از زمان آغاز زندگی بشر بر روی کره ی زمین، سبزی از مهمترین غذاهای مورد نیاز انسان به شمار می رفت. شکارچی ها و افرادی که در جستجوی غذا بودند، از اندام های مختلف سبزیهای خودرو استفاده می کردند. سبزیهای امروزی حاصل انتخاب طبیعی، جهش و اصلاح نبات در طی سالهای متمادی است. تولید سبزی به لحاظ اهمیت تازه خوری و فرآوری زیاد آن در بین گیاهان زراعی از اهمیت بسیاری برخوردار است و در تولید جهانی در مقام چهارم پس از گندم، برنج و ذرت قرار دارد. در سالهای اخیر سبزیکاری در گلخانه ها و در اکثر کشورها رشد چشمگیری داشته است. توسعه گلخانه ها در 30 سال گذشته در مقیاس جهانی دو برابر شده و در حال حاضر به بیش از 400000 هکتار رسیده است.
سبزی و سبزیکاری
سبزی به کلیه محصولات کشاورزی و باغی به استثنای محصولات درختی و غله ای اطلاق می شود که از برگ، ساقه، ریشه، جوانه، غنچه، پیاز، ساقه زیرزمینی، گل، میوه، دانه و یا قارچ ب هطور کامل و مستقیم و بدون تغییر و تبدیل قسمت اعظم مواد درونی آنها به صورت خام، پخته، خشک، کنسروی، یخزده و یا فرآوری به مصرف تغذیه انسان می رسد. بنابراین چغندرقند و دانه های روغنی جزو سبزی ها محسوب نمی شوند و سبزیکاری به معنی تولید انواع سبزی به منظور تغذیه و بهره برداری از قسمت های مختلف آن است.
سبزیکاری
ارزش غذایی
سبزیجات از لحاظ داشتن مواد مفید مانند ویتامین، مواد معدنی، مواد سلولزی و اسیدهای آلی از اهمیت فراوانی برخوردار هستند. تعدادی از سبزی ها مثل سیر، پیاز، آرتیشو، ترب و … در طب سنتی جایگاه ویژ های دارند. بر اساس تغذیه صحیح و مدرن، یک ماده غذایی باید ویژگی های مختلفی داشته باشد که از بین آن می توان به خوش طعم بودن، سیرکنندگی و بهداشتی بودن اشاره کرد. در عین حال یک ماده غذایی باید از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد. سبزی ها دارای این ویژگی هستند و کمبود آنها در تغذیه باعث کمبود ویتامین در بدن می شود که در نهایت منجر به بیماری های مختلفی مانند اسکوربیت، بربری، شبکوری و … می شود.
شرایط مناسب سبزیکاری
دما
دما عامل مهمی در فرایند فیزیولوژیکی سبزی ها است و در تمامی اندام های گیاه تاثیر دارد. دما به کمک نور و آب و هوا در تمامی مراحل نمو سبزی ها یعنی از جوانه زدن بذر تا برداشت محصول و حتی پس از برداشت محصول نیز موثر است. به طور مثال دمای مناسب برای رشد کلم ها 18 – 15 درجه سانتیگراد، بادمجان 29 – 21 درجه سانتیگراد، سیب زمینی 24 – 13 درجه سانتیگراد و … می باشد.
نور
نور یکی از عوامل مهم برای موفقیت در سبزیکاری می باشد. کاهش نور در اکثر سبزی ها با کاهش کیفیت همراه است. این پدیده را می توان به صورت کاهش ذخایر مواد غذایی در گیاهان و رشد بی رویه برگ ها و طویل شدن ساقه مشاهده کرد. تغییر شکل اندام های ذخیره کننده گیاهانی مثل کوزه ای شدن کلم قمری و یا بیضی شدن تربچه در حد نا متعارف نیز از کمبود نور است.
آب
حدود 90 % وزن سبزی ها را آب تشکیل می دهد که هم کیفیت و هم کمیت آب مهم است. برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک در گیاهان به طور متوسط 500 لیتر آب نیاز است. سبزی هایی مانند کلم ها، کرفس و تره فرنگی نیز آبی فراوانی دارند. گیاهانی مانند طالبی، فلفل سبز، بادمجان، انواع کدوها در برابر کم آبی نسبتا مقاومند. میزان آب مورد نیاز برای گیاه، متناسب با خشکی خاک و عمق ریشه آن است بنابراین در سبزیکاری گیاهانی که ریشه سطحی دارند مثل تربچه، کاهو، هویج و انواع کلم ها به دورهای آبیاری کوتاهتری نیاز است. در مورد آماده سازی زمین قبل از کاشت نیز می توانید به مقاله موجود در سایت مراجعه نمایید.
تقسیم بندی سبزی ها
سبزیجات برگی
سبزیجات ریش های
سبزیجات میو های
سبزیجات متفرقه
سبزیجات برگی
اسفناج
مشخصات گیاه شناسی
اسفناج بومی آسیای مرکزی، گیاهی یکساله، روز بلند و متعلق به خانواده چغندر chenopodiacea است و در سبزیکاری سراسر جهان مورد توجه قرار دارد. این گیاه پس از سبز شدن تولید برگ های طوقه ای میکند. ریشه اصلی اسفناج عمیق و می تواند تا عمق 140 سانتیمتری خاک نفوذ کند. برگ ها در ارقام مختلف دارای فرم و رنگ متفاوت هستند و به شکل های تخم مرغی، بیضوی و یا نیزه ای وجود دارند. انواع بذر اسفناج مانند اسفناج ژاپنی قرمز، بذر بیبی اسفناج، بذر اسفناج تیغ دار و …. در سایت فردین کشت موجود می باشد.
اسفناج
شرایط اقلیمی و خاکی
اسفناج نسبت به آب و هوا حساسیت چندانی ندارد و جزء محصولات فصل خنک است. رطوبت کافی هوا و خاک در رشد و نمو و کیفیت اسفناج اثر مثبت دارند. در مناطق خیلی سرد اسفناج زمستانه صدمه می بیند. اسفناج از جمله گیاهانی است که دارای ریشه بسیار عمیق بوده و همان طوری که گفته شد در خاک های عمیق لومی سیلتی تا 1/5 متر نفوذ می کند بنابراین زمین های کم عمق و یا زمین های غیر قابل نفوذ چندان مناسب کاشت اسفناج نمی باشند. در زمین های رسی سنگین نیز کاشت اسفناج نتیجه خوبی نخواهد داد. مناسب ترین PH خاک برای اسفناج 5/ 6 تا7/5 است. محققین نتیجه گرفته‌اند که محصول اسفناج در PH برابر 5 به نصف کاهش یافته و در PH برابر ۵/ ۴ رشد و نمو گیاه متوقف می شود. مناسب ترین خاک ها برای اسفناج خاک های نمدار لیمونی عمیق و هوموس دار می باشند البته برای محصول زودرس باید از زمین های سبک و قوی استفاده کرد.
زمان کاشت
یکی دیگر از فاکتورهای مهم در سبزیکاری انتخاب درست زمان کاشت است. با توجه به روزبلند بودن گیاه اسفناج، کاشت آن باید در بهار یا پاییز یعنی در روزهای کوتاه انجام گیرد. بذر اسفناج را در مناطقی با زمستانهای ملایم مانند نقاط جنوبی ایران، به تدریج از اواسط پاییز تا اوایل اسفند میکارند. اسفناج بهاره را می توان در اواخر زمستان به مجرد مساعد شدن هوا کاشت. در مورد اسفناج پاییزه( محصولی که باید در پاییز برداشت شود) نباید زودتر از اواسط مرداد و دیرتر از اواسط شهریور کشت را انجام داد، زیرا در حالت اول امکان به گل رفتن در طول روز بلند زیاد است و در حالت دوم ممکن است به موقع قابل برداشت نشود. اسفناج را می توان به دو صورت دست پاش و ردیفی با ماشین بذر پاش کشت کرد. در روش دست پاش زمین را قبلا کرت بندی کرده و مقدار 25 تا 30 کیلوگرم بذر در هکتار به وسیله دست پاشیده می‌شود.
کوددهی
اسفناج قادر است مقادیر زیادی مواد غذایی جذب نماید بنابراین در هنگام آماده سازی زمین، خاک باید به اندازه کافی با کود مخلوط گردد. کود ازته باعث رشد سریع اسفناج می شود.
آبیاری
اسفناج جهت سبز شدن در مرحله جوانه زدن احتیاج به رطوبت زیادی دارد.
برداشت
یکی ازحساس ترین مراحل سبزیکاری زمان برداشت است. زمان برداشت اسفناج کوتاه است، زیرا از یک طرف رشد برگ های اسفناج باید حدالامکان کامل شده باشد و از طرف دریگر باید برداشت اسفناج قبل از شروع گلدهی آن تمام شده باشد. اسفناج به گل رفته معمولا تلخ مزه بوده و به عنوان سبزی کاملا با ارزش می باشد.
ارزش غذایی
اسفناج دو برابر دیگر سبزیجات فیبر دارد. یک پیمانه اسفناج حاوی حدود ۲۰ درصد فیبر است که مانع یبوست شده و به هضم غذا کمک می کند. فیبر موجود در این سبزی، قند خون را پایین نگه داشته و با ایجاد حس سیری مانع از پرخوری می شود. ویتامین C و ،E بتاکاروتن، منگنز، روی و سلنیوم موجود در اسفناج همگی از آنتی‌اکسیدانهای قوی برای مقابله با پوکی استخوان، گرفتگی رگها و فشار خون بالا هستند. این سبزی پرخاصیت سرشار از ویتامین‌های مختلف از جمله A، K، D و E بوده و حاوی مواد معدنی مفید برای بدن می باشد.
با ادامه بخش سبزیکاری و توضیحاتی راجع به سبزی های دیگر با ما همراه باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اسفناج به ویکی پدیا مراجعه نمایید.
گردآوری: حاتمی
