مریم گلی و خواص آن

گیاه شناسی

مریم گلی با نام علمی Salvia officinalis متعلق به خانواده labiatea گیاهی چند ساله و پرشاخه به ارتفاع cm ۶۰ – ۳۰ است که دارای ظاهر پرپشت بوده و برگ ها به صورت متقابل به رنگ سبز روشن و ضخیم و همچنین دارای شبکه ای از رگبرگ هاست. مریم گلی یک گیاه دارویی علفی و چندساله است که ارتفاع آن به 40 تا ۸۰ سانتی متر می رسد. قسمت های مختلف این گیاه دارای کرک های خاکستری رنگ است و برگ های این گونه مریم گلی برخلاف گونه های دیگر بلند و نیزه ای شکل است. گل های این گیاه به رنگ آبی مایل به بنفش هستند.

مریم گلی دارای دو نوع برگ در طول ساقه است که یکی بیضوی و دندانه دار و دارای دمبرگ دراز در قاعده ساقه و دیگری برگ های کوچک نوک تیز ولی عاری از دمبرگ در قسمت های فوقانی ساقه است.

گل ها به رنگ آبی مایل به بنفش و به ندرت سفید است که در فاصله ماه های خرداد و تیر می روید، همچنین گل دارای نوش فراوان و معطر که محبوب زنبورعسل است. میوه مریم گلی چهار فندقه و محصور در کاسه گل است.

مریم گلی کبیر Salvia sclare، این گیاه برای استفاده از اسانس آن کشت می شود که در گل ها ساخته و ذخیره می گردد؛ از این رو باید زمانی گل ها را برداشت کرد که از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردار باشند. اسانس از بدو تشکیل گل ها در آنها تولید و با کامل شدن گل افزوده می شود. اما با شروع تشکیل بذر از مقدار آن کاسته می شود.

شما عزیزان می توانید بذر انواع مریم گلی از قبیل مریم گلی قرمز، مریم گلی صورتی، مریم گلی پا بلند و … را از سایت فردین کشت خریداری نمایید.

منظره بسیار زیبا از مریم گلی قرمز

بهترین زمان برای برداشت و تهیه اسانس

بیشترین مقدار اسانس در گل ها ۸ تا ۱۰ روز پس از آغاز گل دهی است؛ از این رو ۸ تا ۱۰ روز پس از گل دهی زمان مناسب برای برداشت گل ها بوده و باید طی ۱۰ تا ۱۵ روز، همه گل ها را برداشت کرد. مقدار و کیفیت اسانس در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است. مثلا بین ساعات ۲۱ تا ۳ گل ها از بیشترین مقدار اسانس با کیفیت مناسب برخوردارند. زمان مناسب برای برداشت گل ها بین ساعات ۲۱ تا ۳ یا حداکثر ۲ تا 6 صبح است.

برداشت محصول در سطوح کم با دست انجام می گیرد اما در کشت های وسیع جمع آوری گل ها تنها با ماشین های مخصوص امکان پذیر است و هنگام برداشت فقط باید ساقه های گل دار را جمع کرد. پس از برداشت برای جلوگیری از کاهش اسانس بلافاصله اسانس گل ها استخراج شود که این عمل از طریق تقطیر با بخار انجام می شود و مقدار محصول تازه گل ۵ تا ۹ تن در هکتار خواهد بود که از این مقدار 6 تا ۱۰ کیلوگرم اسانس استخراج می شود.

خشک کردن مریم گلی

 خشک کردن سرشاخه های برداشت شده در سایه و زیر و رو کردن آرام آنها حداقل یک بار در روز جهت جلوگیری از بروز کپک ضروری است که حداکثر دما برای خشک کردن در خشک کن ها صنعتی ۴۰ درجه سانتی گراد است و دمای بیش از این مقدار باعث پایین آمدن کیفیت ماده مؤثره می شود.

بسته بندی و انبار

اطمینان کامل از خشک شدن کامل گیاه و ریختن آنها در کیسه های ۵۰ کیلوگرمی و گذاشتن آنها در محلی سرپوشیده و دور از رطوبت و عاری از حشرات و حیوانات موذی از جمله موش باید صورت گیرد.

مریم گلی صورتی و بنفش

مواد موثر موجود در مریم گلی

مواد مؤثره مواد مؤثره شامل روغن فرار، ساپونین، تانن، رزین، اسیدهای مختلف، موسیلاژ، نمک های معدنی، ویتامین ها، استروژن، آسپاراژین، پیکر وسالوین، سالوین و فلاونوئید است.

ترکیبات شیمیایی مؤثر در درمان سرطان

کاربرد و خواص درمانی برگ ها و سرشاخه های گل دار مریم گلی خواص درمانی متعددی دارند که مهمترین آنها عبارت اند از: ضدعفونی کننده (در صورت استفاده خارجی)، ضدتشنج، کمک کننده به هضم غذا، کاهش دهنده قند خون و ضدنفخ.

عصاره مریم گلی دارای اثر بسیار قوی ضد اکسیدان است و مطالعات اخیر نشان داده است که این اثرات، به دلیل وجود اجسامی از جمله اسید لابیاتیک و اسید کارنوزیک در آن است. همچنین ترکیب سالوین آن که یک اسید فنلی است به همراه مشتق منو متیل اتر آن، دارای خاصیت ضد میکروبی قوی به ویژه روی استافیلوکوکوس اورئوس است.

در طب عوام برای توقف ترشح شیر، کاهش فشار خون به عنوان قاعده آور مصرف می شود. همچنین در طب چین از ریشه مریم گلی به اصطلاح برای حرکت خون، دردهای قاعدگی و مشکلات قلبی استفاده می کنند. این گیاه به عنوان آرام بخش و کاهش حرارت بدن کاربرد دارد. برای این منظور ریشه را پودر کرده و به آن ۵ تا ۱۰ گرم آن یک لیوان آب جوش اضافه می کنند. ۲۰ دقیقه به حال خود گذاشته می شود که بهتر است درب ظرف بسته باشد و سپس صاف کرده و میل می شود.

نکات مهم: با توجه به اینکه در گذشته از مریم گلی در طب سنتی ایران استفاده می شده و این گیاه جزء گیاهان دارویی کاربردی در ایران بوده است. از این رو گذشتگان باید از گونه های مشابه به مریم گلی حقیقی استفاده می کرده اند که اثرات مشابه داشته است. شایان ذکر است که جنس سالویا در ایران دارای ۵۸ گونه است که شامل گیاه علفی یک ساله یا چند ساله بوده و در نقاط ایران پراکنده هستند و در نقاط مختلف ایران به احتمال زیاد، از یک یا چند گونه مشابه مریم گلی استفاده می شود که دارای خواص مشابه هستند.

در خارج از ایران نیز از گونه های مختلف مریم گلی به طور مشابه استفاده می شود که از میان آنها دو گونه سالویا اف سینالیس و سالوینا لاواندولا فوليا بيشتر از همه استفاده می شود.

گردآوری: حاتمی