زمستان را می گذرانند، چند عدد درخت بیدمشک بکارند.
کاربرد بید مشک در فضای سبز
درختچه های بیدمشک به دلیل برخورداری از خصوصیاتی مانند فرم زیبا، داشتن برگ های متراکم و همچنین تمیز بودن و تجمع کم تر آفات و امراض روی آن به واسطه وجود سالیسیلیک اسید به عنوان یک دفع کننده طبیعی، در بیش تر مناطق جهان جزو گیاهان زینتی هستند. بنابراین با توجه به کمبود آب و کیفیت نامساعد خاک در اکثر نقاط کشور، استفاده از گونه های بومی و متحمل به شرایط نامساعد محیطی مانند گونه بیدمشک در ایجاد فضاهای سبز ضروری است.
کاربرد اکولوژیکی و زیست محیطی بیدمشک
بيدها (. Salix ssp) یکی از عناصر اصلي حواشی رودخانه ها، نهرها، روستاها و مزارع بسیاری از مناطق کشور هستند و نقش مهمی در حفاظت منابع آب و خاک دارند. در دو دهه اخیر، شاهد تخریب و تبدیل (به طور عمده به زراعت) بخش وسیعی از بیدستان های کشور و مختل شدن کارکردهای اکولوژیکی بیدها به ویژه در حفاظت آب و خاک و کنترل سیلاب ها بوده ایم. این امر از طرفی ب هدلیل عوامل طبیعی مانند تغییرات اقلیمی، وقوع خشک سالی های مکرر، تنش های محیطی نظیر خشکی، گرما و ریزگردها، طغیان آفات و امراض و… روی داده است و از طرف دیگر، ناشی از عوامل اقتصادی از جمله تغییرات الگوی مصرف و تقاضا و به تبع آن تغییرات کاشت محصولات زراعی و باغی و گرایش کشاورزان به مصرف آب در زراعت های زودبازده و پردرآمد و همچنین افزایش تقاضا و قیمت چوب بوده است.
احیای بیدستان های مخروبه و اراضی مستعد حاشیه رودخانه ها، نهرها و روستاها با گونه ارزشمند و اقتصادی بیدمشک به عنوان گونه ای چند منظوره، علاوه بر احیا و توسعه بیدستان ها و کارکردهای اکولوژیکی آن ها، باعث ايجاد و توسعه صنايع تبديلي، توسعه اشتغال پایدار و افزایش درآمد بهره برداران با حفظ توازن اکولوژیک، کاهش وابستگی به جنگل و تخریب آن به ویژه در ناحیه زاگرس می شود. همچنین درخت بیدمشک مانند انواع بید در زدودن آلودگی های خاک از طریق برداشت و شست وشو، مصرف یا تغییر ترکیب مواد سمی و… نقش اساسی دارد.
بیدمشک
کاربرد بیدمشک در تأمین انرژی
درختان بيد رشد سريعى دارند و هنگام سوختن انرژى زيادى توليد می کنند. ازاین رو، برخی گونه های بید در برخى كشورها مانند سوئد به عنوان نوعی منبع سوختى زيستى استفاده می شوند.
گردآوری: حاتمی
