آووکادو و روش‌های تکثیر آن

تاریخچه آووکادو

آووکادو بر اساس شواهد باستانشناسی از حدود ده هزار سال پیش به عنوان میوه ای خوراکی در کشور مکزیک مورد استفاده بوده و از همان زمان نیز با گزینش های مصنوعی انجام شده به عنوان یکی از اولین درختان اهلی شده جهان مطرح است. بر این اساس، آووکادو الگوی مهمی برای اهلی شدن و تکامل درختان میوه، بویژه در مناطق با تنوع زیستی بالا  محسوب میشود. بررسی ها نشان میدهد که  آووکادو  Persea  از مناطق مرتفع بخش مرکزی و شرقی مکزیک و نواحی مرتفع مجاور آن در گواتمالا منشأ گرفته است. در حال حاضر این محصول بطور گسترده ای در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پراکنده شده و در کشورهای مختلف به روشهای گوناگونی مورد مصرف قرار میگیرد. تولید جهانی آووکادو حدود 5/ 3 میلیون تن است که حدود بیست درصد آن صادر می شود.

انواع نهال نظیر آووکادو بذری یک ساله، پشن فروت طلایی، گیلاس تکدانه مشهد، کامکوات و … در سایت برای شما عزیزان موجود می باشد.

درخت پربار آووکادو

گیاه شناسی آووکادو

آووکادو  Persea americana ( از خانواده برگبو ) Lauraceae  است که یکی از قدیمیترین خانواده های گیاهان گلدار با حدود 50 جنس و 2500 تا 3000 گونه است. اغلب این گیاهان، درختان و درختچه های همیشه سبز بومی نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر هستند که در بعضی موارد ترکیبات معطری نیز دارند. شکل تاج در درخت آووکادو بر حسب رقم می تواند از استوانهای و افراشته (مانند انواع بذری و یا رقمهای Bacon، Edranol و Reed تا پهن و با گسترش عرضی Fuerte یا کروی  Hass در تغییر باشد.

ارتفاع درختان بذری در مناطق بومی می تواند تا بیش از 30 متر نیز باشد، اما بلندی درختان پیوندی که در حدود 15 تا 18 متر است، به منظور تسهیل عملیات باغداری و بویژه کنترل آفات و بیماری ها بهتر است ارتفاع درخت را در حد 4 تا 5 متر نگهداشت. اگرچه آووکادو در گروه همیشه سبزها طبقه بندی می شود اما برخی از ارقام در دوران گلدهی دچار ریزش نسبتاً شدید برگ میشوند که البته پس از مدت کوتاهی شاخه های انتهایی این کاهش را جبران میکنند.

برگ آذین (فیلوتاکسی) آووکادو مارپیچی و دارای برگ های سبز تیره در اندازه های متنوع است. به طوری که طول پهنک می تواند از 10 تا 25 سانتیمتر در نوسان باشد. شکل برگ ها ممکن است بیضوی یا تخممرغی باشد. دوره زمانی پیدایش جست های رشدی جدید در آووکادو 30 تا 60 روز است. رشد ریشه در نواحی نیمه گرمسیری در تمام طول سال ادامه دارد. طول دوره جوانی درختان آووکادو از پنج تا ده سال در نوسان است. برای کوتاه کردن این دوره می توان از عملیات حلقه زنی، پیوند، و یا تهیه نهال از طریق قلمه زنی بهره گرفت.

جنس ها و گونه های مهم

معروفترین جنس همان آووکادو  Avocado  یا آگواکیت Aguacate  است که نام علمی آن Persea Mills بوده و گونه های تجاری آن Persea gratissima و Persea americana Mills هستند. میوه در اغلب گونه های این جنس ریز و فاقد ارزش اقتصادی است و فقط گونه های Persea americana و Persea shiedeana تولید میوه های درشت می کنند. در این دو جنس میوه ها آبدار و فیبری می شوند و دارای عطر مطبوعی هستند.

نیازهای اکولوژیکی آووکادو

نیازهای اقلیمی آووکادو با ویژگیهای آب و هوایی خاستگاه آن مطابقت داشته و بطور کلی به عنوان گیاهی نیمه گرمسیری شناخته می شود. بررسی ها نشان داده است که نژاد گرمسیری آنتیلین یا وست ایندین در ارتفاع 100 متر بالاتر از سطح دریا رشد و باردهی خوب و کمترین مقدار چربی حدود 2 تا 5 درصد را داشته ولی ارقام نیمه گرمسیری گواتمالایی و مکزیکی در ارتفاع 300 متری عملکرد خوبی داشته اند. مشاهدات نشان می دهد که آووکادو اگرچه خاستگاهی نیمه گرمسیری و گرمسیری دارد، اما از قدرت سازگاری بالایی با شرایط اقلیمی برخوردار بوده و امکان پرورش آن در محدودهای وسیع در حد فاصل نواحی گرمسیری تا عرض جغرافیایی حدود 30 درجه شمالی و جنوبی وجود دارد.

بدیهی است که بهترین باردهی آووکادو محدود به ناحیه محدودی از این منطقه ی وسیع است که بین عرض های جغرافیای 5/23 درجه شمالی و جنوبی قرار دارد. به هر حال یکی از دلایل عمده بالا بودن گسترش جغرافیایی و سازش پذیری این محصول به شرایط اقلیمی را باید تنوع گسترده ژنتیکی آن دانست. تفاوتهای نژادهای آووکادو در تحمل شرایط محیطی توانسته است در خصوصیات محصول تولیدی آنها اثرات بارزی داشته باشد. به عنوان مثال نژادهای نیمه گرمسیری (مانند نژاد مکزیکی) به دلیل بالاتر بودن تحمل سرمایی از درصد روغن بیشتر ( 9 تا 30 درصد)، قند کمتر و عطر بیشتری نسبت به نژادهای گرمسیری برخوردارند.

خاک مناسب

آووکادو می تواند در انواع مختلف خا با منشاً آتشفشانی، لومی شنی و یا آهکی رشد و باردهی خوبی داشته باشد. مقدار pH مناسب بستر کشت آووکادو حدود 5 تا 7 است. از آنجایی که آووکادو به پوسیدگی های ریشه حساسیت زیادی دارد، لذا زهکش مناسب از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. آووکادو از نظر تحمل به شوری نیز در گروه درختان حساس طبقه بندی می شود.

بارندگی

اغلب ارقام به تنش آبی و نیز زیادی رطوبت ناشی از زهکشی ضعیف خا ک حساس هستند. بارندگی زیاد با داشتن زهکشی مناسب مشکلی ایجاد نمی کند. بطور کلی وجود سطح متوسطی از بارش سالانه که در دامنه 1250 تا 1750 میلیمتر باشد در صورتی که از توزیع مناسبی برخوردار باشد می تواند نیاز آبی آووکادو را برآورده کند.

شرایط خشکی

آووکادو خشک بودن بستر را در دوران گلدهی ترجیح میدهد ولی وقوع بارندگی های ملایم و کوتاه مدت نیز در این مرحله نمی تواند سبب بروز لطمه به گل آذین ها شود. از آنجایی که ریشه های آووکادو کم عمق هستند، خشکی طولانی مدت در زمان های بحرانی گلدهی و تشکیل میوه باعث ریزش شدید گل و میوه خواهد شد. در بین نژادهای مختلف آووکادو ارقام نژاد West indian و نژاد مکزیکی به ترتیب دارای تحمل بیشتری به بارندگی های تابستانی و تنش آبی (خشکی هوا) هستند.

درجه حرارت

بطورکلی ارقام مختلف آووکادو به غیر از معدودی از جمله رقم های نژاد West indian فاقد قدرت سازش بالایی با شرایط گرم و مرطوب هستند. بهترین دما برای رشد این محصول برابر 25 تا 28 درجه سانتیگراد است. گرمای بیش از این حد باعث کاهش فتوسنتز شده و عملکرد کاهش می یابد. مناسبترین رژیم دمایی برای نمو گل ها، رشد لوله گرده و نمو جنین در طول روز برابر با 20 تا 35 درجه سانتیگراد و در هنگام شب برابر با 20 درجه سانتیگراد تعیین شده است. اگر در زمان گلدهی دمای هوا در روز کمتر از 17 و شب هنگام کمتر از 12 باشد گل ها آسیب دیده درصد تشکیل میوه کاهش شدیدی خواهد داشت. از طرف دیگر اگر در این دوران هوای روز و شب به ترتیب گرمتر از 33 و 28 درجه سانتیگراد شود رشد لوله گرده و نمو جنین تضعیف خواهد شد که سبب کاهش محصول میشود. از نظر رطوبت نسبی نیز باید گفت که آووکادو بویژه در دوره گلدهی و تشکیل میوه، طالب هوایی با رطوبت نسبی بالاتر از 50 درصد است.

باد

از آنجایی که شاخه های آووکادو ترد و شکننده است لذا وزش باد می تواند خسارت زیادی به این درخت وارد کند، به همین خاطر حضور بادشکن از ضروریات پرورش تجاری این محصول است.

مناطق مناسب کشت و پرورش

کشورهای مکزیک، شیلی، جمهوری دومینیکن، اندونزی، آمریکا، کلمبیا، پرو، کنیا، برزیل و چین مهمترین کشورهای تولیدکننده آووکادو گزارش شده اند. اما کشت آن در نیوزیلند و استرالیا نیز در حال گسترش است. بطورکلی آووکادو بومی مناطق گرم و مرطوب است اما در مناطق نیمه گرمسیری هم به خوبی گسترش دارد. میانگین دما در تابستان نباید از 14 درجه سانتیگراد کمتر باشد و میانگین بارندگی سالانه مورد نیاز آن 750 تا 1250 میلیمتر است. در شرایطی که متوسط بارش سالانه کمتر از 500 میلیمتر باشد بایستی درختان آووکادو را آبیاری کرد. در ایران مناطق شمالی کشور (بخصوص استان مازندران) برای کشت و کار آووکادو مساعد است اما متأسفانه به رغم ارزش غذایی بالای این میوه، کشت و پرورش آن در شمال کشور گسترش چندانی پیدا نکرده است.

میوه ی آووکادو

گلدهی در آووکادو

گل آذین آووکادو خوشه مرکبی است که از جوانه های جانبی شاخه منشأ می گیرد. هر گل آذین شامل تعداد بسیار زیادی گل ریز به رنگ زرد یا سبز رنگ پریده می باشد. اگرچه یک درخت بالغ در هر دوره گلدهی ممکن است حدود یک تا دو میلیون گل تولید کند ولی فقط حدود 200 – 500 میوه بالغ خواهد داشت. این حجم وسیع گل در مجموع سبب خروج آب زیادی از درخت می شوند و لذا در دوره گلدهی باید مراقب جلوگیری از بروز تنش خشکی باشیم. گل ها دوجنسی و دارای 5 گلبرگ به رنگ سبز کم رنگ مایل به زرد، 12 پرچم (شامل 9 پرچم باروز و 3 پرچم عقیم) و یک تخمدان تک برچه ای با یک تخمک هستند. گلهای آووکادو توسط زنبورهای عسل گرده افشانی می شوند.

گرده افشانی و نحوه تلقیح

اغلب رقم های تجاری آووکادو خودبارور هستند. به علت طرز رشد گل ها و عدم همزمانی رسیدن دانه گرده و مادگی گل های یک درخت نمی توانند خودشان را تلقیح کنند بلکه بایستی توسط گل های درختان دیگر یا مجاور گرده افشانی شوند. باد به تنهائی نمی تواند سبب انتقال دانه گرده شود اما زنبورها می توانند در انتقال دانه گرده از گلی به گل دیگر بسیار موُثر باشند. برای همین منظور لازم است در زمان شکوفایی گل ها حداقل دو تا سه کندوی زنبور عسل در هر هکتار از باغ آووکادو مستقر شود.

زمان گلدهی آووکادو بسته به نوع رقم متفاوت است. در ارقام مکزیکی گلدهی از اواخر پاییز تا زمستان شروع شده و تا بهار ادامه می یابد. در ارقامی مثل Fuerte و Pinkerton که دورگ بین نژادهای گواتمالایی و مکزیکی هستند گلدهی از زمستان آغاز شده و تا اوایل بهار ادامه دارد. زمان آغاز گلدهی برای ارقام west indian اوایل بهار و در ارقام گواتمالایی اواسط بهار است. معمولا گلدهی حدود 2 ماه طول می کشد ولی دوره گلدهی در هوای گرم کوتاه تر و در هوای خنک طولانی تر می شود. گلدهی اغلب به صورت انتهایی و گاهی جانبی روی شاخه فصل جاری انجام می شود. برخی زمان گل انگیزی آووکادو را پاییز و عدهای به پس از پایان رشد شاخه و فصل تابستان مربوط می دانند. در هر صورت بروز تنشهای سرمایی و خشکی را می توان از عوامل مؤثر در گل انگیزی آووکادو دانست.

گیاهشناسی میوه آووکادو

میوه آووکادو نوعی سته تک بذری است. بذر بسیار درشت، دو لپه ای و تک جنین است که با میانبر گوشتی و ضخیمی پوشیده شده است. ضخامت پوست میوه وابسته به نژاد بوده و می تواند به ضخامت تا 65 / 0 سانتیمتر هم باشد.

سطح پوست میوه دارای 20 تا 30 هزار روزنه است که بسیار کمتر از تعداد روزنه های یک برگ است. رنگ پوست میوه های رسیده دارای طیف وسیعی است و می تواند از سایه های مختلف سبز تا زرد مایل به سبز و از قرمز تا خرمایی مایل به قرمز در نوسان باشد.

میانبر (گوشت روغنی) به رنگ زرد مایل به سبز تا زرد روشن و میزان روغن آن معادل 8/7 تا  7/40 درصد وزن میوه است. اگزوکارپ پوسته چرمی روی میوه، مزوکارپ بافت پارانشیمی گوشت میوه و اندوکارپ بذر میوه محسوب می شود . شکل میوه هم می تواند بر حسب رقم به سه حالت گرد، بیضی و مخروطی تقسیم بندی شود. وزن هر میوه آووکادو در زمان برداشت بر حسب رقم، شرایط آب و هوایی و مدیریت باغ از 50 گرم تا 2 کیلوگرم متغیر است.

رشد و نمو میوه

از زمان تشکیل میوه تا رسیدگی محصول 6 تا 12 ماه طول می کشد. منحنی رشد میوه آووکادو سیگموئید ساده است که به دو مرحله تقسیم سلولی و بزرگ شدن سلولی تقسیم می شود. مرحله تقسیم سلولی در آووکادو غیرمعمول بوده و برعکس سایر درختان میوه تا زمان باقی ماندن میوه روی درخت ادامه پیدا می کند. به همین دلیل عامل اصلی تفاوت اندازه میوه بین ارقام مختلف آووکادو بیش از آنکه به اندازه سلول های موجود در میوه مربوط باشد به تعداد سلول ها ربط دارد. به عبارت دیگر، میوه رقمی که تعداد سلول بیشتری دارد بزرگتر از رقمی با تعداد سلول کمتر است. در زمان بلوغ تجاری ارتباط آوندی پوشش بذر با گوشت میوه قطع شده و رشد بذر متوقف می شود. بی بذری در آووکادو به دلیل پدیده استنوسپرموکارپی است. میوه های بی بذر ارزش تجاری نداشته و 10 برابر کوچک تر از میوه های بذردار هستند. به میوه های بی بذر آووکادو اصطلاحاً cukes یا cocktail می گویند.

برداشت و فیزیولوژی پس از برداشت میوه

مهمترین شاخص فیزیولوژی برداشت میوه آووکادو درصد ماده خشک و میزان روغن میوه است. البته در برخی کشورها از جمله در آفریقای جنوبی و مکزیک از محتوای رطوبت گوشت میوه به عنوان شاخص اصلی رسیدن میوه استفاده می شود. به عنوان مثال در مکزیک شاخص رسیده بودن میوه برای رقم Hass رسیدن درصد ماده خشک میوه به حدود 23 درصد است. شاخص میزان روغن وابسته به نوع رقم بوده و می تواند از 18 تا 26 درصد متغیر باشد. میوه های آووکادو را برای فروش تجاری در مرحله سبز برداشت می کنند و با توجه به طبیعت فرازگرا بودن این میوه می توان میوه های سبز برداشت شده را در معرض گاز اتیلن سبززدایی کرد. میوه آووکادو پس از برداشت به دلیل نارس بودن قابل مصرف نیست. میوه ها هنگام رسیدن و در مرحله اوج تنفسی به سرما حساس بوده اما پس از اوج تنفسی حساسیت کمتری به سرما دارند. گوشت میوه پس از رسیدگی کامل طعم کره داشته و ارزش تغذیه ای بالایی دارد.

تکنولوژی و نگهداری میوه

به دلیل اینکه آووکادو جزو میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری به شمار می آید نمی توان آن را در دمای پایین انبار کرد. بهترین دما برای انبارمانی آووکادو دمای 3 تا 7 درجه سانتیگراد و بهترین میزان رطوبت نسبی 85 تا 95 درصد است. البته برخی ارقام مانند Hass را می توان در دمای 4 تا 5 درجه سانتیگراد به مدت 4 هفته نگهداری کرد و ارقام دیگر آووکادو را می توان در دمای 6 تا 8 درجه به مدت دو هفته انبار کرد. البته نگهداری طولانی مدت آووکادو در دمای زیر 5 درجه سبب آشکار شدن علایم سرمازدگی می شود.

آووکادو را می توان در دمای 7 درجه سانتیگراد در انبار با اتمسفر کنترل شده نیز نگهداری کرد. با تنظیم اکسیژن انبار به میزان 2 درصد و دی اکسید کربن به میزان حداقل 4 درصد می توان آووکادو را به مدت حداقل 10 هفته نگهداری کرد. برای رساندن میوه آووکادو، میتوان میوه ها را به مدت 1 تا 2 روز در دمای 20 تا25 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 95 درصد قرار داد.

روشهای ازدیاد آووکادو

آووکادو را می توان به سه روش کشت بذر، پیوند و قلمه تکثیر کرد. نهال های بذری دیر بارآور بوده وکیفیت میوه آن ها مثل درخت مادری نخواهد بود.

تکثیر آووکادو از طریق بذر

 ازدیاد از طریق بذر

طول عمر بذر آووکادو کوتاه و حداکثر 2 تا 3 هفته است ولی نگهداری بذر در خزه یا ماسه در دمای 5/ 5 درجه سانتیگراد میتواند طول عمر بذرها را تا 8 ماه افزایش دهد. برداشتن پوسته بذر قبل از کشت به بالا رفتن سرعت جوانه زنی کمک خواهد کرد. ضدعفونی بذرها در بستر کاشت با قارچکشهایی مانند تیرام یا کاپتان سبب نابودی قارچ های خاکزی خواهد شد. باردهی درختان بذری آووکادو معمولاً پس از 8 تا 10 سال شروع شده و محصول تولیدی نیز اغلب از کیفیت مناسبی برخوردار نیست.

 ازدیاد پیوندی

تکثیر تجاری آووکادو با پیوند جوانه روی نهال های بذری انجام می شود. تنوع ژنتیکی نهال های بذری در ارتباط با برخی صفات مطلوب مثل مقاومت به پوسیدگی فیتوفترایی ریشه و تحمل به شوری و خا کهای آهکی میتواند مشکلات عمدهای را در تولید تجاری آووکادو ایجاد کند. برای تکثیر بذری ابتدا باید بذرها را از میوه های سالم و کام رسیده برداشت شده، جدا کرد و دقت داشت تا درختان مادری فاقد هرگونه بیماری ویروسی مانند Sun-Blotch باشند. بذرها برای مدت نیم ساعت در آبی با دمای 50 درجه تیمار شده سپس در محلی سایه برای خنک و خشک شدن قرا می گیرند. کشت بذر در گلدان های نایلونی پر شده از خا گندزدایی شده انجام می شود.

پایه هایی که روی آنها عملیات پیوند انجام میشود معمولا 4 تا 8 ماهه بوده و بایستی حداقل6  میلیمتر قطر داشته باشند. معمولاً از پیوندهای مجاورتی، جانبی و اسکنه برای تکثیر آووکادو استفاده میشود.  تهیه شاخه پیوند در زمستان سال قبل ک از اجرای پیوند و از شاخه های در حال خواب و انتهایی که فاقد جستهای رشدی باشند انجام می شود. بهتر است طول شاخه پیوند که از رشدهای انتهایی ک درختان سالم تهیه می شود حدود 10 تا 12 سانتیمتر بوده و حداقل 3 جوانه رویشی داشته باشد.

کاشت بذرها در بسترهای گلدانی باید به گونهای باشد که بخش عریض تر بذر در پایین قرار بگیرد. بستر کشت باید از زهکش خوبی برخوردار باشد. عمل پیوند شاخه باید زیر سایبان انجام شود. نهال های پیوندی به طور معمول پس از 2 تا 3 سال از اجرای پیوند شاخه محصول می دهند که از نظر اقتصادی و بازگشت سرمایه اهمیت زیادی برای باغداران دارد.

معمول ترین شیوه های پیوند جوانه مورد استفاده برای آووکادو شامل پیوند قاشی و سپری است. در این پیوندها لازم است که پیوند از قسمت پایین شاخه های فصل جاری انتخاب شود.

 ازدیاد قلمه ای آووکادو

تکثیر آووکادو از طریق قلمه زنی به دلیل سخت ریشه زایی آن مشکل است. در عین حال باید دانست که قلمه های برداشت شده از گیاهان جوان خیلی راحتتر از قلم ههای درختان مسن ریشه دار می شوند. وجود برگ روی قلمه ها، استفاده از سیستم مهپاش، به کار بردن محلول های قارچکش در بستر و همچنین استفاده از ترکیبات ریشه زایی مانند ایندول بوتیریک اسید  IBA  و یا ایندول استیک اسید IAA با غلظتهای حدود چهار تا شش هزار ppm می تواند سبب تسهیل ریشه دار شدن قلمه های آووکادو شود. ریشه زایی قلمه های اواخر پاییز یا قلمه های زمستانه بهتر از قلمه های بهاره و تابستانه است.

مدیریت باغ آووکادو

درختان آووکادو 4 تا 6 سال پس از کشت شروع به باردهی می کنند و در سن 12 تا 14 سالگی به حداکثر باروری می رسند. کشت از 200 اصله در هکتار در باغداری سنتی تا 2500 اصله در هکتار در باغداری متراکم متغیر است. عمر اقتصادی درختان آووکادو 25 تا 30 سال است که البته با مدیریت مناسب تغذیه و آبیاری و همچنین انجام هرس سالیانه قابل افزایش است. در احداث باغ آووکادو به دلیل وضعیت گلدهی و گرده افشانی ارقام کاشته شده باید از هر دو گروه A و B وجود باشد تا در گرده افشانی و تلقیح گل و در نتیجه به میوه نشستن به هم کمک کنند.

همچنین لازم است از نهال های پیوندی یا قلم های استفاده شود تا محصول تولیدی از کیفیت مورد نظر برخوردار بوده و بازارپسندی لازم را داشته باشد. میزان عملکرد متوسط آووکادو 10 تا 20 تن در هکتار است ولی با مدیریت صحیح این میزان را تا 30 تن در هکتار می توان افزایش داد. تهویه در باغ آووکادو بسیار مهم است. در باغ های با تهویه ضعیف به خصوص در مناطق مرطوب نیمه گرمسیری بیماری پوسیدگی فایتوفترایی Phytophthora بسیار ویرانگر و مخرب خواهد بود.

خواص داروئی و بهداشتی آووکادو

روغن آووکادو دارای ویتامین های مختلف مانند P ، C، K ، H ، E، D ، B، A است. بنابراین ارزش غذایی زیادی دارد. آووکادو سرشار از آنتی اکسیدان هایی است که با انواع بیماری ها مقابله میکند، تقویت کننده بدن به خصوص معده است و نفخ و گاز معده را از بین می برد. آووکادو خون ساز است و برای مبتلایان به کم خونی مفید است. چون آووکادو قند و مواد نشاسته ای کمی دارد برای آن هایی که بیماری قند دارند نیز مناسب است. خستگی را برطرف می کند و بی خوابی را درمان می کند زیرا دارای تریپتوفان است. روغن آووکادو ضد رماتیسم است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آووکادو میتوانید به دانشنامه ی ویکی پدیا مراجعه فرمایید.

گردآوری: حاتمی