گیاه دارویی پونه گياه چند ساله ريزوم دار است. قسمت‌هاي مختلف اين گياه داراي تانن، مواد رزيني، مواد پكتيكي، قند و اسانس است. با توجه به خواص ضد ميكروبي كه در عصاره و اسانس پونه وجود دارد، مي‌توان از اين فرآورده‌ها به عنوان جايگزين طبيعي براي آنتي بيوتيك‌ها استفاده كرد.
گیاهشناسی پونه
پونه با نام علمي Menthe longifolia L داراي ساقه‌هاي افراشته و گاهاً خميده، كه در مرحله بالغ ارتفاع آن به 5/1 متر مي‌رسد. برگ‌ها ساده، متقابل يا بدون دم برگ نيزه‌اي شكل است. گل‌ها نيز از گلچه‌هاي كوچك با طول حدود 5-3 ميلي‌متر به رنگ سفيد تا ارغواني روشن، در دسته هايي خوشه استوانه‌اي شكل به طول100 ميلي‌متر و عرض 14 ميلي‌متر را تشكيل مي‌دهند.
جهت خرید بذر پونه خوش عطر اصیل ایرانی، کلیک کنید.
روغن‌هاي ضروري پونه
روغن‌هاي ضروري تركيبات فرار طبيعي و مركبي هستند كه بوي تند داشته و به عنوان مواد متابوليسمي ثانويه از گياهان معطر به وجود مي‌آيند. اين روغن‌ها از طريق روش تقطير با مايعات تقطير يا بخار آب، و يا از تقطير خشك گياه يا قسمت‌هايي از آن به دست می‌آيند. روغن‌هاي ضروري عمدتاً به عنوان آنتي اكسيدان عمل كرده و فعاليت ضد باكتريايي نيز نشان مي‌دهند.
تركيبات روغن‌هاي ضروري پونه
تحقيقات نشان مي‌دهند كه مونوترپن‌ها از تركيب اصلي روغن‌هاي ضروری، پونه به شمار مي آيند اين تركيب به طور عمده از مونو ترپن‌هاي اكسيژنه نظير پولگون (Pulegone)، منتون (Menthone) و نئومنتون (Neo-menthone) تشكيل شده‌اند.
ويژگي‌هاي روغن‌های ضروري پونه
مشاهدات نشان مي‌دهند روغن‌های ضروري پونه داراي ويژگي‌هاي منحصر به فردي هستند به طوري كه حاوي خواص آنتي اكسيدان و ضدميكروبي بوده و بنابراين مي‌تواند در درمان بسياري از بيماري‌ها، جلوگيري از فساد و افزايش زمان ماندگاري مواد غذايي مفيد باشد. در كنار اين خاصيت، اين گياه داراي ويژگي‌هاي عطري بوده كه سبب مصرف آن به عنوان طعم دهنده در مواد غذايي مي‌شود.
خواص پونه
خاصيت ضد ميكروبي پونه
در سال‌هاي اخير به دليل خواص ضدميكروبي گياهان، توجه زيادي به روغن‌های ضروري آنها شده است؛ زيرا مشاهده شده است كه استفاده از اين مواد مي‌تواند سبب افزايش زمان ماندگاري بسياري از فرآورده‌هاي غذايي مانند گوشت مرغ تازه، ماهي و گوساله شود. خاصيت ضدميكروبي روغن‌هاي ضروري را مي‌توان به دليل وجود گروه‌هاي پولگون، منتون و نئومنتون دانست؛ زيرا مي‌توانند با تغيير نفوذپذيري غشاء سلولي و تخريب ديواره باكتريايي سبب درهم گسيختن ساختار لايه‌هاي مختلف پلي ساكاريد، اسيد هاي چرب و فسفوليپيدهاي غشاي باكتري شوند. گزارشات در اين خصوص نشان مي‌دهند كه اين مكانيسم مي‌تواند با اثر منفي روي باكتري‌هاي همزيست (Symbiotic bacteria) دستگاه گوارش سبب كاهش كارايي دستگاه گوارش مصرف كننده شود.
خاصيت آنتي اكسيداني
روغن‌های ضروري پونه داراي ويژگي آنتي اكسيداني به دليل حضور تركيبات فنولي نظير منتون و پولگون هستند. فنول‌ها تركيبات آلي هستند كه گروه هيدروكسيلي را به دام بيندازد و از اكسيد شدن ساير تركيبات جلوگيري به عمل آورد.
موارد استفاده پونه در پزشكي
تحقيقات پزشكي در خصوص روغن‌های ضروري پونه نشان مي‌دهند كه اين گياه باعث، مواردي نظير سقط جنين و القاي قاعدگي و درمان مشكلات و بيماري‌هايي مانند: بيماري‌هاي مزمن متنوع، هضم غذا، بيماري‌هاي كبد و كيسه صفرا، نقرس، بيماري‌هاي پوستي، سرماخوردگي، وبا، سينوزيت، توبركلوزيس (Tuberculosis)، سردرد، آرتريت، مسموميت غذايي، برونشيت (Bronchitis)، بيماري‌هاي عفوني و انگلي مفيد شناخته شده‌اند. از سایر خواص پونه می توان به عنوان ضد نفخ، خلط آور، مدر، ضد سرفه، ضد التهاب، همچنين در درمان اسهال مزمن نوزادان و درمان آسم بچه‌ها اشاره کرد. در طب سنتي پونه به عنوان ضد تشنج، ضد تهوع و استفراغ، ضد استرس، محرك قلب و آرام بخش كاربرد داشته است.
