انگور و علائم کمبود عناصر غذایی در این گیاه

 معرفی انگور

انگور از خانواده Vitaceae است. این خانواده دارای ۱۰ جنس مختلف است که تنها جنس vitis از لحاظ تغذیه مهم و دارای دو زیر جنس Muscadinae و Euvitis است. گل آذین انگور از نوع خوشه مرکب و محل آن همیشه مقابل یک برگ است. اهميت انگوركاري در ايران بيشتر به دليل نقش و جايگاه جهاني توليد انگور در دنیاست. ایران یازدهمین تولیدکننده انگور و سومین صادرکننده کشمش در جهان است. کاشت انگور در ایران حداقل از 2000 سال قبل از میاد آغاز شده است و مردم از دیرباز با رو شهای کشت و تولید انگور آشنا هستند.

به همین دلیل امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سردسیر شمال تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب، کشت انگور متداول است در ایران حدود 310 هزار هکتار از زمین های کشاورزی، زیر کشت انگور است و استان های خراسان، قزوین، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی مهمترین تولیدکنندگان این محصول هستند. مهمترین ارقام تازه خوری انگور شامل یاقوتی، خلیلی بی دانه سفید و قرمز، عسگری، سفید فخری، سرخ فخری، صاحبی، شیرازی، تبرزه، لعل سفید و قرمز و… هستند. البته به تازگی کاشت انگورهای اروپایی مانند انگور فرنگی سفید، انگور فرنگی رد کارنت، انگور هوروز کاراشی در ایران آغاز شده است.

انگور از قديمی ترين گياهان شناخته شده است که به عنوان يكي از منابع مهم غذايي به شمارمی رود و در تأمين سلامتي انسان نقش بسزايي دارد. در مورد انگور و خواص طبي و موارد استفاده از آن براي درمان بيماري ها، صحبت های فراواني وجود دارد. ميو ه تازه و ساير فرآورده هاي انگور همواره یکی از منابع تأمين انرژي و غذاي روزانه بشر است. قابليت خشك شدن ميو ه انگور و توليد فرآورده كشمش، نگهداري آن را آسان و دسترسي به يك منبع غني غذايي در فصول مختلف سال را براحتي فراهم مي کند.

ارزش این محصول به لحاظ قابلیت مصرف آن به روش های مختلف از جمله تازه خوری و تهیه کشمش، کنستانتره، آبمیوه، فرآورده های تخمیری، مربا، شیره و روغن بذر انگور بسیار زیاد است و از این لحاظ نقش مهمی در اقتصاد کشورهای تولیدکننده آن ایفا می کند. علاوه براین، فرآورده های دیگری چون اتانول و آنتوسیانین از انگور تهیه می شود که در بخش صنعتی و پزشكي کاربرد دارد. پسماند كارخانه های توليد آبِ انگور به عنوان خوراك دام مورد استفاده قرار می گيرد.

عناصر غذایی تاثیر بسزایی در رشد، کیفیت و کمیت میوه ی انگور دارند و کمبود این عناصر باعث از بین رفتن مرغوبیت و بازار پسندی انگور می شود. از این رو تغذیه مناسب و آشنایی با علائم کمبود عناصر در انگور میتواند از این عارضه جلوگیری کند.

علائم کمبود عناصر غذایی پر مصرف  در انگور

 کمبود نیتروژن در انگور

نیتروژن در افزایش گلدهی بسیار مؤثر است، بنابراین تشکیل میوه و عملکرد را نیز افزایش می دهد. وجود مقدار کافی نیتروژن در انگور باعث بهبود کمیت، کیفیت و تعداد حبه در خوشه می شود. درکمبود شدید، برگ ها کمرنگ و مایل به زرد می شود و رشد شاخه ها کاهش می یابد. وقتي كمبود شديد باشد ممكن است پهنك برگ پژمرده و حبه ها نیز كوچك شوند.

 کمبود فسفر در انگور

فسفر از دیگر عناصر مهم در رشد شاخه ها، برگها و بخصوص ریشه است و کمبود آن باعث ایجاد اختلال در رشد این اندام ها و لوله شدن لبه برگها می شود. کمبود فسفر همچنین باعث توقف فعل و انفعال های سوخت وساز مانند تبدیل قند به نشاسته و تشکیل آنتوسیانین در برگ می شود. با کمبود فسفر، رنگ برگ ها و دمبرگ ها به بنفش تغییر می کند و لكه هاي منقوط در آنها ظاهر مي شود.

 کمبود پتاسیم

پتاسيم در قندسازي و درجاب هجايي قندها و سنتز پروتئین ها نقش اساسي دارد. هر نوع كمبود پتاسيم منجر به كاهش كيفيت، قندمحلول و قندغيرمحلول مي شود. پتاسیم باعث فعالسازی آنزیم های خاصی می شود و به میزان تعدیل آب کمک می کند. علائم کمبود پتاسیم معمولاً در اوایل تابستان ابتدا به طور مشخص در برگ هایی که در قسمت وسطی شاخه ها قرار گرفته اند دیده می شود.

کمرنگ شدن و زرد شدن برگ از قسمت لبه کناری آن شروع می شود و با گذشت فصل، زردی ادامه می یابد و تا بین رگبرگ های اصلی پیشرفت می کند. در اثر کمبود شدید پتاسیم، رشد شاخه ها به طور مشخص کاهش می یابد. سفت شدن خوشه ها، ناجور بودن رنگ و متلاشي شدن قسمت پا يين خوشه در اواسط تابستان و خشك شدن حبه ها (کشمشی شدن) از علائم دیگر کمبود پتاسیم است.

 کمبود منیزیم

علائم کمبود منيزيم در روي برگ ها با تغيير رنگ منطقه اي بين رگبرگ ها ظاهر می شود. حاشيه برگ هاي پير نیز به رنگ قرمز يا قهو هاي بدل می شود. کمبود منیزیوم باعث مرگ ساقه انگور می شود که این امر به کاهش یا از دست رفتن خوشه می انجامد. کمبود این عنصر موجب پایین آمدن قند حبه ها، خشبی نشدن کامل شاخه ها و کاهش میزان محصول در سال های بعد می شود.

 کمبود کلسیم

علائم کمبود کلسیم ابتدا ظهور نکروز به صورت نوار باریکی در حاشیه برگ است. برگ ها از كناره شروع به زرد شدن می كنند و سپس در حاشیه آن سوختگی قهوه ای رنگی ایجاد می شود و بتدریج به سمت محل اتصال پهنک و دمبرگ پیشروی می کندكمبود كلسيم موجب بافت مردگي ساقه انگور مي شود. ميوه نرم می شود و خاصيت انبارداري آن کاهش مي يابد. کاهش کلسیم سبب بروز عوارضی مانند کاهش سفتی انگور، ریزش، قهوه ای شدن و افزایش میزان ترک خوردن حبه ها می شود.

علائم کمبود عناصر غذایی کم مصرف (ریزمغذی ها) در انگور

کمبود آهن

علائم و عوارض ناشی از كمبود این عنصر در اكثر نقاط ایران و در اغلب محصولات به فراوانی دیده می شود. علائم کمبود آهن ابتدا در شاخه و برگ های جوان به سرعت توسعه می یابد و با زرد شدن قسمت داخلی رگبرگ ها، مشخص تر می شود و برگ به صورت یک صفحه زرد با شبکه ای از رگبرگ های سبز در می آید. در حالت های شدید کمبود آهن، رشد شاخه ها کاهش می یابد، گل ها و ساقه های حامل خوشه به رنگ زرد کمرنگ در می آیند و باردهی این شاخه ها نیز بسیار کم می شود.

کمبود روی

کمبود روی باعث می شود بعضی از برگ ها شکل طبیعی خود را از دست بدهند و کلروفیل آنها رو به زردی برود و بین رگبرگ ها به رنگ سبزتیره یا رگه های کوچک به صورت نوار پهن سبز رنگ مشاهده شود. علاوه  بر بروز حالت ریزبرگی (Little Leaf) کمبود روی در مو باعث می شود که خوشه به صورت نامرتب با تعداد حبه های خیلی کمتر از حد معمول تولید شود. به دلیل توقف رشد حبه هایی که دچار کمبود روی هستند، اندازه حبه ها نسبت به حبه های طبیعی کوچکتر می شود. كمبود روي همچنين سبب ريزش يا تركيدن پوست حبه ها بعد از گلدهي می شود. رسيدن غير يكنواخت انگور حالتي است كه در آن بعضي حبه هاي يك خوشه سبزند در حالي كه حبه های ديگر رسيده اند.

کمبود بور

اولین علائم کمبود بور در پیچک های نوک شاخه ها و قبل از مرحله گلدهی، برآمدگی های گال مانند و تیره رنگی است که بعداً نکروز می شود. بر گهای دچار کمبود بور، تغییر رنگ می دهند و بین رگبرگ ها به رنگ زرد درمی آید البته در حالت کمبودِ شدید، قسمت های تغییرِ رنگ داده، حالت سوختگی دارند. علائم کمبود بور در انگور به آسانی قابل تشخیص است. بوته مو در اثر کمبود شدید بور، میوه ندارد و برخی از خوشه ها سوخته و خشک می شوند به طوریکه فقط ساقه خوشه همراه با چند حبه باقی می ماند و باعث غیرطبیعی شدن حبه های ریز (افزایش قطر عرضی حبه) می شود.

کمبود منگنز

علائم کمبود منگنز در موهایی که شدیداً به کمبود منگنز مبتلا هستند، 3- 2 هفته بعد از زمان گل ظاهر می شود. علائم کمبود منگنز با زرد شدن بین رگبرگ ها در جوان ترین برگ ها شروع می شود. برگ ها در قاعده سرشاخه ها شروع به کمرنگ شدن می کنند و کمی بعد لکه های کوچک زرد چندوجهی در بافت های بین رگبرگی دیده می شوند در طول دوره خشکی، حاشیه بر گهای پیر خشک می شود در حالی که برگ های جوان در نوک سرشاخه ها و در جوانب، سبز باقی می مانند.

علائم روی برگ هایی که در معرض آفتاب قرار دارند نسبت به برگ های واقع در سایه شدیدتر است. رشد سرشاخه ها، برگ ها و حبه ها، تحت تأثیر کمبود منگنز قرار می گیرد و رسیدن خوشه ها به تأخیر می افتد. بنابراین برای تشخیص نهایی، باید دمبرگ برگ های دچار کمبود در آزمایشگاه مورد تجزیه و آزمایش قرار گیرند.

کمبود مس

کمبود مس در انگور بندرت گزارش شده است. در اثر کمبود مس، جوان ترین بر گها زرد می شوند و رشدشان متوقف می شود و در مراحل پیشرفته، بافت مردگی در نوک و کناره برگ ها ظاهر می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد گیاه انگور میتوانید به ویکی پدیا مراجعه کنید.

گردآوری: حاتمی

کلمات کلیدی: انگور، کمبود، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، علائم