تغذيه بهينه يعنى فراهم كردن همه عناصر غذايى به ميزان مناسب و به نسبت هاى متعادل كه با منحنى رشد گياه هم خوانى دارد و كيفيت توليد را به بالاترين ميزان خود مى رساند. تعادل عناصر غذايى در بافت هاى مختلف گياهى طى مراحل مختلف رشد، عامل اساسى تأمين سلامت گياه است. در صورتى كه تغذيه نامتعادل (كمبود يا بيش بود) باشد، افت كيفيت و كاهش رشد و عملكرد به وجود مى آيد. تغذيه متعادل در گوجه فرنگى و بخصوص گوجه فرنگی گلخانه ای منجر به رسيدگى يكنواخت، خوش رنگى و هم اندازه بودن ميوه ها مى شود. برداشت عناصر غذايى معدنى توسط گياه، آبشويى و ساير عوامل از خاك يا هر بستر ديگرى بايد جبران شود.
گوجه فرنگى از خانواده Solanaceae است. ميوه اين گياه شكل ها و اندازه هاى مختلفى دارد. حدود 75 درصد گوجه فرنگى توليدى، به صورت تازه مصرف مى شود. مهم ترين توليدكنندگان گوجه فرنگى در جهان، چين، هند، تركيه، مصر و ايالات متحده هستند. بعد از خيار، گوجه فرنگى مهم ترين محصول گلخانه اى كشور است.
برای مشاهده انواع گوجه فرنگی اینجا کلیک کنید.
کاشت گوجه فرنگی گلخانه ای
نياز تغذیه ای گوجه فرنگی و مراحل حساس
بسته به نوع گوجه فرنگى نياز غذايى آن متفاوت است. مثلاً عملكرد گوجه فرنگى فضاى باز، براى تازه خورى نسبت به ارقام صنعتى آن كه براى توليد رب كشت مى شوند، پايين تر و نياز غذايى آنها كمتر است. همين طور نياز غذايى گ گوجه فرنگی گلخانه ای كه عملكرد آن 250 تا 300 تن در هكتار است، بسيار بالاتر از ساير انواع است.
گياه گوجه فرنگى براى توليد هر تن ميوه، تقريباً 2 تا 2/2 كيلوگرم نيتروژن و 4/0 كيلوگرم فسفر نياز دارد. بيشتر فسفر مورد نياز آن براى مراحل اوليه رشد و توسعه ريشه و سپس در مرحله گلدهى است و پس از آن نياز چندانى به فسفر ندارد.
پتاسيم بيشترين مصرف را دارد و براى هر تن ميوه تقريباً 5/2 تا 6/3 كيلوگرم پتاسيم مصرف مى شود؛ يعنى اگر 300 تن در هكتار محصول توليد شود، چيزى بين 900 كيلوگرم پتاسيم (K2O) و 1800 كيلوگرم كود سولفات پتاسيم نياز است كه البته مقدار بيشتر اين كود توسط خاك تأمين مى شود. جذب پتاسيم در گوجه فرنگى از مرحله گلدهى افزايش مى يابد و در اوج تشكيل ميوه به بالاترين مقدار مى رسد. حدود 60 درصد نيتروژن، فسفر و پتاسيم مصرفى و جذب شده توسط گياه، صرف توليد ميوه مى شود.
همزمان با بزرگ شدن ميوه ها، جذب منيزيم و كلسيم تا حدودى كاهش پيدا مى كند؛ اما جذب پتاسيم افزايش مى يابد. زمانى كه تقريباً 10 خوشه ميوه بر روى بوته تشكيل شود، رشد و نمو ريشه به كمترين ميزان خود مى رسد كه معمولاً سبب كمبود منيزيم و كلسيم نيز مى شود. ميزان نياز گوجه فرنگى به كلسيم، حدود 7/1 كيلوگرم به ازاى هر تن ميوه است و اين نياز در تمام مراحل رشد گياه و باردهى وجود دارد. بيشتر جذب منيزيم در مرحله گلدهى است. در بين عناصر كم نياز، گوجه فرنگى، به روى و بور حساس است.
از ديدگاه مراحل رشد گياه، در مرحله استقرار پس از نشاء، استفاده از كودهاى فسفردار و حاوى روى به صورت محلول (Zn) در آب براى توسعه ريشه بسيار مفيد است. در مرحله رشد رويشى، استفاده از كودهاى نيتروژن دار مانند اوره و نيترات آمونيوم يا سولفات آمونيوم براى ايجاد رشد رويشى بسيار مناسب است. براى افزايش متناسب رشد بوته هاى گوجه فرنگی گلخانه ای، مصرف توأم نيتروژن و پتاسيم به صورت سرك مى تواند بسيار مؤثر باشد. در مرحله گلدهى و تشكيل ميوه، نياز به فسفر، روند افزايشى دارد. در مرحله تشكيل تا رسيدگى و بزرگ شدن ميوه، معمولاً نياز به كودهاى پتاسيمى افزايش مى يابد كه در مرحله رسيدگى و رنگ گيرى ميوه، به بالاترين ميزان خود مى رسد. پس در فاز رويشى، ميزان فسفر افزايش داده مى شود تا ريشه ها توسعه يابند. اين فاز تا تشكيل دومين خوشه ميوه ادامه مى يابد. در اين فاز، نسبت نيتروژن به پتاسيم در برنامه غذايى بايد از حدود 1:1 شروع و در انتها به نسبت 5/1: 1 ختم شود. در فاز زايشى يا توليد ميوه، نسبت پتاسيم به نيتروژن زياد و از 5/1: 1 شروع و به 2:1 ختم مى شود. نسبت بين پتاسيم، كلسيم و منيزيم در گياه 39:32:29 است.
بهترين راه براى تشخيص عوارض تغذيه اى، تجزيه خاك و گياه است؛ البته براى تشخيص هاى دقيق تر و فورى، تجزيه گياه مناسب تر از تجزيه خاك است؛ اما براى توصيه كودى، بايد آزمون خاك انجام شود.
منابع تأمين عناصر غذايى
انواع كودهاى آلى و ميزان مورد نياز در كشت گوجه فرنگی گلخانه ای
كودهاي آلي به موادي مى گويند كه از لاشه و بقاياي حيواني، گياهي و فضولات حيوانات و انسان و پسماندهاى آنها به وجود آمده باشد. ماده آلى و كود حيوانى براى افزايش ظرفيت نگهدارى آب در خاك، بهبود ساختمان خاك و افزايش دماى خاك و بهبود فعاليت بيولوژيك خاك استفاده مى شوند. به اين نكته بايد توجه كرد كه كود آلى حاوى مقدار زيادى عناصر غذايى است. بنابراين خطر به وجود آمدن شورى ثانويه، سميت عناصر غذايى و تعادل نداشتن آنها وجود دارد. مهم ترين منابع كودى مورد استفاده در كشت گوجه فرنگى، كودهاى گاوى و مرغى است. باتوجه به ميزان ماده آلى خاك و سابقه استفاده، از كودهاى آلى بين 10 تا 20 تن در هكتار استفاده مى شود. منبع كود آلى در مناطق و فصول مختلف رشد، متفاوت است. به عنوان مثال در منطقه جيرفت و كهنوج، كود مرغى بر ساير منابع كود آلى برترى دارد. كود مرغى از كود گاوى خشك غنى تر است. مصرف بيش از اندازه كود مرغى در سال هاى متمادى مى تواند منجر به افزايش غلظت فسفر در خاك شود و كمبود روى و آهن را افزايش دهد. 10 تن كود مرغى خشك در هكتار، 134 كيلوگرم نيتروژن در هكتار به خاك اضافه مى كند. همين طور استفاده از 50 تن كود گاوى خشك در هكتار منجر به افزودن 275 كيلوگرم نيتروژن به خاك مى شود. اغلب اين نيتروژن طى فصل رشد به صورت معدنى درآمده و منجر به افزايش غلظت اين عنصر مى شود. اگر اين حالت در فاز زايشى گوجه فرنگى اتفاق افتد،
علائم سميت نيتروژن مانند رسيدگى غيريكنواخت، كاهش دوره انباردارى و كاهش كيفيت محصول ظاهر مى شود. اين مسأله يكى از معضلات گلخانه داران توليدكننده گوجه فرنگى گلخانه ای است. توصيه مى شود كه در مصرف اين كودها احتياط لازم به عمل آيد؛ به خصوص اگر چند سال متوالى از اين كودها در گلخانه استفاده شده است. كودهاى حيوانى كمپوست نشده مى توانند اشاعه دهنده بيمارى هاى قارچى خاكزاد در گلخانه باشند. بنابراين استفاده از مواد كمپوست شده، ضرورى است.
گردآوری: حاتمی
