زالزالک با نام علمی Crataegus monogyna از تیره Rosacaea بوده که بومی اروپا، شمال آفریقا و غرب آسیاست اما در بسیاری از مناطق جهان هم پراکنده شده است. وجه تسمیه نام جنس از واژه یونانی به معنی قدرت گرفته شده است و اشاره به استحکام زیاد چوب درخت زالزالک است.
گیاهشناسی
زالزالک درختچهای به ارتفاع 14-5 متر که دارای یک تاج متراکم است. پوست تنه درخت قهوهای رنگ و دارای ترک خوردگیهای نارنجی رنگ است. ساقههای جوان آن دارای خارهای تیزی به طول 2-1 سانتیمتر است. برگها سبز تیره و به طول 4-2 سانتیمتر و لوبدار هستند. گلهای هرمافرودیت در اواخر بهار (اردیبهشت تا اوایل خرداد) دیده میشوند که گلها دارای پنج گلبرگ سفید و پرچمهای بیشماری است. گلها نسبتا معطر بوده و زنبور عسل و سایر گردهافشان ها را به سوی خود جلب میکند.
میوهها ریز بوده و بسته به گونه زالزالک به رنگهای زرد و قرمز دیده میشوند. میوهها اغلب به صورت چند تایی بروی شاخه قرار میگیرند. میوههای زالزالک مصرف خام خوری داشته اما گاها از آن در تهیه مربا، ژله و شربت استفاده میکنند.
چگونه زالزالک بکاریم؟
زالزالک در آفتاب کامل و خاک متوسط و زهکشی شده بهتر رشد میکند. آنها تقریباً هر نوع خاک اعم از رسی، لومی و ماسهای رشد و تغییرات PH را تحمل میکنند. pH بهینه برای آن 6 تا 7/5 است.
در اوایل بهار یا اوایل پاییز درختچههای کوچک را بکارید به طوریکه ریشههای بالایی تقریبا با سطح خاک هم سطح باشد. پس از کاشت، آنها را به خوبی آبیاری کنید و خاک اطراف درخت را با یک لایه مالچ به ضخامت 5 سانتی متر بپوشانید تا از تبخیر علفهای هرز و رطوبت خاک جلوگیری شود. در اولین فصل رشد درختان را به طور منظم و عمیق آبیاری کنید. درختان کاشته شده باید به طور منظم و عمیق برای یک فصل رشد در بهار و پس از کاشت، به طور عمیق آبیاری شوند. باید توجه کرد که زالزالک مقاوم به خشکی است، بنابراین از آبیاری بیش از حد در سال های بعد خودداری کنید تا ریشه ها دچار پوسیدگی نشوند. در بهار میتوان با استفاده از کودهای تقویتی آهسته رهش یا کمپوست و کود پوسیده دامی زالزالک را تقویت کرد.
این درختچه به ندرت به هرس احتیاج دارد. شاخههای مرده یا بیمار را در اسرع وقت بردارید. بسیاری از بیماریهای قارچی و آفات به زالزالک مبتلا میشوند. مانند زنگ، سفیدک، شانکر و آتشک. ممکن است آفاتی مانند شته و کنه بروی گیاه مستقر شوند. اگر جمعیت آفات زیاد باشد میتوان با سم پاشی زمستانه با آنها مبارزه نمود. از ارقام مقاوم برای کاشت استفاده کنید. برای سالم نگه داشتن درختچه آنرا در منطقهای با خاک زهکشی شده و که جریان هوای مطلوبی دارد بکارید.
کاربرد
زالزالک اغلب به منظور استفاده از میوه آن کاشته میشود اما کاربردهای دیگری مانند پرچین و استفاده از چوب آن برای سوزاندن که گرمای زیاد و دود کمی ایجاد میکند میکارند.
خواص دارویی زالزالک
میوههای زالزالک برای بیماریهای قلب و عروق خونی مانند نارسایی قلب، درد قفسه سینه و ضربان نامنظم، برای درمان فشار خون پایین و فشار خون بالا و کلسترول بالا استفاده میشود. همچنین به عنوان آرامبخش، برای افزایش خروج ادرار و مشکلات قاعدگی کاربرد دارد. در درمان سو هاضمه، اسهال و درد معده کرم نواری و سایر عفونتهای روده ای استفاده میشود.