مقالات تخصصی

 کشت ارگانیک و آشنایی با کودها و آفت کش های مجاز

کشت ارگانیک

در مقاله قبلی به اصول کشت ارگانیک پرداختیم. در این مقاله با ادامه مطالب همراه ما باشید.

شما همچنین میتوانید بذر انواع محصولات ارگانیک مانند بروکلی ارگانیک، گوجه فرنگی زرد توپاز ارگانیک، بذر گوجه چری ارگانیک و … را از سایت فردین کشت تهیه نمایید.

 آفت کش های مجاز در کشت ارگانیک

همانگونه که قبلا ذکر شد، سموم دفع آفات نباتی مصنوعی اعم از قارچ کش، حشره کش، علف کش، کنه کش و غیره جایگاهی در کشاورزی ارگانیک ندارند. اما این بدان مفهوم نیست که از هیچ نوع ماده شیمیایی و به اصطلاح از هیچ سمی نمی توان استفاده کرد. در این سیستم، در شرایطی که آفت یا بیماری شدت یابد و با روش های دیگر مبارزه، که قبلا ذکر شد، کنترل آن میسر نشده باشد، استفاده از ترکیبات معدنی و یا ترکیبات آلی که منشاء طبیعی داشته باشند، مجاز می باشد.

شایان توجه است که این دسته از سموم بایستی حداقل خطر را برای جانوران، بخصوص پستاندارن و حشرات مفید داشته باشد و کمترین آسیب ممکنه را به محیط زیست وارد نماید و سریعا تجزیه شده و در طبیعت انباشته نشوند. امروزه آفت کش هایی به بازار آمده اند که مصرف آنها در کشت ارگانیک منعی ندارد. این آفت کش ها ممکن است با پایه مواد معدنی، مواد آلی طبیعی و یا فرآورده های بیولوژیک باشند و با اسامی تجاری گوناگونی ارائه شوند. در اینجا تعدادی از آن ها بر اساس مواد تشکیل دهنده ( بدون ذکر و توجه به اسامی تجاری) و به منظور اطلاع خوانندگان محترم بطور مختصر ذکر می گردند.

کشت ارگانیک

محصولات حاصل از کشت ارگانیک

گوگرد معدنی (سولفور)

به صورت پودر (گرد پاشی) و نیز به شکل پودرهای قابل تعلیق در آب (پودر و تابل) برای کنترل سفیدک های حقیقی ، برخی دیگر از بیماری های قارچی و کنترل کنه های گیاهی کاربرد دارد.

 پودر سیلیس

از این پودر می توان برای کنترل آفات انباری و نگهداری دانه هایی نظیر غلات استفاده نمود . بدیهی است محصولاتی که این پودر به آنها افزوده شده است ، قبل از مصرف بایستی الک شوند.

 محلول بوردو

محلولی است که از ترکیب سولفات مس و آب آهک تشکیل می شود و برای کنترل بیماری هایی مثل سفیدک های داخلی ( به ویژه سفیدک داخلی مو) به کار می رود .

 صابون های قلیایی

محلول هایی هستند که از ترکیب نمک های پتاسیم و یا سدیم با اسیدهای چرب به دست می آیند و خاصیت حشره کشی دارند. در مصرف این محلول ها بایستی به این نکات توجه داشت : اولا این مواد خاصیت تماسی داشته و بنابراین بایستی طوری مصرف شوند که حتما روی بدن حشرات پاشیده شوند. ثانیا در هوای خشک و گرم مصرف نشوند، زیرا پس از خشک شدن تأثیر خود را از دست می دهند. و ثالثا تعدادی از گیاهان نسبت به آن ها حساس بوده و در اثر مصرف آن ها دچار گیاه سوزی می شوند. لذا قبل از مصرف ، باید از عدم حساسیت گیاه به آن ها اطمینان حاصل کرد .

 روغن های امولسیون شونده

اغلب این روغن ها منشاء معدنی داشته و با آب به نسبت مناسب مخلوط و روی گیاهان پاشیده می شوند. این روغن ها عمدتا برای کنترل حشرات آفت به کار می روند.

 مواد و عصاره های گیاهی

این ترکیبات منشاء گیاهی دارند. بنابراین بقایای خطرناکی برای محیط زیست از خود به جای نمی گذارند، معمولا در مقادیر مصرفی توصیه شده برای انسان و حیوانات خون گرم، کم خطر و یا بدون خطر هستند و به طور کلی با محیط زیست سازگارند. برخی از این ترکیبات عبارتند از:

چریش یا نیم

عصاره استخراج شده از میوه های درخت نیم یا چریش که دارای خاصیت حشره کشی است ، به شکل تجاری تهیه و روی گیاهان مورد نظر پاشیده می شود. مواد هورمونی موجود در ترکیبات یاد شده، مانع به بلوغ رسیدن و تکمیل چرخه زندگی حشراتی می شود که از برگ های سمپاشی شده، تغذیه کرده اند. این ترکیبات در هوای خشک و همچنین در ساعات آفتابی نبایستی مصرف شوند، برای انسان بی خطرند ولی باید دقت کرد که حیوانات خانگی و اهلی تا چند ساعت بعد از محلول پاشی ، از گیاهان سمپاشی شده مصرف نکنند.

پایریترین

این حشره کش از گل های گیاه پیرتروم و بعضی از گیاهان خانواده کاسنی (کمپوزیته) به خصوص گونه هایی از جنس داوودی استخراج و معمولا به صورت پودر ( برای گرد پاشی) ارائه می شود. این حشره کش سریعا تأثیر می کند. سمیت آن برای حیوانات اهلی و خانگی نسبتا کم ولی برای زنبور عسل و سایر حشرات بسیار زیاد است. بنابراین در مصرف آن بایستی نهایت احتیاط برای حفظ حشرات مفید صورت پذیرد. این گیاه در ایران نیز یافت می شود و در گذشته در ترکیب امشی بکار می رفته است.

نیکوتین

نیکوتین از حشره کش های موثر و قدیمی است. این ماده (آلکالوئید) در برگ های توتون و تنباکو به فراوانی یافت می شود. ترکیب سولفات دو نیکوتین یکی از فرم های تجاری این حشره کش است که عمدتا برای کنترل آفات مکنده، به خصوص شته ها و زنجرک ها مناسب است.

سابادیلا

پودر بسیار نرمی است که از آسیاب کردن بذور گیاهی به نام سابادیلا به دست می آید. این حشره کش تأثیر سریع داشته، اما برای حشرات مفید به ویژه زنبور عسل بسیار سمی و کشنده است. حیوانات خانگی و اهلی نیز بایستی از آن دور نگهداشته شوند، زیرا روی غشاء مخاطی آنها تأثیر می گذارد.

کشت ارگانیک

محصولات ارگانیک

 آفت کش های بیولوژیک مجاز در کشت ارگانیک

امروزه تعدادی از سموم بیولوژیک به شکل تجاری در بازار ارائه شده اند. مثلا (BT) که از یک سویه و یا مخلوطی از چندین سویه از یک نوع باکتری است که برای کنترل آفات مختلف (عمدتا لارو پروانه ها و سوسکها ) استفاده می شود و یا تریکودرمین، که برای کنترل قارچ های بیمارگر خاکزی مثل ریزوکتونیا، فوزاریوم و … کاربرد دارد. همچنین پودرهایی که محتوی ویروس های بیمارگر است، برای کنترل تعدادی از آفات، نظیر بید سیب زمینی و غیره به کار می روند.

مدیریت صحیح در حاصل خیزی خاک و تغذیه گیاهی واقعیت این است که کودها و مواد حاصل خیز کننده شیمیایی ساخت بشر از یک سو موجب افزایش عملکرد محصولات با هزینه نسبتا کم شده و از سوی دیگر باعث به هم خوردن تعادل طبیعی حیات جانداران، آلودگی خاک و آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی می شوند. مهمتر از همه آن که این کودها باعث ایجاد مشکلاتی در سلامت مصرف کنندگان می شوند.

در مقابل، مصرف مواد آلی و حاصلخیز کننده های طبیعی، مشکلات زیست محیطی یاد شده را نداشته و سلامت مصرف کنندگان را نیز مورد تهدید قرار نمی دهند. درست است که کودهای شیمیایی نقش چشمگیری در افزایش تولیدات کشاورزی در نیم قرن گذشته داشته اند ولی به اعتقاد دانشمندان و متخصصان خبره کشاورزی، مصرف بی رویه این مواد مصنوعی، مسائل و مشکلات فراوانی را هم به بار آورده اند که بایستی مد نظر کشاورزان عزیز قرار گیرند:

۱- باقیمانده ترکیبات حاصل از مصرف کودهای شیمیایی در میوه ها و محصولات کشاورزی، سلامت مصرف کنندگان این محصولات را به خطر انداخته است.

۲- باقیمانده کودهای شیمیایی در خاک، همراه با آب آبیاری به سفره های آب های زیرزمینی نفوذ کرده و با استحصال دوباره آب به مصرف انسان ها و جانوران می رسد و آنها را مسموم می کند.

٣- مسمومیت حاصل از مصرف ترکیبات شیمیایی باقیمانده از کودها، فوری ظاهر نمی شود بلکه به اعتقاد کارشناسان بهداشت و تغذیه در طولانی مدت به صورت سکته های ناگهانی و دیگر امراض سخت بروز خواهد کرد.

۴- مصرف کودهای شیمیایی تعادل طبیعی موجودات زنده داخل خاک و محیط زیست بشر و جانوران را بر هم زده و آینده کره زمین را به مخاطره می اندازد .

۵- کاربرد وسیع کودهای شیمیایی در کشاورزی ، عطر، طعم و مزه میوه ها و سبزیجات را دستخوش تغییراتی ناخوشایند می نماید.

۶- با مصرف کودهای شیمیایی، تولید «آنتی اکسیدان ها» در میوه ها که برای تقویت سیستم دفاعی بدن لازم و ضروری هستند، به شدت کاهش می یابد.

۷- استفاده زیاد از کودهای شیمیایی در کشاورزی، موجب تخریب ساختمان فیزیکی و شیمیایی خاک شده و در دراز مدت، مزارع کشاورزی را به کویری شور و لم یزرع تبدیل خواهد نمود.

جایگزین هایی برای کودهای شیمیایی در کشت ارگانیک

در کشاورزی ارگانیک به جای استفاده از کودهای مضر شیمیایی از مواد آلی و کودهای بیولوژیک استفاده می شود. مواد آلی، به موادی گفته می شود که منشا گیاهی و جانوری داشته باشد و علاوه بر تأمین مواد غذایی لازم برای رشد گیاهان، اثرات مثبتی بر خاک و حاصلخیزی آن دارند. از جمله این اثرات می توان به افزایش ظرفیت نگهداری آب و عناصر غذایی، سبک شدن خاک، بهبود شرایط خاک برای فعالیت موجودات مفید ذره بینی خاک و بهبود تهویه خاک اشاره کرد. مواد آلی مورد مصرف در کشاورزی ارگانیک ، شکل های مختلفی دارند که به طور مختصر به آن ها اشاره می شود.

کودهای حیوانی

کودهای حیوانی شامل دو بخش جامد و مایع است. نزدیک به نیمی از «ازت» و «پتاسیم» و تمام فسفر » کودهای یاد شده در قسمت جامد آنها قرار دارد. بنابراین لازم است که در تلنبار کردن این کودها مراقبت های لازم به عمل آید تا از خروج مواد غذایی ( ازت، پتاسیم و سایر مواد محلول) به صورت شیرابه جلوگیری شود. کودهای حیوانی از نظر ترکیب عناصر پرمصرف و کم مصرف با هم تفاوت هایی دارند.

نکته ۱) مسئله بسیار مهم و حائز اهمیت در مصرف کودهای حیوانی، اطمینان از پوسیده بودن آن هاست زیرا کودهای دامی نپوسیده ممکن است حاوی بذور علف های هرز و برخی از عوامل بیماری زای گیاهی بوده و یا بخشی از مواد غذایی آن توسط گیاه قابل جذب نباشد.

نکته ۲) پخش یکنواخت کودهای حیوانی در مزرعه، تعداد دفعات مصرف آن ها با توجه به شرایط خاک مزرعه و نوع زراعت، زمان مصرف ( پاییز و بهار) و مخلوط کردن سریع آن ها با خاک از جمله نکاتی است که در مصرف این نوع کودها اهمیت زیادی دارد.

کود سبز کود سبز در کشت ارگانیک

اصطلاحا به گیاهانی گفته می شود که در مزرعه کاشته شده و پس از رسیدن به مرحله معینی از رشد، با شخم به زمین برگردانده می شوند. مهم ترین تأثیر کود سبز، افزایش مواد آلی خاک به منظور اصلاح خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک است. معمولا گیاهانی به منظور تولید کود سبز انتخاب و کشت می شوند که سریع الرشد، دارای شاخ و برگ علفی و کم توقع باشند. گیاهان تیره بقولات (مثل شبدر، ماشک گل خوشه ای، باقلا و …) گیاهان تیره غلات (مانند جو و ارزن) و گیاهان سایر تیره ها از قبیل منداب و خردل) از جمله گیاهانی هستند که به تنهایی یا به صورت مخلوط با هم به عنوان کود سبز مورد استفاده قرار می گیرند.

نکته ۱) بایستی زمان برگرداندن گیاه به خاک تا کشت بعدی به اندازه ای باشد که گیاه برگردانده شده، بطور کامل پوسیده شود.

نکته ۲) خاک رطوبت کافی داشته باشد تا پوسیده شدن گیاه بخوبی و در مدت کمتری انجام شود.

کمپوست

کمپوست ها بقایای تخمیر شده مواد گیاهی و جانوری هستند که به عنوان مواد حاصلخیز کننده به خاک اضافه می شوند. این مواد علاوه بر اصلاح خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک، مقادیر قابل ملاحظه ای عناصر غذایی (با توجه به منشأ آن ) در اختیار خاک می گذارند . مواد کمپوست ممکن است از بقایای محصولات زراعی، ضایعات و پس مانده واحدهای صنایع غذایی (از قبیل روغن کشی، تهیه کنسانتره و آب میوه)، مواد آلی زباله های شهری، پس مانده واحدهای تولید قارچ و بقایای فضای سبز شهرداری ها به دست آید.

نکته ۱) موارد و نحوه مصرف کمپوست مشابه کودهای حیوانی است.

نکته ۲) هنگام انتخاب و خرید کمپوست بایستی علاوه بر پوسیده بودن آن، از سلامت و عاری بودن آن از مواد و عناصر مضر ( مانند فلزات سنگین و زباله های بیمارستانی ) اطمینان حاصل کرد.

 ورمی کمپوست (کمپوست کرمی)

ورم یک کلمه لاتین به معنای کرم و «کمپوست» به معنای کود آلی است. در فرآیند تولید ورمی کمپوست از کرم های خاکی و ریز جانداران برای تبدیل ضایعات آلی به ماده ای سیاه رنگ و غنی از مواد غذایی مورد نیاز گیاهان با بوی خاک که ورمی کمپوست نامیده می شود، استفاده می کنند. این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (ویتامین ها و آنزیم ها شده و در نهایت به عنوان یک کود آلی غنی و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک مورد مصرف واقع می گردد. بنابراین ورمی کمپوست شامل  فضولات کرم به همراه درصدی از مواد آلی و غذایی بستر و لاشه کرم ها می باشد. مهمترین ویژگی کود ورمی کمپوست داشتن درصد بالای ماده آلی است که می تواند فقر زمین هایی را که در سال های طولانی از کود شیمیایی استفاده کرده است را جبران نماید و در کشت ارگانیک قابل استفاده است. کود ورمی کمپوست را می توانید در داخل مزرعه تولید کنید.

کودهای بیولوژیک قابل استفاده در کشت ارگانیک

کودهای زیستی، کودهایی هستند حاوی باکتری ها با قارچ های ذره بینی مفید که عناصر مورد نیاز را در داخل خاک در دسترس گیاهان قرار می دهند. امروزه انواعی از کودهای زیستی مفید برای مصرف در کشت ارگانیک وجود دارد که کشاورزان می توانند از آن ها استفاده نمایند. تعدادی از این کودهای زیستی عبارتند از:

باکتری های تثبیت کننده ازت

این باکتری های خاکزی بر روی ریشه بعضی از گیاهان زراعی مستقر شده و نه تنها آسیبی به گیاه وارد نمی کنند، بلکه برای گیاه و خودشان کودسازی می کنند. در حال حاضر این گونه کودها در بازار مصرف وجود دارد. میکوریزان واژه «میکوریزا» از تلفیق دو کلمه لاتین «میکو» به معنی قارچ و «ریزا» به معنی ریشه بوجود آمده است.

میکوریزا

نوعی همزیستی است که در طبیعت بین انواعی از قارچ ها و سیستم ریشه ای گیاهان بوجود آمده است و اغلب گیاهان از این همزیستی بهره می برند. در این همکاری متقابل، قارچ تعدادی از عناصر غذایی را که در خاک به شکل نامحلول و غیر قابل جذب برای گیاه است را به شکل محلول و قابل جذب در می آورد و گیاه آن ها را به مصرف می رساند. در مقابل، گیاه نیز بخشی از مواد تولید شده در فرآیند فتوسنتز خود را در اختیار قارچ قرار می دهد تا به مصرف برساند.

میکروارگانیسم های حل کننده فسفات

یکی از مشکلات فعلی خاک های کشاورزی آن است که عنصر فسفر در خاک وجود دارد ولی قابل استفاده برای گیاه نیست. امروزه کودهایی مانند «کود بارور ۲» در بازار یافت می شود که در صورت مصرف، بخشی از فسفر مورد نیاز گیاه در خاک تأمین می شود.

خلاصه مطالب

کشت ارگانیک سیستمی از تولیدات کشاورزی است که در آن کودهای شیمیایی، آفت کش ها، هورمون ها (تنظیم کننده های رشد و افزودنی های شیمیایی مصنوعی بکار گرفته نشده و برای تقویت حاصل خیزی خاک، کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز از روش های غیرشیمیایی از قبیل تناوب زراعی، کود سبز، مبارزه بیولوژیک و سایر روش های کنترل غیر شیمیایی آفات و بیماری ها و علف های هرز)، کودهای دامی، کمپوست و غیره استفاده می شود.

مصرف بی رویه نهاده های کشاورزی به ویژه سموم و کودهای شیمیایی سبب مشکلات بهداشتی و زیست محیطی برای مصرف کنندگان شده است، برای رهایی از این مشکلات، کشت ارگانیک مورد توجه قرار گرفته و به سرعت در حال رشد و توسعه است. مبنای تغذیه گیاهی در سیستم ارگانیک، حفظ و ارتقاء حاصلخیزی خاک و تامین نیاز غذایی و سلامت محصول با استفاده از منابع غیر شیمیایی است. منشور (اصول) کشاورزی ارگانیک شامل چهار اصل سلامت، اکولوژی، مراقبت و عدالت می باشد. تنها سازمان ها و ارگان های مجاز در سطح بین المللی اجازه صدور گواهی ارگانیک بودن را دارند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کشت ارگانیک می توانید به ویکی پدیا مراجعه نمایید.

گردآوری: حاتمی

نوشته های مشابه