کارلا در ایران گیاهی جدید است و گزارش کاملی درباره معرفی و تولید آن در کشور وجود ندارد. در سال‌های اخیر به طور محدود در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و اصفهان اقدام به کشت این گیاه شده است که عمده مصرف آن به صورت تازه خوری است. منشا ورود این گیاه به ایران از طریق واردات بذر از کشورهای پاکستان، هندو چین گزارش شده است.
گیاه شناسی
کارلا با نام علمی Momordica charantia گیاهی یکساله است که قسمت‌های مختلف آن شامل برگ، ساقه و میوه است و بویی شبیه گیاه ابریشم مصری دارد و طعم آن ها بسیار تلخ است. به همین دلیل خیار تلخه نامیده شده است.
بومی مناطق گرمسیری است. برگ‌های گیاه شبیه برگ مو است. گل‌ها شبیه گل خیار و معطر است. گلهای گیاه زرد و کوچک است و همچنین گلدهی در هر بوته به صورت نامحدود و تا آخر فصل ادامه دارد. به همین دلیل برداشت میوه به طور متناوب باید انجام گیرد. این گیاه تک پایه است و گلهای نر و ماده در گره های مختلف ساقه گیاه تشکیل می‌شوند. تعداد گل‌ها در بوته نسبتا زیاد و دوام هر گل روی ساقه کوتاه است.
گل های زرد رنگ و زیبای کارلا
ساقه‌ها سبزرنگ و دارای زوائد پیچنده است. ساقه‌های گیاه رونده و بالارونده محسوب می‌شود و 5 تا 6 متر طویل می‌شوند. میوه به اندازه خیار اما با سطح بسیار ناصاف شبیه پوست سوسمار است. وزن یک میوه می تواند به بیش از 500 گرم هم برسد. در داخل میوه تعدادی بذر نسبتا درشت (مانند بذر کدو) وجود دارد که روی آن نقش‌های زیبایی دیده می‌شود. تعداد و اندازه بذرها به درشتی و ریزی میوه بستگی دارد و بذرها دارای یک پوشش ژله‌ای قرمزرنگ و چسبناک هستند. در تمام گیاه، فقط این پوشش قرمز رنگ بذرها، دارای مزه شیرین است.میوه نارس سبزرنگ است؛ اما پس از رسیدگی، رنگ نارنجی بسیار خوش رنگی پیدا می‌کند. پس از رسیدگی کامل، میوه‌ها باز می‌شوند و دانه ها بیرون می افتند و به دلیل پوشش ژله ای خود به شدت به سطح‌های مختلف مانند برگ‌ها، ساقه‌ها، خاک و ادوات می‌چسبند. این ژله به تدریج خشک شده و جداکردن بذر از سطحی که بدان چسبیده دشوار می‌شود. در سال بعد ممکن است تعدادی از این بذرها در بستر کشت سبز شوند. میوه‌ها بعد از رسیدن و حتی خشک شدن کامل بر روی ساقه باقی می مانند و به راحتی نمی توان آنها را از ساقه جدا کرد.
دانه های کارلا
کشت کارلا
تکثیر این گیاه با بذر انجام می‌شود. بذرها در گلخانه و در دمای نسبتا بالا در بستر مناسب مشابه با سایر نشاها مانند گوجه فرنگی، بادمجان و هندوانه سبز می‌شوند. این نشاها در مرحله 3 تا 4 برگی قابل انتقال به زمین اصلی هستند. گیاه پس از استقرار، محصول تولید می‌کند. البته لازم است ترکیبات شیمیایی این گیاهان بررسی و با گیاهان نسل اول مقایسه شود. در کشت مزرعه ای این گیاه مانند خیار و کدوی تنبل نیاز به پشته‌های عریض دارد و در کشت گلخانه‌ای مانند خیار گلخانه‌ای به شرط بستن ساقه‌های رونده به قیم‌ها فاصله کشت100 × 100 مناسب است.
برای کشت و کار کارلا توجه به موارد زیر لازم است:
همه قسمت‌های گیاه کارلا دارای مواد مؤثره هستند و در درمان استفاده می‌شوند، اما بخش تجاری این گیاه «میوه » کارلاست.
با شروع زمان برداشت، از هر گیاه هر 4 روز یک بار می توان محصول برداشت کرد و در یک بوته تا 20 کیلوگرم میوه در هر فصل رشد قابل برداشت است.
میوه‌های کارلا مانند بسیاری از تیپ‌های خیار، معمولاً به صورت تازه خوری تا وقتی سبزرنگ هستند، مصرف می‌شوند که البته بسیار تلخ هستند و منطبق با ذائقه ایرانی ها نیست. باید توجه داشت مصرف میوه‌های رسیده که به رنگ نارنجی هستند، منع شده است.
کارلا گیاهی سایه دوست است و خشکی هوا را نمی‌پسندد. بر اساس تحقیق‌های امامی و همکاران (1399) این گیاه شرایطی مشابه با خیار گلخانه‌ای را می‌پسندد و کشت آن در مزرعه، گلدان‌های بزرگ در گلخانه‌های با کف سیمانی یا در محیط‌های با رطوبت نسبی کم، موفقیت آمیز نیست و علی رغم رشد رویشی مناسب، تولید میوه ناچیزی دارد.
کارلا را می‌توان در سایه سایر درختان مانند موی داربستی یا در آپارتمان پرورش داد.
آفتاب شدید تابستان باعث سوختگی برگ‌ها می‌شود. در کشت در فضای آزاد مناطق خشک برگ‌های گیاه هنگام ظهر آثار پژمردگی موقت نشان می‌دهد.
گیاه کارلا مانند خیارهای گلخانه‌ای، کودپذیری بسیار بالایی دارد. این گیاه به کودهای پتاسه نیاز زیادی دارد و عکس‌العمل آن به کودهای ریزمغذی بسیار مثبت است.
در کشت گلخانه‌ای آفات مکنده‌ای مانند مگس سفید و شته به شدت بر روی گیاه فعال می‌شوند.
کشت در هوای آزاد نیاز به آبیاری مرتب مزرعه دارد؛ بنابراین کشت کارلا در مناطق خشک «در فضای باز » توصیه نمی‌شود.
به علت جدید بودن گیاه و کم بودن عرضه آن ممکن است در شرایط فعلی، محصول تولیدی قیمت قابل قبولی داشته باشد؛ اما به دلیل اینکه بازار مصرف این گیاه به صورت تازه‌خوری و مصارف عطاری و همچنین داروسازی هنوز به خوبی تعریف نشده است، اقدام به تولید انبوه آن در ایران، باید با احتیاط صورت گیرد.
خواص درمانی و ترکیبات شیمیایی کارلا
تحقیقات مختلفی درباره ترکیبات شیمیایی موجود در بذر، برگ و میوه گیاه انجام شده است که نشان می دهد مواد مؤثره دارویی گیاه به نام کاتارانتین در میوه، ساقه، برگ و ریشه وجود دارد. همچنین در مورد اثرات آنتی اکسیدانی، ضدمیکروبی و تأثیرات دارویی این گیاه هم تحقیقاتی انجام شده است. در ژاپن، چین و هند میوه این گیاه همانند خیار به صورت نارس و به صورت تازه‌خوری و طبخ شده و در طب سنتی به عنوان دارو مصرف می‌شود.
مهمترین ویژگی دارویی کارلا به شرح زیر است:
کارلا تأثیر اساسی بر کاهش قند خون افراد دیابتی دارد.
کارلا اثر کنترل کنندگی بر باکتری‌های گرم مثبت و منفی باکتری ها دارد.
کارلا دارای اثرات آنتی اکسیدانی است.
سایر کاربردها
کاربرد در فضای سبز
گیاه کارلا به علت برگ‌های سبز پرتعداد، ساقه‌های رونده، گلهای زرد و معطر و میوه‌های نارنجی رنگ با زیبایی انحصاری خود می‌تواند در مکان‌های سایه در فضای سبز منازل و مناطق شهری کاشته شود و به عنوان گیاه رونده بر روی دیواره‌های سیمانی بزرگراه‌ها به کار گرفته شود. نیاز آبی این گیاه نسبتا زیاد است.
کاربرد در دفع حشرات
گروهی از گیاه کارلا از جمله گیاهانی است که برای دفع حشرات به کار می‌رود. در مناطقی از کشور مانند شرق اصفهان که به علت طغیان برخی بیمار ها مانند سالک، سلامت ساکنان تهدید می‌شود، در کنار سایر اقدامات بهداشتی مانند حذف جوندگان و منابع غذایی آن ها، می‌توان به کشت این قبیل گیاهان اقدام کرد.
برای مشاهده و خرید بذر گیاهان دارویی کلیک کنید.
