نور و تاثیر آن بر گیاهان و منابع مختلف نوری

تمامی موجودات برای رشد به انرژی نیاز دارند. کسب انرژی در گیاهان به وسیله فرآیندی به نام فتوسنتز انجام می شود که نور در این فرآیند نقش اساسی دارد. فتوسنتز به معنای “ساخت نوری” می باشد که اهمیت نور را در این فرآیند نشان می دهد. گیاهان با دریافت نور و استفاده از آن به همراه فاکتورهای دیگر انرژی مورد نیاز خود را تامین کرده و مواد مورد نیاز خود را می سازند. در ادامه مقاله به نور و تاثیر آن بر گیاهان بیشتر میپردازیم.

نیاز به نور در تمامی گیاهان وجود دارد اما این نیاز در تمام گیاهان از نظر کمی و کیفی برابر نیست. کیفیت، شدت و طول مدت نوردهی تاثیر مستقیمی بر رشد گیاهان دارند.

کیفیت نور

از فاکتورهای مهم نور و تاثیر آن بر گیاهان کیفیت نور می باشد که در پرورش گیاهان خانگی نیز نقش بسزایی دارد. کیفیت نور ، به زبان ساده، به رنگ نوری که به سطح گیاه می رسد اطلاق می شود. رنگ نور بر اساس طول موج طیف نور مشخص می شود. گیاهان قادر هستند طیف هایی از نور را بهتر از دیگر طیف ها جذب و استفاده کنند.

نورهای قرمز و آبی بیشترین اثر را بر رشد گیاه دارند و نورهای سبز و زرد اهمیت کمی در رشد گیاه دارند. نورهای سبز و زرد معمولا از سطح گیاه بازتاب شده و جذب گیاه نمی شوند، که رنگ سبز گیاهان نیز به علت بازتاب این رنگ ها از سطح گیاه می باشد.

گیاهان برای رشد مناسب به نسبت متعادلی از نور آبی و قرمز نیاز دارند که نور خورشید این نسبت متعادل را برای گیاه فراهم می آورد. نور آبی معمولا در رشد شاخ و برگ گیاه نقش دارد، در حالی که رنگ قرمز به همراه آبی مشوق گلدهی در گیاه هستند.

شدت نور

معمولا هنگامی که شدت نور افزایش می یابد، میزان فتوسنتز و رشد گیاه نیز افزایش می یابد که این اهمیت تاثیر نور و تاثیر آن بر گیاهان باعث نمایان شدن رشد آن میشود. در اکثر موارد نور داخل فضاهای خانگی برای رشد گیاهان کم بوده و کمبود نور شایع ترین عامل محدودکننده رشد گیاهان خانگی می باشد. البته این مشکل در اتاق هایی با پنجره های دارای نورگیر خوب وگیاهان سایه پسند آپارتمانی کمتر دیده می شود.

باید توجه داشت که نور زیاد می تواند عامل محدودکننده ای به نام دما را نیز با خود به همراه داشته باشد. در مناطق گرمسیر، برخی گیاهان دارای نیاز نوری بالا باید در محلی قرار بگیرند که از تابش مستقیم آفتاب در امان بمانند در حالی که نیاز نوری آن ها نیز تامین شود. در حالی که در مناطق معتدل می توان همین گیاهان را در نور مستقیم خورشید قرار داد.

مدت زمان نوردهی

به مدت زمانی که گیاه در طول یک روز در معرض نور قرار می گیرد مدت زمان نوردهی گفته می شود. گیاهان معمولا نمی توانند نور ۲۴ ساعته را تحمل کنند اما ساعت نوردهی بالا می تواند برای آن ها مفید باشد.

به طور کلی گیاهان در مورد کمیت به سه گروه کم نیاز یا سایه دوست ، گیاهان با نیاز متوسط یا نیمه آفتابی و با نیاز بالا یا آفتابی تقسیم می شوند. در حالی که گیاهان آفتابی به حداقل ۸ ساعت نور مستقیم خورشید در روز نیاز دارند، ممکن است گیاهان سایه دوست به چند ساعت نور معمولی در روز اکتفا کنند.

منابع نوری

لامپ های فلورسنت و کم مصرف که نور سفید سرد دارند به علت طیف آبی زیادی که ایجاد می کنند بهترین گزینه برای تامین نور مورد نیاز گیاه، جوانه زنی و رشد آن هستند. اما در کنار نور آبی ، گیاه به طیف قرمز نیز نیاز دارد تا تعادل نوری همانند نور خورشید در گیاه ایجاد شود. این تعادل در گلدهی گیاهان در فضای بسته موثر خواهد بود. لامپ های فلورسنت با طیف گسترده و رنگی معمولا انتخاب مناسبی برای این منظور می باشند. لامپ های ال ای دی نیز جدیدترین نوع منبع روشنایی در این زمینه می باشند که به صورت مخصوص رشد و خانگی وجود دارند. این لامپ ها علاوه بر مصرف کمتر انرژی ،گرمای کمی نیز ایجاد میکنند که اجازه می دهد لامپ را به گیاه نزدیک تر کرده و از نور آن استفاده بیشتری شود. از انواع خانگی این لامپ ها با نور ۵۰۰۰k-6500k می توان برای رشد شاخ و برگ گیاه و از انواعی از آن با نور ۲۷۰۰k-3000k برای ایجاد تعادل نوری در گیاه و گلدهی استفاده کرد.

لامپ های رشته ای منبع خوبی از طیف های قرمز و نارنجی هستند اما به تنهایی نیاز گیاه را برطرف نمی کنند، چرا که طیف آبی در این لامپ ها بسیار کم می باشد. این نوع از لامپ گرمای بسیار تولید می کند که اثری سو روی گیاه دارد. با دور کردن آن ها از گیاه نیز شدت نور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. این موارد در کنار عمر کم این لامپ ها و مصرف بالا، این نوع از لامپ ها را به گزینه ای نامطلوب برای رشد گیاهان تبدیل می کند.

در صورتی که گیاه به نور طبیعی دسترسی دارد و نور مصنوعی تنها به عنوان نور کمکی استفاده می شود استفاده از لامپ های با طیف آبی کافیست و نیاز به طیف قرمز توسط نور خورشید تامین خواهد شد.

برای تامین نور گیاهان به صورت مصنوعی گیاهان باید در فاصله ۱۵ تا ۳۰ سانتی متری از منبع نور قرار گیرند. چراکه در فاصله های بیشتر از این مقدار میزان نور به شدت افت می کند. همچنین در صورتی که گیاه به صورت عمودی در زیر لامپ فلورسنت قرار گیرد بیشترین نور را دریافت خواهد کرد. همچنین می توان از سطوح بازتابنده برای استفاده حداکثری از نور ، بهره جست.

بهترین مدت نوردهی مصنوعی برای گیاهانی که نور طبیعی دریافت نمی کنند باید به مدت ۱۶ تا ۱۸ ساعت صورت بگیرد. در صورتی که گیاه نور طبیعی را نیز در کنار نور مصنوعی دریافت می کند . این زمان می تواند به ۱۲ ساعت کاهش یابد (برای بهترین رشد). همچنین بهترین زمان برای نور یاری گیاه در زمان روشنایی روز است و نوردهی در زمان تاریکی و غروب خورشید تاثیر کمتری خواهد داشت