کاشت لوبیا و معرفی انواع آن

 معرفی لوبیا

لوبیا با نام انگلیسی Common Bean و از خانواده Leguminosae است. این گیاه سازش خوبی با ارتفاعات و آب و هوای مختلف دارد. در ایران كاشت لوبیا معمولا در بهار و با تراكم ده سانتی متری و فواصل ردیف كاشت 50 سانتی متر انجام می گیرد. در سیستم زراعی بهترین تناوب زراعی لوبیا با غلات مانند گندم و جو می باشد. لوبیا ازت هوا را تثبیت می نماید كه Rhizobium phaseolie باعث حاصلخیزی خاك می شود. باید توجه نمود كه لوبیا نباید با گیاهان غده ای و ریشه ای از جمله پیاز و سیب زمینی كشت شود زیرا احتمال آلودگی قارچی برای لوبیا زیاد خواهد شد.

انواع لوبیا

روش های آبیاری

 آبیاری غرقابی

این نوع آبیاری در مناطقی كه كشت بصورت سنتی انجام می گیرد، متداول است برای انجام این روش آبیاری ابتدا مزرعه به قطعات كوچكی تقسیم و كرت بندی می گردد و سپس كرتها پر آب و غرقاب می شوند

 آبیاری نشتی

این نوع آبیاری در مزارعی كه كشت به صورت ردیفی و خطی انجام می گیرد مورد استفاده است. در این روش از جوی و پشته استفاده شده كه باعث می شود آب بطور یكنواخت جریان یابد و از سله خاك جلوگیری گردد

 آبیاری تحت فشار

بهترین روش آبیاری تحت فشار آبیاری بطری Sprinkler می باشد كه آب بصورت قطراتی به روی زمین پاشیده می شود البته آبیاری های دیگر این روش و غیره تحت بررسی می باشد به هر صورت در این نوع آبیاری آب تحت فشار قرار گرفته و از نازل ها بصورت باران یا قطرات به روی مزرعه پاشیده می شود. این روش بسیار مفید بوده، هزینه های كارگری را كاهش داده و از اتلاف آب جلوگیری می گردد .

داشت 

یكی از مهمترین مراحل تولید، داشت لوبیا است. آبیاری به موقع, مراقبت های زراعی مانند سمپاشی، كوددهی و كولتیواتور می تواند نقش بسزایی در افزایش عملكرد ایفاء كند. در خصوص تعیین حساسترین مراحل رشد لوبیا نسبت به تنش خشكی تحقیقات بسیاری انجام گردیده است. لوبیا در مرحله قبل از گلدهی به خشکی حساس هست. با افزایش تنش خشكی, نقصان رشد رقم های خوابیده بیش از رقم های ایستاده است و تنش قبل از گلدهی نسبت به بعد از گلدهی عملكرد را بیشتر كاهش می دهد. اساسا مبارزه با علف های هرز، سله شكنی زمین، سمپاشی و كود پاشی به موقع در افزایش كیفیت و كمیت محصول لوبیا اثر دارد و در مزارعی كه این اعمال انجام نمی گیرد عملكرد كمی و كیفی محصول پایین می آید. معمولا برای دفع  آفاتی مانند شته و تریپس از سم متاسیتوكس به میزان 5/1 در هزار استفاده می شود. برای از بین بردن آفت كنه ها از سم كلتان می توان استفاده نمود.

برداشت لوبیا

برداشت لوبیا زمانی انجام می گیرد كه حدود 50 % غلاف ها تغییر رنگ داده و زرد شده باشند. برداشت لوبیا به دو صورت برداشت سنتی و برداشت مكانیزه صورت می گیرد.

 علف های هرز و كنترل آن

كنترل علف های هرز در لوبیا بسیار حائز اهمیت است و از سموم مختلف مانند ترفلان به میزان 5/1 در هزار قبل از كاشت میتوان استفاده نمود. از سموم علف كش بعد از كاشت در لوبیا هنوز اطلاعات دقیقی در دست نیست.

در ادامه به معرفی لوبیا سبز و روش کاشت آن خواهیم پرداخت.

معرفی لوبیا سبز

لوبیا سبز با نام علمی Phaseolus vulgaris برخاسته از نواحی گرمسیر آمریكای جنوبی بوده و از قدیم كشت و كار میشده است. در این جنس گونه های متفاوت و ارقام مختلفی وجود دارد كه ارقام معروف آن عبارتند ار:

لوبیا سبز پا بلند Ph.vulgaris var.commune

لوبیا سبز پا كوتاه Ph.v var.humilis

لوبیا گل خوشه ای Ph.coccineus

لوبیا پهن پا بلند Ph.limensis

لوبیا سبز

احتیاجات آب و هوایی لوبیا سبز

این گیاه محصول فصل گرم است و احتیاج به آب و هوای گرم و عاری از یخبندان دارد. هوای خیلی گرم یا بارانی باعث ریزش غلافها می شود. واریته های مختلف از نظر حساسیت به آب و هوا كاملا متفاوت هستند.

ارقام و بذر

گونه ها و ارقام بسیار متفاوت هستند. ارقام را به دسته های مختلف می توان طبقه بندی كرد. مهم ترین آنها پابلند و كوتاهی گیاه است.

پا کوتاه = Bush beans

پا بلند =Poie beans

در ایران فقط ارقام پاكوتاه كشت می شود. پا بلند ها به علت هزینه بیشتر برای قیم و….كمتر كشت می شوند. پابلندها  دیرتر محصول می دهند و دوره ی رشد طولانی تریدارند اما در مجموع عملكردشان بیشتر است. كاركردن با وسایل مكانیزه در این ارقام ممكن نیست.

علاوه بر آن از نظر رنگ غلاف هم طبقه بندی می شوند: سبز و زرد.

از لحاظ میزان الیاف:  نخ داری و بی نح بودن.

از لحاظ براقی غلاف: واكس دار بودن یا كدر بودن

از لحاظ نحوه مصرف و …..طبقه بندی می شوند.

غلاف های براق به كمترین خراش و كوفتگی حساس هستند و اگر سالم نباشند بازار پسندی آنها پایین می آید. تعدادی از بیماریها مثل آنتراكتوز توسط بذر منتقل می شوند بنابراین تهیه بذر از منابع معتبر بسیار مهم است.

بذر انواع لوبیا سبز از جمله لوبیا سبز آمریکایی و لوبیا سبز درختی در سایت فردین کشت موجود می باشد.

شرایط کاشت لوبیا سبز

خاك و تهیه بستر

این گیاه در خاكهای شنی تا رسی كشت می شوند و به نوع خاك  حساس نمی باشد ولی خاك لومی حاصلخیز با هوموس زیاد و زهكشی خوب نتیجه بهتری دارد. PH نباید كمتر از5/5  باشد. اگر میزان رطوبت و ازت خاک زیاد باشد هم عملكرد پایین می آید (شاخ و برگ اضافه)و هم تاخیر در برداشت و رسیدگی خواهید داشت. خاك باید خوب نرم شود چون لپه ها بزرگ هستند و باید از خاك بیرون بیایند بنابراین خاك رسی زیاد مناسب نیست.

كود

این گیاه واكنش زیادی به كود نشان نمی دهند. توصیه می شود مقداری كود شیمیایی برای حفظ حاصلخیزی خاك داده شود. برای لوبیا كود حیوانی توصیه نمی شود چون ازت زیادی دارد.

زمان و روش کاشت لوبیا سبز

بهترین زمان برای كاشت بعد از یخبندان بهاره و گرم شدن زمین است ولی نباید خیلی دیر شود چون با گرم شدن هوا باشد در صدی از بذرها سبز نمی شوند.

اگر بذرها را در مکانی سرد و خشک انبار كردید نباید آنها را بصورت مستقیم كشت کنید. به دلیل اینکه اندازه بذرها متفاوت است میزان بذر مورد نیاز در هكتار به اندازه و فواصل  کاشت بستگی خواهد داشت. به طور متوسط 50 تا 200 كیلوگرم بذر در هكتار نیاز است.

پاكوتاه : فاصله ردیف 80 تا 90 سانتیمتر و بطور پیوسته كاشته می شود یعنی هر 5 سانتیمتر یک بذر و بعد تنک می كنیم.

پابلند: معمولا كپه ای كاشته می شود. فاصله كپه ها از هر طرف 90 تا 120 سانتیمتر فاصله دارند.

یكی از قیم ها حالت سه پایه است و یا پای داربست بكاریم تا به آن تكیه كند.

برداشت و عملیات پس از برداشت

واریته های پاكوتاه در مقایسه با پا بلند ها در دوره كوتاه تری رشد كامل می شود و ممكن است با چند برداشت محصول جمع آوری شود. در پابلند ها دفعات برداشت بیشتر است. در هر حال وقتی برداشت صورت میگیرد كه غلاف از نظر اندازه به رشد كامل برسد ولی بذر ها خیلی كوچک و نرم باشند.

برای پاكوتاه ها برداشت مكانیكی هم امكانپذیر است ولی به ارقام اصلاح شده نیاز است تا غلاف بیشتری روی بوته باشد و اقتصادی تر باشد. پس از برداشت باید سرد نگه داشت تا مرطوب بماند و تازگی آن حفظ شود. برای بسته بندی صندوق چوبی و كارتن بهتر است.

بیماریها و آفات

چون لوبیا سبز برای شیرینی و تردی اصلاح شده، آفات و بیماری بیشتری دارد. بهترین كار كنترل و پیشگیری بیماریهاست که یکی از راههای پیشگیری استفاده از بذور سالم و تناوب طولانی مدت است. برداشت باقی مانده گیاه و استفاده از ارقام مقاوم نیز مفید است.

بیماری ها: بلایت باكتریایی- آنتراكنوز-زنگ- سفیدك درونی و موزائیک

آفات: سرخرطومی لوبیا- سوسک برگخوار لوبیا- سوسک مكزیكی لوبیا

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد لوبیا به دانشنامه ی ویکی پدیا مراجعه نمایید.

گردآوری: حاتمی