خربزه شاخدار یا کیوانو با نام علمی Cucumis metuliferus گیاهی یکساله از خانواده Cucurbitaceae، بومی جنوب صحرای آفریقا است. میوه آن دارای خارهای شاخ مانند است، از این رو خربزه شاخدار نامگذاری شده است. میوه رسیده دارای پوست نارنجی و گوشتی مانند ژله مانند به رنگ سبز لیمویی با طعم میوه ای موز و ترشی انار است. با افزودن کمی نمک و یا شکر می توان طعم آن را لذت بخش‌تر کرد. برخی نیز پوست را می‌خورند، که غنی از ویتامین C و فیبر غذایی است.
مناطق کشت کیوانو
در ایالات متحده آمریکا، پرتغال، ایتالیا، آلمان، شیلی، استرالیا و نیوزیلند می‌روید. در درجه اول به عنوان میان وعده یا سالاد و بندرت برای تزئین استفاده می‌شود. در هر مرحله از رسیدن می توان آن را خورد، اما اگر بیش از حد رسیده شود، به سختی می‌ترکد تا بذر آزاد شود.
اغلب در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می‌شود. اصولا در مناطقی که 1800-210 متر از دریا ارتفاع داشته باشد به خوبی رشد می‌کند. طول گیاه کیوانو به 1/5 متر می‌رسد. ساقه ها رونده و برگ ها پهن و قلبی شکل هستند.
کشت و تکثیر کیوانو
تکثیر کیوانو با بذر انجام می‌شود. وزن هر دانه حدود 14 گرم است. بذر در 20 تا 35 درجه سانتی گراد شروع به جوانه زنی می‌کنند و در دمای کمتر از 12 درجه سانتی گراد و بالاتر از 35 درجه سانتی گراد جوانه زنی متوقف می‌شود. بذرها پس از 8 روز جوانه می‌زند. بذرها را در عمق 2/5 تا 3/5 سانتی متر و به فاصله 45- 35 سانتی متر از هم بکارید. پس از کاشت بذر آبیاری کرده و خاک را تا زمان جوانه زنی مرطوب نگهدارید.
پس از جوانه زنی، اجازه دهید تا خاک نسبتا خشک شده و سپس آبیاری کنید. بذرها را ابتدا در سینی کشت بکارید و زمانی که دمای خاک به 15 درجه سانتی گراد رسید می‌توان در مزرعه کاشت. می‌توان از کودهای آلی، کمپوست، کودهای حیوانی پوسیده و کودهای NPK برای تقویت گیاه و غنی کرد خاک استفاده کرد. زمانی که دمای هوا بیشتر از 25 درجه سانتی گراد شد، برای جلوگیری از تبخیر آب و رشد بهتر می‌توان از مالچ ارگانیک استفاده کرد. با توجه به اینکه کیوانو نسبت به خشکی تا حدودی مقاوم است می‌توان در فواصل زمانی منظم و به طور عمیق آبیاری کرد. در زمان رسیدن میوه کاهش آبیاری باعث بهتر شدن طعم کیوانو می‌شود.
بهترین خاک برای رشد کیوانو خاک‌های سبک و ماسه‌ای و خاک لومی که زهکشی مناسبی داشته باشد. مناسبترین pH در حدود 5 تا 6/5 است. به آفتاب و گرمای هوا نیاز دارد و در سایه نمی تواند رشد کند بنابراین آن را در محل آفتاب گیر بکارید که جریان هوا نیز به خوبی در آن منطقه وجود داشته باشد.
پس از 8 هفته از کاشت گلدهی شروع می‌شود. ابتدا گل‌های نر ظاهر شده و پس از چند روز گل‌های ماده ظاهر می‌شود. کیوانو تک پایه بوده و گل‌های نر و ماده در یک گیاه دیده شده و گرده‌افشانی توسط حشرات انجام می‌شود. کیوانو خود بارور است. در زمان برداشت باید از دستکش استفاده کرد. ممکن است برداشت میوه تا چندین ماه متوالی ادامه داشته باشد. ماندگاری میوهای کیوانو زیاد است و در دمای 24- 20 درجه سانتی گراد حدود سه ماه می توان نگهداری کرد.
کیوانو، گیاه جالب و کمیابی است که در گلدان قابل کشت می باشد. برای خرید بذر کیوانو کلیک کنید.
بیماری و آفات
در ابتدای رشد علف های هرز را می توان با دست حذف کرد. کیوانو نسبت به نماتدگره ریشه، ویروس موزاییک و سفیدک مقاوم و در برابر ویروس موزائیک کدو حساس است. همچنین در برابر سفیدبالک مقاوم است.
خواص کیوانو
گیاهان خانواده Cucurbitaceae برای سلامتی انسان بسیار مفید هستند. در زیر به شرح چندین نمونه از مصارف کیوانو می‌پردازیم:
میوه آن مصرف خام خوری داشته و به دلیل داشتن مقادیر زیادی ویتامین و مواد مغذی کاربرد زیادی دارد.
خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و از بیمارهایی مانند سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی جلوگیری می‌کند.
کیوانو به دلیل داشتن آهن، باعث افزایش سلول‌های خونی و هموگلوبین خون می‌شود.
کیوانو حاوی ساپونین است و از این ماده داروهای زیادی تهیه می‌شود.
خاصیت ضدویروسی و ضدمیکروبی دارد.
روی دستگاه گوارش اثرات مطلوبی داشته و سبب محافظت از مخاط آن می‌شود.
مصرف میوه کیوانو موجب افزایش تعداد اسپرم و زنده مانی آن می‌شود.
گلوکوزیدهای استخراج شده از تفاله میوه ها، اثرات ضد دیابتی دارد.
