اکواپونیک ” تولید ماهی و گیاه در یک رابطه همزیستی”

آکواپونیک (Aquaponic) ترکیبی از پرورش ماهی و گیاهان در سیستمهای گردشی است.
پرورش ماهی در سیستم بسته با بازچرخانی آب (استفاده از آب برای چندین بار) باعث تجمع مواد آلی زائد در محیط کشت می شود، این مواد متابولیکی اگر به تغذیه گیاهان برسند زائد نیستند بلکه ارزش اقتصادی دارند و برای سیستم تولید ماهی منفعت دارند. سیستمهایی که محصولات ثانوی را با استفاده از مواد جانبی گونههای اولیه پرورش میدهند به سیستمهای توامان معروفند.
سیستم آکواپونیک، یکی از سیستمهای آبزی پروری گردشی است که در آن، گیاه بدون نیاز به وجود خاک پرورش می یابد. سیستم های گردشی طوری طراحی شده اند که باعث افزایش تولید ماهی در حجمهای نسبتا کم آب و حذف مواد زائد از آب می شود و همین طوراستفاده مجدد از آب مصرفی را برای تولیدکننده امکانپذیر می سازد. عناصر غذایی که بطور مستقیم بوسیله ماهی دفع می شوند، یا با فعالیت میکروبها روی مواد زائد آلی آزاد می شوند، توسط گیاهان کشت شده در سیستم هیدروپونیک جذب می شود. غذائی که به ماهی داده می شود، بیشتر عناصر غذایی را برای گیاه تأمین می کند. وقتی فاضلاب آبزی پروری گردشی به داخل سیستم هیدروپونیک جریان می یابد، مواد زائد متابولیکی ماهی بوسیله شورهسازی و جذب مستقیم گیاه حذف شده و این آب تیمار شده به داخل مخزن پرورش برای استفاده دوباره برمی گردد.

آکواپونیک چندین مزیت نسبت به دیگر سیستمهای آبزی پروری گردشی وسیستم هیدروپونیک که مواد محلول معدنی را استفاده می کنند دارد. در این سیستم اجزاء هیدروپونیک بعنوان فیلتر زیستی عمل میکنند و بنابراین فیلتر زیستی جدا مثل سیستمهای دیگر لازم نمیباشد. در سیستمهای آکواپونیک، فیلترهای زیستی درآمدزا بوده و محصول سبزی و گل و گیاهان دیگر تولید می کنند. مواد غذایی دفع شده توسط ماهی معمولاً مواد زائدی هستند که دور ریخته میشوند که می توانند باعث آلودگی محیط شوند. حذف عناصر غذایی توسط گیاهان زنده استفاده از آب را بهبود بخشیده و دور ریختن آن را به حداقل می رساند.

سیستمهای آکواپونیک نیاز به کنترل کیفیت آب کمتری نسبت به سیستم های گردشی تنهای ماهی یا هیدروپونیک برای گیاه دارد. آکواپونیک پتانسیل بهره-دهی را به دلایل تامین عناصر غذایی مجانی برای گیاهان، نیاز آبی پایینتر، حذف فیلتر زیستی جداگانه، نیاز به کنترل کیفیت آب پایین و هزینه های مشترک ساخت و زیربنایی، افزایش می دهد. به طور کلی تعداد سیستمهای آکواپونیک تجاری، اگر چه در ابعاد کوچک، در حال افزایش می-باشند.
مزایای کشت اکواپونیک

۱- در آکواپونیک، گیاهان عناصری را تغذیه می کنند که باید در سیستم آبزی پروری فیلتر شود، و فیلتر کردن آنها هزینه بر هست.
۲- نیاز به مخلوط کردن عناصر غذایی را از بین می برد.

۳- آکواپونیک تغذیه آلی گیاه است.
۴- با حذف خاک بیماریهای خاکی حذف می شود.
۵- مصرف آب بسیار پایین بوده و علف هرزی وجود ندارد که آب را جذب کند.
۶- در آکواپونیک می توان گیاه را بسیار متراکم کشت کرد.
۷- در تراکم بالای ماهی، گیاه خیلی سریع رشد و نمو می کند.
۸- حشره کش و علف کش در سیستم آکواپونیک استفاده نمی شود و محصول نهایی سالم است.
۹- در سرتا سر سال امکان تولید در سیستم آکواپونیک وجود دارد.
۱۰- تولید متراکم پروتئین ماهی امکانپذیر است.
۱۱- کاهش سرمایه گذاری برای هر کدام از سیستمهای هیدروپونیک و آبزی پروری بطور جداگانه.

۱۲- مصرف آب برای سیستم کشت آکواپونیک یک درصد آبی است که برای تولید ماهی در سیستم های معمولی لازم است.
۱۳- چنین سیستمی با نیاز آبی بسیار پایین، در مناطق خشک و نیمه خشک که تقاضای سبزی و ماهی تازه در آنجا بالاست قابلیت کاربرد بالائی دارد.

۱۴- – محصول سبزی آلی و عاری از آفت کش و ماهی تازه میتواند به قیمت خوب مخصوصاً در ماه های زمستان در نواحی شهری به فروش برسد.
۱۵- بسترهای هیدروپونیک می توانند بعنوان فیلتر زیستی عمل کنند.

معایب آکواپونیک
۱ – مخزنها جای زیادی می گیرند و سنگین هستند.
۲ – اگر در زمستان استفاده شوند آب مخزنها باید گرم شوند.
۳ – قرار گرفتن مخزنها در داخل ساختمان باعث مرطوب شدن محل می شود.
۴ – برخی ماهیها نیاز به تخصص بالایی برای پرورش دارند.
۵ – هزینه نصب، راهاندازی و نگهداری بالاست.