گیاه دارویی کبر( کاپاریس ) با نام علمی .L spinose Capparis گیاهی بوته ای و چند ساله از خانواده Capparidaceae می باشد. کاپاریس اسپینوزا در ایران با نام های کبر(Kabar)، کور (Kavar)، کورز(Kavarz)، خیارشنگ، مارگیر، علف مار، لگجی، لیجین و داغ قارپوزی خوانده می شود. گیاه کبر گونه ای بومی، دائمی، خزان کننده و خاردار باریشه های عمیق و ساقه های آویزان و غیر منظم است که با محیط های گرم، خشک و نامساعد سازگاری دارد.

کاپاریس

این گیاه به عنوان یک گیاه مهم دارویی مطرح بوده و جوانه های گل، برگ های تازه ،ریشه و میوه کبر برای مصارف غذایی و دارویی مصرف می شوند. کاپاریس گیاهی سازگار با خاک های فقیر بوده و قادر است در مکان هایی با محدودیت آب و مواد غذایی رشد کند. ارتفاع گیاه کبر در شرایط مناسب به یک متر هم می رسد و با قابلیت رشد در صخره ها و خاک های فقیر، داشتن ریشه ای با عمق بیش از سه متر و انشعابات فراوان اندام هوایی به صورت خوابیده روی زمین، مساحتی بیش از 10 متر را پوشش می دهد.

گیاه کبر( کاپاریس ) گیاهی دائمی با عمر بیش از 50 سال و خزان کننده و خشکی زی است. این گیاه در شرایط سخت و خشن مناطق خشک و نیمه خشک رشد کرده و باردهی دارد. کبرتابستانهای بیش از 50 درجه سانتیگرادو سرمای منفی 15 درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل می کند، و به مناطق خشک با بارندگی کمتر از 150 میلی متر در سال به خوبی خو گرفته است.

کبر اسیدیته خاک بین 6/1 تا 8/5 را می تواند تحمل کند و در برخی نقاط ایران به ویژه در استان های جنوبی و غربی در خاک های با pH قلیایی یافت می شود. این گیاه به تنش شوری نیز مقاوماست (میزان شوری را تا حدود 15 میکرو زیمنس بر متر تحمل می کند). یکی دیگر از ویژگی های بارز این گیاه که باعث می شود به تولید بیشتر و توسعه کشت آن توجه شود، جنبه اقتصادی و تجاری محصولات آن است.

محصول تجاری گیاه کبر، غنچه کاپاریس یا caper است که به آن خاویار گیاهی نیز می گویند. علاوه بر غنچه، میوه، گل و شاخ و برگ جوان گیاه نیز برداشت و پس از فرآوری اولیه به بازار عرضه می شوند. پتانسیل مهم کاپاریس برای کشور، قابلیت محرومیت زدایی، اشتغال زایی و ارزآوری این گیاه است در حال حاضر خالی شدن روستاها از سکنه به یکی از مهم ترین دغدغه ها تبدیل شده است، چرا که بر اساس آمارها بیش از 30 هزار روستا در کشور به دلیل خشکسالی و کمبود آب خالی از سکنه شده است.

این در حالی است که با توجه به مطالب ارائه شده در خصوص گیاه کبر ونیازهای اکولوژیکی و مورفولوژیکی آن می توان با عرضه نشاء کبر و کشت این گیاه در اراضی کم بازده و رها شده روستاها،کشت و فرآوری گیاه را به مخاطبین آموزش داد.

غنچه گیاه کاپاریس

مسئله اساسی، اهمیت، ضرورت و توجیه اقتصادی و اجتماعی کاشت کاپاریس :

توجه به گیاهان بومی در عرصه های منابع طبیعی ایران به ویژه مناطق بیابانی از جنبه تولید و اقتصادی (محصول، مواد مؤثره دارویی و صنعتی ) نکته مهمی است. کشور ما با میانگین بارش کمتر از 240 میلیمتر سرزمینی خشک است. بر اساس پژوهش
های انجام شده حدود 8000 گونه گیاهی در کشور شناسایی شده است که از این تعداد بیش از 2400 گونه دارای خواص دارویی عطری، ادویه ای، آرایشی و بهداشتی هستند. یکی از 2400 گونه گیاهی که دارای خواص دارویی ویژه ای می باشد، گیاه کاپاریس است.

کاپاریس بوته ای طویل العمر و خزنده با شاخه هایی منشعب و خاردار با نام علمی Capparis.L spinose و نام تجاری Caper می باشد. تیره کاپاریداسه تیره بزرگی از گیاهان گلدار، نهاندانه، دو لپه و جدا گلبرگ است. برگهای آن ساده، متقابل ، بیضوی به رنگ سبز روشن با دو زائده خار مانند در محل اتصال دمبرگ به ساقه است.گل های آن درشت ، سفید مایل به گلی و میوه آن خورجینی، بیضوی ، گوشتدار به رنگ سبز روشن است که بهتدریج مایل به قرمز میشود.

قسمت با ارزش گیاه که جنبه تجاری دارد جوانه های گل (غنچه ها)، میوه های نارس و شاخساره های جوان با برگای کوچک می باشند که برای تهیه ترشی و شور مصرف میشوند. همچنین گیاه کبر با دارا بودن ترکیباتی نظیر فلاونوئید، پکتین و گلیکوزید جایگاهویژهای در طب سنتی دارد.

گیاه کاپاریس بومی مناطق گرمسیری مدیترانه ای، غرب و مرکز آسیا است. زیستگاه های عمده آن در کشورهای جنوب اروپا (اسپانیا ، ایتالیا ، یونان و ترکیه)، آفریقای شمالی و خاورمیانه گزارش شده است. در ایران در دامنه های البرز، آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل، کرمانشاه، فارس، یزد، کرمان، خراسان، ایلام، خوزستان، البرز، تهران، هرمزگان، بوشهر، شمال گلستان، سمنان، مرکزی و سیستان و بلوچستان مشاهده شده است.

بذرهای این گیاه در اواخر تابستان بالغ می شوند و در اوایل بهار، زمانی که درجه حرارت به بالاتر از 23 درجه سانتیگراد می رسد جوانه می زند.

کبر به خاک های گچی و کمی رسی با زهکشی خوب سازگار است. گیاه کبر اسیدیته خاک بین 6/1 تا 8/6 را می تواند تحمل کند و در برخی نقاط ایران به ویژه در استان های جنوبی و غربی در خاک های با pH قلیایی یافت می شود. این گیاه به تنش شوری نیز مقاوم است. مطالعات بیولوژیکی نشان دهنده خاصیت آنتی باکتریال، آنتی اکسیدان، ضد التهاب و تعدیل کننده سیستم ایمنی و ضد ویروسی این گیاه می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کاپاریس مقاله تکمیلی را مطالعه نمایید.

برداشت میوه کاپاریس

مطالعات فتوشیمیایی بر روی کاپاریس اسپینوزا نشان داده که این گونه حاوی آلکالوئیدها، لیپیدها، فلاونوئیدها و گلیکوزینولاتها می باشد، سایر مواد موثره ای که در این گیاه شناسایی شده می توان به اسپرمیدین، روتین، کوئرستین، کیمپفرول، استیگمسترول، کمپسترول و توکوفرول ها و کارتنوئیدها اشاره کرد. کوئرستین و روتین مهمترین ترکیب فنلی در این گیاه میباشند.

علاوه بر این، کبر منبع غنی از مواد معدنی از جمله پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد و سلنیوممیباشد که نقش این مواد در حیات انسان مهم است، به ویژه سلنیوم که اثرمهمی روی سیستم دفاعی بدن دارد و باعث افزایش تولید هورمون تیروئید می شود. بذرها دارای مقادیر زیادی پروتئین، روغن و فیبر هستند و ارزش بالقوه ای به عنوان غذا دارد. با توجه به مصارف غذایی و دارویی گیاه کاپاریس و با توجه به ترکیبات ارزشمند در این گیاه و قیمت بالای آن، از بذرها و میوه های نارس آن به عنوان خاویار گیاهی یاد میشود.

کبر در مناطق مدیترانه ای دارای اهمیت اقتصادی ویژه ای است و تولید آن در سه دهه اخیر در ایتالیا، اسپانیا، مراکش، استرالیا، آرژانتین و هندوستان به عنوان یک محصول تجاری انجام میشود. همچنین این گیاه در سال های اخیر در ترکیه به طور گسترده کشت شده است به صورتی که صادرات این کشور سالانه بیش از 10 هزار تن محصول بوده است. امریکا سالانه میلیون ها دلار کبر از کشورهای مراکش، اسپانیا و ایتالیا وارد کرده و به عنوان چاشنی در سالادها و یا سس ها استفاده می کند.

توسعه کشت گیاه کاپاریس با 2 هدف زیر توصیه می گردد:

1- محرومیت زدایی و اشتغال زایی با کاشت کاپاریس :

توسعه کشت گیاه کاپاریس در دیم زارهای کم بازده، اراضی و باغات خشک و رها شده برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی روستاییان. ایران در حال حاضر در خشکسالی سر میکند، سال آبی گذشته نیز با خشکسالی تمام شد. ضمن اینکه آنطور که رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی میگوید، سال آبی پیش رو هم کشور با خشکسالی دست و پنجه نرم کند.

اگرچه تحقیقات دانشگاه فردوسی مشهد هشدار بزرگتری درباره خطر خشکسالی داد. بر اساس این تحقیقات، تا پایان دهه میلادی ایران با خشکسالی شدید مواجه میشود. تحقیقاتی که نشان میدهد خشکسالی در ایران 85 درصد افزایش مییابد. به عبارتی ایران در هشت سال آینده با خشکسالی بسیار گستردهتر از آنچه میبینیم، مواجه میشود. سالانه هزاران نفر به دلیل بیکاری ناشی از خشک شدن چاه باغات و مزارع ناگزیر به ترک محل زندگی خود و حاشیه نشینی می شوند. که همین امر مشکلات اجتماعی و اقتصادی بسیاری در بر دارد.

گیاه دارویی کاپاریس در خشک ترین و سخت ترین شرایط محیطی رشد می کند و باروری دارد و در طول دوره حیات نیاز به آبیاری، کوددهی و مراقبت ندارد. مضاف بر آن، محصولاتی(غنچه و میوه) تولید می کند که ارزش اقتصادی بالایی دارد، لذا با توسعه کشت نشاء گیاه کبر در مناطق محروم و ایجاد اشتغال ودرآمدزایی، مهاجرت معکوس نیز اتفاق خواهد افتاد.

همچنین فرآوری اولیه غنچه و میوه گیاه کبر بسیار آسان و ارزان بوده و تنها ماده مورد نیاز نمک است.بنابراین خانوارهای روستایی کم بضاعت می توانند محصولات کبر را برداشت نموده و در آب نمک غلیظ قرار داده و به کارخانه ها و یا تولیدی های خریدار ارسال و از این طریق درآمد خوبی کسب نمایند. قیمت خرید غنچه خام کبر در سال 401 در منطقه مغان، حدود 45 هزار تومان بود. 

2- معرفی کاپاریس به عنوان یک محصول اقتصادی و تجاری:

به دلیل ارزش دارویی و غذایی محصولات گیاه کبر (غنچه- میوه)، قیمت این محصولات در بازارهای داخلی و خارجی بالا است. کارخانه های مواد غذایی مانند سحر، بدر، توکل، ترقی، OAB و کامبیز و غیره ترشی غنچه کاپاریس را تولید و عرضه می کنند. قیمت 500 گرم ترشی کاپاریس در بازار داخلی حدود 80 هزار تومان است. در حالی که 500 گرم غنچه کاپاریس در بازار بین المللی (آمازون) تا حدود 22 دلار قیمت دارد که برای یک فرآورده خوراکی قیمت بسیار بالایی است.

به تازگی شرکت مواد غذایی بدر، ترشی غنچه کاپاریس را در بسته های 500 گرمی در کشور آلمان، به قیمت 7/7 یورو (معادل 262 هزار تومان) عرضه می کند. ترشی میوه کاپاریس در حال حاضر در بازار داخلی به قیمت کیلویی 80 تا 100 هزار تومان به فروش می رسد. همچنین قیمت فروش یک کیلو غنچه خام گیاه کبر حدود 45 هزار تومان است. کشور ایران به دلیل داشتن شرایط خاص آب و هوایی خاستگاه این گیاه با ارزش دارویی است و پتانسیل کشت، تولید و به ویژه فرآوری این گیاه در راستای تامین نیاز داخلی کشور و حتی صادرات را دارد.

برای خرید نشای این گیاه دارویی ارزشمند با ما تماس بگیرید. 09172020725

ترشی کاپاریس

خواص دارویی گیاه کاپاریس :

طبع کبر گرم و خشک است. کبر سرشار از ترکیب های فلاونوئید مانند روتین و کوئرستین است. هر دوی این ترکیب ها منابع قوی آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدان ها از رادیکال های آزاد که می توانند باعث سرطان و بیماری های مربوط به پوست می شود، جلوگیری می کند. کبر دارای مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، مس و سدیم است. این گیاه خوشمزه، مخزن ویتامین هایی مانند ویتامین A، ویتامین K ، نیاسین و ریبوفلاوین است.

یک قاشق غذاخوری کاپاریس فقط 7 کالری دارد. بنابراین نظر به کالری کم و فیبر بالا، کبر گزینه مناسبی در رژیم های غذایی با هدف کاهش وزن است. ترکیب کبر با سرکه به صورت ترشی، از شدت گرمی آن می کاهد. تنها ترشی توصیه شده در طب سنتی که همراه غذا قابل مصرف است، ترشی کبر است. این گیاه بازکننده گرفتگی ها و انسدادهای کبد و طحال است. این گیاه با ارزش در امراض عصبی مانند پارکینسون و لرزش بدن و همچنین دردهای مفصلی، دیسکوپاتی و نقرس سودمند است. می تواند انگل را از بین ببرد.

ترکیبآن با ادویه های معطر مانند سنبل الطیب، اسطوخودوس و عسل برای دردهای مفصلی، سیاتیک و نقرس چه به صورت خوراکیو چه ضماد، نافع است.

محصولات مختلف گیاه کاپاریس که در بازار عرضه می شوند شامل موارد ذیل است:

– غنچه کبر(کاپاریس):در بازار خارجی به آن caper می گویند. در بازارهای جهانی غنچه های گیاه کبر، پس از برداشت در 4 اندازه درجه بندی می شوند. 3 تا 5 میلی متر، 5 تا 7 میلی متر، 7 تا 9  میلی متر و 9 تا 13 میلی متر. هرچه اندازه غنچه کبر کوچک تر باشد، تندی کمتری داشته و طعم بهتری دارد.

غنچه های برداشت شده بایستی تلخی زدایی شوند، به همین منظور غنچه ها را داخل آب نمک غلیظ قرار می دهند و یا با نمک مخلوط کرده و در ظروف در بسته در جای خنک نگهداری می کنند. پس از شیرین شدن غنچه ها، فرآورده های متفاوتی مانند ترشی غنچه، غنچه نمک سود، غنچه خشک شده، غنچه در روغن زیتون و غنچه پودر شده به بازار عرضه می شوند.

– میوه کبر(کاپاریس): که به آن berry caper نیز می گویند. مانند سایر اجزاء گیاه، میوه کبر نیز تلخ مزه است. گرچه در زمان رسیدگی کامل، داخل میوه قرمز رنگ و شیرین می شود و به همین دلیل به آن هندوانه کوهی نیز گفته می شود و در بسیاری از مناطق ایران مصرف تازه خوری نیز دارد. اما در سطح تجاری، میوه کاپاریس به صورت نارس برداشت شده و پس از تلخی زدایی با استفاده از نمک و یا آب نمک، به صورت ترشی و یا در روغن زیتون، پودر شده و یا خشک شده به بازار عرضه می شود.

– گل کبر(کاپاریس): گیاه کبر گل های درشت و زیبایی دارد. گل های کاپاریس در زمان شکوفایی برداشت و پس از تلخی زدایی با استفاده از نمک، خشک و سپس پودر می شوند. این فرآورده غذایی را ادویه کاپاریس (salt caper ) می نامند.

– شاخ و برگ جوان گیاه کبر(کاپاریس): شاخ و برگ های جوان و ترد کاپاریس برداشت و پس از فرآوری اولیه (پروسه تلخی زدایی)، به صورت ترشی، در روغن زیتون، خشک و پودر شده به بازار عرضه می شود.

– ریشه گیاه کبر(کاپاریس): ریشه کبر در طب سنتی کاربرد بسیاری دارد. پس از پایان عمر باردهی گیاه (حدود سی سال) ریشه گیاه کبر پودر شده و در بازار به فروش می رسد.

کاپاریس

توجیه اقتصادی کشت گیاه دارویی کاپاریس :

در کشت گیاه کبر نیازی به آبیاری، شخم، نگهداری و استفاده از کود و سم نیست. فواصل کشت به صورت 2×1/5در نظر گرفته می شود. فواصل هر بوته روی ردیف 1/5 و فاصله ردیف ها 2 متردر نظر گرفته می شود. با این حساب در هر هکتار، تعداد 3300 نشاء کبر را می توان کشت نمود.

قیمت هر اصله نهال کبر، بسته به تعداد خرید بین 17 تا 23 هزار تومان است. قیمت برای کشت های زیر 5 هکتار 23 هزار تومان ( هر هکتار 69 میلیون تومان) کشت های بین 5 تا 10 هکتار 21 هزار تومان ( هر هکتار 63 میلیون تومان) کشت های بین 10 تا 15 هکتار 19 هزار تومان ( هر هکتار 57 میلیون تومان) و کشت های بیش از 15 هکتار 17 هزار تومان ( هر هکتار 51 میلیون تومان) خواهد بود. 

گیاه کبر، در سال اول شروع به باردهی می کند و عملکرد هر بوته به طور متوسط 400 گرم غنچه است. بنابراین برداشت غنچه کبر در هر هکتار، در سال اول یک تن و سیصدکیلو خواهد بود. قیمت خرید غنچه کبر در تابستان سال 401 ،کیلویی 30 تا 40 هزار تومان بود. با احتساب این قیمت، زارع یا سرمایه گذار در همان سال نخست، از فروش غنچه کاپاریس در هر هکتار، حدود 40 تا 60 میلیون تومان درآمد خواهد داشت.

هر سال عملکرد گیاه کاپاریس دو برابر می شود و عمر باردهی گیاه کبر حداقل 35 سال است. حداکثر باردهی گیاه کبر از سال چهارم به بعد، به طور متوسط 5 کیلو غنچه به ازای هر بوته خواهد بود، بدین معنی که زارع یا سرمایه گذار در هرهکتار 580 میلیون تومان از فروش غنچه کبر درآمد خواهد داشت. شایان ذکر است مقادیر محاسبه شده با قیمت خرید سال 401 محاسبه شده است.

نشا کاپاریس آماده کاشت

برای آماده سازی زمین جهت کشت کبر، کافیست در فواصل گفته شده چاله هایی با عمق 15 سانتی متر حفر شود و سپس نهال کبردرون حفره قرار گیرد. نهال گیاه کاپاریس را می توان در دو فصل کشت بهار و پاییز کشت نمود. به منظور اطمینان از استقرار نهال گیاه کبر، آبیاری به مدت دو ماه هفته ای دو بار در فواصل منظم، توصیه می شود.

در سه دهه اخیر به دلیل افزایش تقاضا و بهره برداری بی رویه از بخش های زایشی و همچنین مشکلات موجود در زمینه تکثیر این گونه، جمعیت آن در جهان و از جمله در ایران با کاهش روبه رو شده است با توجه به ارزش روز افزون و جایگاه ویژه گیاه کاپاریس در صنایع مختلف، می توان با تولید انبوه نشاء این گیاه با ارزش و انتقال به مناطق هدف، ضمن تثبیت خاک، کاهش فرسایش بادی و آبی، برای روستائیان مناطق هدف جهت جمعآوری و فروش قسمتهای با ارزش این گیاه زمینه اشتغال زایی را ایجاد نمود.

برای خرید نشای این گیاه دارویی ارزشمند با ما تماس بگیرید. 09172020725