تولید نشا سالم و مرغوب از عوامل اصلی موفقیت در پرورش سبزی ها از جمله گوجه‌فرنگی است. بطور کلی تنش ها بر جنبه های مختلف رشد گیاه اثر گذاشته و موجب کاهش و به تاخیر افتادن جوانه زنی کاهش سرعت نمو کاهش اندام ها و در نهایت کاهش تولید ماده خشک می شود.
امروزه پیت ماس به دلیل خصوصیاتی از قبیل ظرفیت نگهداری آب و تبادل کاتیونی بالا و تخلخل مطلوب در پرورش نشا کاربرد دارد. در مقایسه ای که میان پیت ماس و ورمی کمپوست حاصل از زباله های شهری انجام شد مشاهده گردید که بیشترین مقدار NPK در نشا گوجه فرنگی در بستر ورمی کمپوست بوده و کمترین آن در پیت ماس مشاهده شد. بستر های حاوی ۷۵ % پسماند کمپوست قارچ اثر زیادی بر ویژگی های کیفی نشا گوجه‌فرنگی دارد و بعنوان جابگزین مناسب پیت ماس در تولید نشا است. کمپوست گیاهی بر خلاف ورمی کمپوست و پسماندهای کمپوست قارچ دارای اثرات منفی بر رشد نشا است. مصرف ورمی کمپوست مقدار عناصر ضروری و پر مصرف را در برگ گیاهان افزایش می دهد.
محلولپاشی اسید هیومیک بروی گیاهچه های گوجه فرنگی با بستر کشت پیت ماس میتواند منجر به بهبود رشد نشاء گوجه و ارتفاع و وزن خشک آن بشود. علاوه بر آن محلول پاشی ۱۰۰ میلی گرم در لیتر از کود نانو کلات روی، آهن و منگنز میتواند شاخص های برگی تعداد برگ و اندازه آن را در نشا سبزیجاتی مثل بادمجان گوجه و فلفل افزایش دهد.
نشا گوجه‌فرنگی و تاثیر اسید هیومیک بر رشد تعدادی از آنها
تاثیر تنش در رشد و جوانه زنی گوجه‌فرنگی
یکی از زیان بارترین اثرات تنش خشکی اختلال در روند جذب و تجمع عناصر غذایی است. خشکی باعث کاهش جذب کلسیم و آهن توسط گیاه میشود. تلقیح میکوریزا میتواند این کاهش را جبران نماید. کمبود ۵۰ درصدی آب روی گوجه فرنگی باعث کاهش طول میوه، قطر و وزن هزاردانه و میانگین تعداد بذر می شود و پوسیدگی گلگاه را نیز در این شرایط افزایش میابد. مگافول باعث بهبود عملکرد گوجه‌فرنگی در تنش کم آبی میشود. مصرف ۲ میلی لیتر در لیتر از مگافول در شرایطی که ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه تامین باشد موجب افزایش طول میوه حجم میوه قطر میوه میانگین تعداد بذر و کاهش پوسیدگی گلگاه گوجه می شود. بحران خشک سالی و استفاده بیش از حد آب های زیرزمینی باعث شور شدن این آب ها شده است.
امروه تنش شوری از مهمترین تنش های غیر زیستی برای تولید محصولات کشاورزی در ایران است که علاوه بر کاهش مقدار محصول باعث تغییرات نامطلوب در کیفیت محصول و فرآورده های غذایی می شود. شوری خاک سبب افزایش سلول های کلانشیمی به ۲ آلی ۳ لایه، افزایش ضخامت دیواره عرضی آوندها کاهش تعداد دستجات آوندی، قطر دهانه ی آوندها و قطر ساقه می شود. همچنین در ریشه باعث کاهش قطر ریشه، استوانه آوندی، تعداد آوندها و قطر دهانه آوندها نیز می شود.
هیدروپرایمینگ یعنی غوطه وری بذر به مدت چند ساعت در آب که بر درصد جوانه زنی ور شد اولیه گیاه اثر مثبت دارد و می تواند طول ریشه چه و ساقه چه را در شرایط تنش شوری افزایش دهد. مطالعات نشان داده پرایمینگ بذور با ۱و ۲ مگاباسکال نمک طعام به مدت ۲۴ ساعت بر غلبه گیاه به شوری و در نتیجه افزایش جوانه زنی آن موثر است محلول پاشی با ppm ۱۰۰تیامین یا ویتامین ب باعث افزایش ویتامین ث (بیش از ۲۱ %) در شرایط تنش شوری می شود. محلول پاشی نانوسیلیسیم به میزان ۲ میلی مولار در تنش شوری باعث افزایش میزان سفتی و مواد جامد محلول میوه می شود. همچنین شاخص طعم میوه را نیز افزایش می دهد. گوجه‌فرنگی محصول فصل گرم است و دماهای پایین باعث خسارت به محصول می شود.
پیش تیمار بذر گوجه فرنگی با 5/0 میلی مولار پوتریسین سبب کاهش مدت و تسریع گلدهی و افزایش سرعت جوانه زنی بذور در دماهای پایین ۱۰- ۱۵ درجه گوجه فرنگی شد. اسپرمیدین بعنوان یک ترکیب پلی آمینی اگرچه زمان جوانه زنی را افزایش می دهد ولی در نهایت باعث افزایش طول ساقه و کاهش طول ریشه می شود.
بطور کلی مطالعات نشان داده پیش تیمار بذور گوجه‌فرنگی با ۵.۲ % متانول و یا نیم درصد اسید سیتریک می تواند به طور قابل توجهی سرعت جوانه زنی و درصد آن را در شرایط مختلف تنش افزایش دهد.
آبیاری بهینه در گوجه فرنگی
محدویت منابع آب در کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک کشور، رشد روز افزون جمعیت و توسعه شهر نشینی و فشار بر منابع اب متعارف در کنار مشکلات و هزینه های دفع بهداشتی فاضلاب ها باعث رویکرد بخش کشاورزی به استفاده از پساب ها شده است که علاوه بر تامین آب می تواند نیاز غذایی گیاه را نیز تامین نماید. بر اساس مطالعات انجام شده پساب های تصفیه شده می تواند باعث افزایش سفتی گوجه‌فرنگی مواد جامد محلول، ویتامین C، لیکوپن و درصد ماده خشک آن بشود.
در کشت نشایی گوجه‌فرنگی کارایی مصرف آب و عملکرد گیاه بالاتر می رود بطوری که در میزان ثابت آب چین اول بدست آمده از بوته های نشا کاری شده بیش از چین اول بدست آمده از بوته هایی بود که بذر آن مستقیم در زمین کاشته شده بود.
کشت نشایی علاوه بر افزایش عملکرد کاهش مصرف آب را نیز به دنبال دارد. بررسی ها نشان داده در تولید نشا بیشترین کاریایی مصرف آب آبیاری در حجم بستر ۳۳ سی سی پر شده با کوکوپیت بود. بنابراین می توان نتیجه گرفت استفاده از پرلیت باعث هدر رفت آب و کاهش راندمان مصرف آن در تولید نشا گوجه‌فرنگی می شود. علاوه بر کوکوپیت استفاده از سوپر جاذب معدنی زئولیت به عنوان اصلاح کننده خاک باعث افزایش راندمان مصرف آب و مقابله با خشکی می شود. به خصوص در تولیدات خارج از فصل انتظار می رود باعث افزایش و کمیت نشاء و رشد و نمو آن در مزرعه باشد.
گردآوری: حاتمی
