صفر تا صد کشت مارچوبه باغی: بخش دوم (روش های کاشت بذر)

گیاه مارچوبه را می توان هم با استفاده از بذر و هم با تقسیم ریشه ها تکثیر کرد، اما از روش تقسیم ریشه ها نتایج رضایتبخشی در اکثر مواقع حاصل نمیشود. از این رو کشت مارچوبه با روش تقسیم ریشه، به ندرت انجام میشود. کشت گیاه از بذر روش کارا تری محسوب میشود. بذر مارچوبه را میتوان هم در پاییز و هم در بهار کشت نمود. اما مهمتر از زمان کاشت، کیفیت بذر است. در حالی که بذر مارچوبه میتواند زنده مانی خود را دو یا چند سال بیشترحفظ کند، با این حال استفاده از بذرهایی با بیشتر از یک سال از زمان جمع آوری، توصیه نمیشود. بذرهای تازه را از روی رنگ مشکی براق و سطح صاف و یکنواخت آنها میتوان شناخت، در حالی که بذرهای قدیمی دارای رنگ خاکستری دودی بوده و سطح آنها به طور کلی خشن و چروکیده است (شکل 1). حتی با وجود این راهنمای، تشخیص بذر خوب از بذر بد آسان نیست، و دشوار تر از آن،  تشخیص بذر گونه­ های مختلف است، بنابراین توصیه میشود بذر گیاه فقط از نمایندگی های قابل اعتماد تهیه گردد، که در آن شناسه بذر به طور کامل مشخص باشد.

شکل 1. بذر تازه گیاه مارچوبه (سمت راست) در مقابل بذر کهنه گیاه مارچوبه (سمت چپ)

یکنواختی گیاهان جوانه زده در بسترکاشت یا مزرعه از اهمیت بالایی برخوردار است. فقط بذرهای بزرگ و کاملاً رسیده باید مورد استفاده قرار گیرد، و تمام بذرهای کوچک و نامرغوب را بایستی دور ریخت.

در عرض های شمالی کاشت بهاری از کاشت پاییزه ارجحتر است. زمین بستر بذر باید به خوبی زهکشی شود و رطوبت را نسبتاً حفظ کند. به محض این که خاک شرایط اولیه کشت را پیدا کرد، باید به خوبی شخم خورده و نرم شود و با کود حیوانی تجزیه شده، غنی گردد. در مقياس كوچك چنگگ بهترين وسیله براي  آماده سازی خزانه بذر برای کاشت مارچوبه است.

کاشت بذر برای بازکاشت: در این حالت، خطوط کاشت باید حدود پانزده اینچ (38 سانتیمتر) از هم فاصله داشته باشند و اگر بذر در اوایل فصل کاشته میشود، شیارهای کاشت دارای عمق یک اینچ (2.54 سانتیمتر) و اگر دیرتر کشت انجام میشود؛ حدود 1.5 تا 1 اینچ (2.5 تا 4 سانتیمتر) عمیقتر از حالت اول در نظر گرفته شود. فاصله بذر از همدیگر در داخل شیار 2 یا 3 اینچ (5 تا 7.5 سانتیمتر) در نظر گرفته میشود. در ادامه خاک را با استفاده از یک کج بیل بر روی بذرهای داخل شیار برگردانده و پس از آن باید خاک به خوبی با استفاده از کف پا فشرده شود.

با توجه به شرایط جوی، جوانه زنی بذرهای مارچوبه چهار تا شش هفته طول می­کشد. می توان با کاشت چند دانه تربچه همراه با بذرهای مارچوبه خطوط کاشت را مشخص کرد، تا عملیاتهای داشت مثل وجین و سله شکنی خاک به راحتی صورت گیرد. خیساندن بذر در آب ولرم به مدت بیست و چهار ساعت قبل از کاشت، باعث افزایش سرعت جوانه­زنی میشود.

مراقبت از بستر کشت بذرها باعث میشود تا یک سال زمان صرفه جویی شود، زیرا اگر بستر بذر مورد رسیدگی قرار نگیرد، دو سال طول می کشد تا مارچوبه به رشد کامل برسد ولی با مراقبت میتواند همان هدف را در یک سال محقق کرد. در نتیجه عدم رسیدگی مناسب بستر بذر، این تصور رایج است که گیاهان قبل از بازکاشت باید حتما دو ساله باشند.

یک پوند بذر (حدود نیم کیلوگرم) در حدود 10،000 گیاه تولید میکند، اما بایستی گیاهان نازک و ضعیف حذف شوند. تعداد گیاهان مورد نیاز برای یک ایکر (0.405 هکتار) با توجه به نحوه کاشت متفاوت است. ولی به طور متوسط در هر ایکر میتوان 3630 تا 7260 گیاه کشت شود.

کاشت در زمین اصلی: رشد گیاه مارچوبه در بستر اولیه بدون بازکاشت، طرفداران بیشتری دارد. چرا که در این حالت هزینه­ ها کمتر و روش ساده­تر است بخصوص برای کسانی که دانش کشاورزی کمتری دارند. آماده سازی زمین در پاییز شامل شخم عمیق، دندانه زدن زمین و تسطیح زمین تا حد ممکن برای بستر بذر است.  در این حالت فاصله خطوط کاشت از همدیگر 3 فوت (91 سانتیمتر) و عمق دو تا سه اینچ در نظرگرفته میشود بذر را میتوان با بذرکار یا دستی کاشت (شکل 2).  حدود پنج تا هفت پوند بذر (2.2 تا 3.17 کیلوگرم) برای هر ایکر استفاده میشود. بعد از کاشت و قبل از پوشاندن بذرها، با پا به طور یکنواخت بذرها بایستی فشرده  و سپس خاک روی آنها برگردانده شود.

شکل 2. ردیفهای کاشت مناسب برای مارچوبه باغی

به محض خشک شدن زمین و مناسب برای کار در بهار، خاک اطراف گیاهچه ها بایستی نرم و علفهای هرز کنده شوند. این کار باید در فواصل دو یا سه هفته در تکرار شود، زیرا موفقیت و رشد قوی گیاهان مارچوبه به وجین علفهای هرز بسیار بستگی دارد. مارچوبه در سال اول به دلیل ضعیف بودن، توان رقابت با علفهای هرز را ندارد و به رشدش صدمه وارد میشود. دو یا سه ماه پس از شروع رشد، مارچوبه ­ها به ارتفاع ده یا دوازده اینچی (25 تا 30 سانتیمتری) میرسند و در این زمان باید تُنک شوند، به طوریکه در هر ردیف کاشت، گیاهان مارچوبه به فاصله نه اینچی (23 سانتیمتر) از همدیگر باشند. در پاییز گیاهان به ارتفاع 60 تا 90 سانتیمتری رسیده و اگر دستورالعمل های کشت و مراقبت به درستی انجام شده باشد گیاهان قوی و سالمی خواهیم داشت.

وقتی ساقه های مارچوبه ­ها در اواخر فصل رشد کاملاً خشک شدند (اما نه قبل از آن) بایستی آنها را از نزدیک به سطح زمین قطع (شکل زیر) و خطوط کشت را به ضخامت پنج یا شش اینچ (13 تا 16 سانتیمتر) از هر طرف با دو یا سه اینچ (5 تا 7 سانتیمتر) کود دامی درشت پوشانده شود.

در فصل بهار پیش رو دوباره عملیاتهای زراعی بایستی انجام شوند و علفهای هرز سال دوم کاشت مانند سال اول وجین شوند. و به همین ترتیب تا بهار سال چهارم این عملیاتها بایستی ادامه یابند. در نهایت، اگر شرایط زمین و روشهای داشت به خوبی انجام گرفته باشد، ممکن است امکان عرضه محصول قابل فروش مارچوبه در سال سوم تأمین شود، اما به عنوان یک قاعده کلی بهتر است تا سال چهارم قبل از قطع زیاد نیزه­ ها صبر شود، زیرا این امر باعث تضعیف گیاهان می شود. همزمان با کشت بذر مارچوبه در سال اول میتوان محصولاتی مانند، کلم، کاهو، پیاز، چغندر، اسفناج یا محصولات مشابه را در بین ردیفهای کاشت مارچوبه، کشت کرد تا از نظر اقتصادی صدمه کمتری به تولید کننده وارد شود.

منبع اصلی:

Hexamer, F. M., Asparagus, its culture for home use and for market: a practical treatise on the planting, cultivation, harvesting, marketing, and preserving of asparagus, with notes on its history.