نمونه برداری خاک و برگ از باغ‌های ميوه

نمونه برداری خاک

يكي از مراحل آزمون خاک، نمونه برداری صحيح از خاك باغ مي باشد. به منظور بررسي حاصلخيزي و قابليت توليد خاک باغهاي ميوه بايد از روشهاي صحيح نمونه برداری خاک استفاده شود تا نتايج تجزيه خاک هر چه بيشتر به واقعيت نزديك باشد و بتوان آن را به كليه مناطق باغ تعميم داد. با توجه به هدف نمونه برداری، روشهاي مختلفی براي این کار وجود دارد. هدف از نمونه برداري در اينجا، بررسي استعداد توليدي زمين و وضعيت حاصلخيزي خاک مي باشد.

بدين منظور پس از تهيه وسايل لازم براي نمونه برداری خاک، اقدام به تهيه نقشه و كروكي باغ مي نمائيم. در صورت عدم دسترسي به نقشه دقيق باغ مي توان با اندازه گيري محيط باغ و بازديد محلي از نقاط مختلف آن، نقشه تقريبي باغ را رسم کرد. قبل از نمونه برداري زمين باغ مورد نظر را به قطعات مختلف تقسيم مي كنيم، به طوري كه از نظر نوع خاک و عواملي نظير شيب زمين، رنگ خاك، بافت خاك، تاريخچه كشت و مصرف كودها تقريباً يكسان باشند يعني هر قطعه داراي شرايط يكسان از نظر موارد فوق باشد و با قطعات ديگر فرق كند. نمونه بردار، نقاط تفكيك شده براي نمونه برداري را با توجه به شرايط ذكر شده بالا بر روي نقشه مشخص مي نمايد.

نمونه برداری خاک

دو نوع نمونه رايج براي بررسي هاي علمي خاك باغها وجود دارد:

الف) نمونه دست نخورده كه براي تعيين شرايط فيزيكي، مكانيكي و آبياري كاربرد دارد كه در آن از استوانه هاي نمونه برداري خاكشناسي كه داراي حجم معيني مي باشند استفاده مي شود و نمونه ها بدون بهم خوردن يا مخلوط شدن در استوانه ها به آزمايشگاه منتقل مي گردند.

ب) نمونه دست خورده يا مركب، كه براي تعيين شرايط شيميائي و بيولوژيكي مورد استفاده قرار مي گيرد و در آن نمونه ها با يكديگر قابل اختلاط بوده و از هر قطعه يك نمونه مركب يك تا دو كيلويي انتخاب مي شود. براي اين كار به طور تصادفي و به شكل ضربدري در سطح هر قطعه حركت كرده و تعداد 10 تا 20 نمونه خاك يك كيلوگرمي (بسته به سطح قطعه) از عمق صفر تا 30 سانتيمتري و عمق 30 تا 60 سانتي متري خاك جداگانه تهيه و در ظرفي كه عاري از هر گونه آلودگي به سم و كود و مواد شيميائي باشد جمع آوري مي نمائيم (اين ظروف مي تواند گوني يا كيسه هاي پلاستيكي تميز باشد).

سپس اين نمونه ها كاملاً با يكديگر مخلوط شده و بعد از يكنواخت شدن آن، يك تا دو كيلوگرم از خاک مذكور را در يك كيسه مخصوص ريخته و در آن را كاملاً مي بنديم بطوري كه خاک رطوبت خود را از دست ندهد. از انتخاب قلوه سنگهاي بزرگ و سنگريزه هاي درشت و فراوان خودداري مي كنيم زيرا اين قطعات و ذرات تأثير چنداني از نظر شيميائي و تغذيه اي براي درختان و ريشه ها ندارند. بر روي برچسبي مشخصات نمونه از قبيل عمق نمونه برداری خاک، تاريخ نمونه برداري، محل و قطعه نمونه برداري، نام نمونه بردار و اطلاعات اضافي ديگر را (در صورت لزوم) نوشته و به روي كيسه نمونه برداري مي چسبانيم. نكات زير را براي نمونه برداری خاک باغهاي ميوه بايد رعايت نمود:

1-  مساحت قطعات نمونه برداري نبايد بيش از يك هكتار باشد، در صورتي كه مساحت بيش از اين باشد بايد از هر هكتار يك نمونه تهيه شود.

2-  تهيه نمونه بايد زماني صورت گيرد كه خاك در حالت رطوبت طبيعي بوده (آبياري نشده باشد و يا گاورو باشد ) و همچنين خاك يخ نزده باشد.

3- نمونه ها نبايد از محل هاي خاص كوددهي شده و يا سمپاشي شده تهيه شود.

4-  نمونه ها بهتر است از نيمه بيروني سايه انداز درخت تهيه شوند.

5-  نمونه برداری خاک از اعماق 31 تا 60 سانتيمتري و 61 تا 90 سانيتمتري نيز به همين روش ذكر شده انجام مي پذيرد.

6-  بهتر است نمونه برداري از اعماق بيش از 30 سانتي متري زماني صورت گيرد كه ريشه ها هنوز بيدار نشده باشند.

7-  هيچيك از ادوات نمونه برداري از قبيل بيل، بيلچه، دستكش و يا … نبايد حاوي آلودگي هاي شيميائي باشند و نبايد از ادوات گالوانيزه براي نمونه برداري استفاده شود.

نمونه برداري برگ

به علت خواص فيزيولوژيكي درختان ميوه، غلظت عناصر غذايي در اندامهاي گياهي با گذشت زمان و افزايش سن و در مراحل فيزيولوژيكي مختلف تغيير مي كند. از آنجايي كه درختان ميوه براي مدت طولاني در يكجا مستقر بوده و رشد و توليد دارند و همچنين به دليل ذكر شده در بالا و ارتباط نزديكي كه غلظت عناصر در برگ درختان با ميزان رشد و عملكرد دارد مي توان از طريق تجزيه برگ به شرايط حاكم در درخت از نظر تغذيه اي دست يافت. از اين لحاظ رعايت معياري دقيق و استاندارد براي نمونه برداري از برگ ضروري به نظر مي رسد. تغييرات غلظت عناصر در زمان خاصي از دوره رشد به حداقل خود رسيده و تقريباً ثابت مي ماند و اين دقيقاً زمان نمونه برداري از درختان است. در مورد سيب و هلو، 110 روز بعد از تمام گل (شروع ريزش گلبرگها) و يا حدوداً چهار ماه بعد از شروع زمان گلدهي مي توان نمونه برداري از برگ درختان را انجام داد زيرا در اين زمان تقريباً غلظت عناصر در برگها ثابت است و حركت عناصر از برگها به حداقل خود مي رسد.

نمونه برداری برگ

به علت آنكه توصيه مصرف كود در باغهاي ميوه بر اساس نتايج تجزيه برگ بهتر و دقيق تر به نظر مي رسد بنابراين پيشنهاد مي شود كه هر ساله نمونه هاي برگ براي تجزيه به آزمايشگاه فرستاده شود تا بتوان بر اساس آن توصيه كودي سالانه و اطلاعات لازم از شرايط و روند جذب عناصر به وسيله درختان را به دست آورد. براي اقتصادي بودن اين مسئله مي توان باغ را به سه قسمت تقسيم نمود و هر سال فقط از يك قسمت نمونه برداری كرد.

براي اجراي صحيح نمونه برداری از باغ بايد ابتدا باغ را از نظر شرايط درختان (از قبيل سن، نوع درخت، گونه و …) و همچنين از نظر شرايط باغ (شيب زمين، شكل آبياري، جهت باغ و درختان و …) به كرتهاي مختلف تقسيم نمود سپس از هر كرت8 تا 10 درخت را انتخاب كرد و از آنها نمونه برداری نمود. نكته اي كه در اينجا بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه نمونه برداری بايد قبل از محلول پاشي و يا سمپاشي صورت گيرد و اگر عمليات سمپاشي و محلول پاشي صورت گرفته است، حداقل 10 روز بعد از آن، عمليات نمونه برداري صورت پذيرد تا اثرات سمپاشي و محلول پاشي بر نتايج تجزيه برگها تأثير نگذارد.

نكات زير از نظر نمونه برداری حائز اهميت بوده و بايد به آنها توجه كامل شود:

نمونه ها بايد در نيمه دوم تيرماه (ترجيحاً 10 روز آخر تير) تهيه شوند.

نمونه هاي پايه ها و واريته هاي مختلف را با يكديگر مخلوط نكنيد.

قبل از نمونه برداری، به درختاني كه داراي زدگي هاي فيزيكي، آسيب جوندگان، سرمازدگي و يا مشكلات آبگرفتگي دارد توجه نمایيد. اين موارد بر غلظت عناصر در درون برگها تأثير مي گذارند.

براي هر نمونه حدود 50 تا 70 برگ بايد تهيه شود.

نمونه هاي برگ بايد از قسمتهاي مختلف تاج درخت تهيه شود. نمونه ها نبايد از پاجوشها يا تنه جوشهاي رشد يافته تهيه شود.

از هر شاخه نبايد بيش از دو برگ انتخاب شود.

براي نمونه برداری از برگهای وسط شاخه هاي تازه رشد يافته امسال استفاده كنيد.

برگها را به گونه اي از شاخه جدا كنيد كه بدون دمبرگ باشند (دمبرگها بر روي شاخه باقي بمانند).

برگها بايد سالم و بدون زدگي هاي فيزيكي و يا بيماري باشند بگونه اي كه نماينده واقعي از برگهاي تاج درخت باشند.

براي تهيه نمونه ها از دستكش يا تيغه هاي فلزي آلوده استفاده نكنيد زيرا باعث آلودگي نمونه هاي برگي شده و نتايج اشتباهي را نشان خواهد داد.

نمونه هاي برگي را پس از نمونه برداری، كاملاً با آب پاك شستشو دهيد. به طور مثال در ظرف آب غوطه ور نمایيد (حداكثر به مدت يك دقيقه). اين عمل باعث زدودن آلاينده هاي حاصل از سمپاشي و محلول پاشي روي نمونه ها مي شود.

پس از شستشو، برگها را در هواي آزاد پهن كنيد تا خشك شوند، اين كار مانع قارچ زدگي نمونه ها مي شود. توجه نمایيد كه برگها در مقابل نور مستقيم خورشيد قرار نگيرند و يا در حالي كه خيس هستند آنها را تحت حرارت قرار ندهيد.

نمونه ها را در پاكتها يا كيسه هاي مخصوص نمونه قرار دهيد و تمامي اطلاعات لازم از قبيل تاريخ، محل، زمان و نام نمونه بردار را به وسيله يک برچسب بر روي كيسه و يا در داخل آن قرار دهيد و نمونه ها را به آزمايشگاه منتقل نمایيد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ماهیت نمونه برداری  می توانید به دانشنامه ویکی پدیا مراجعه کنید.

گردآوری: حاتمی