مارچوبه و نحوه کاشت آن

مارچوبه با نام علمی Asparagus officinalis از خانواده Liliacease (سوسنی ها) گیاهی تک لپه و دو پایه از جمله سبزیهای دائمی می باشد. موطن اصلی این گیاه آسیای غربی( ایران و کناره های دریای خزر ) اروپای شرقی و آفریقای جنوبی است. کشت مارچوبه بسیار قدیمی و به چند قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد.

در استان مازندران این گیاه به صورت خودرو در اراضی ساحلی و ارتفاعات جاده کندوان و منطقه کجور، بلده نور و غیره دیده شده است و کشت ارقام اصلاح شده آن در سطح بیش از ۱۰ هکتار از اراضی استان انجام گرفته است. خاک حاصلخیز، آب و هوای معتدل و دسترسی آسان به آب، نقاط قوت و دلیل پتانسیل بالای این استان جهت جذب سرمایه مناسب است.

نهال مارچوبه و انواع بذر آن مانند مارچوبه استاندارد ایتالیایی و مارچوبه سفید آمریکایی در سایت فردین کشت موجود می‌باشد.

مارچوبه

ارزش غذایی مارچوبه

مارچوبه دارای ارزش غذایی بسیار بالاست و علاوه بر دارا بودن انواع ویتامین ها و املاح معدنی مورد نیاز بدن، فاقد چربی و کلسترول بوده و در رژیم های غذائی به عنوان منبعی غنی از اسید فولیک، مواد مغذی و اسیدهای آمینه شناخته شده است. از آثار داروئی آن پیشگیری از انسداد عروق و سکته های مغزی و قلبی، تنظیم کننده فشار خون، ممانعت از ضعف بینائی، شبکوری و ضد سرطان می باشد. به علاوه از بقایای آن پس از کشت می توان جهت خوراک دام استفاده نمود.

آب و هوا

 مارچوبه در هر نوع آب و هوا و خاکی قابل کشت است و آب و هوای معتدل با زمستان سرد مناسب آن است. از نکات مهم در کشت مارچوبه این است که این گیاه لوکس به یک دوره خواب زمستانی به مدت ۱۰۰۰-۶۰۰ ساعت در دمای زیر ۱۰ درجه سانتی گراد نیاز دارد. این خواب، رشد قسمت هوایی آن را متوقف کرده و موجب تجمع مواد غذائی در ریشه ها می شود.

در صورت عدم وجود سرمای مذکور گیاه در تمام فصول همواره به رشد رویشی ادامه داده از تولید اقتصادی باز می ماند. مقاومت مارچوبه به سرما تا ۱۵- درجه سانتی گراد می باشد.

خاک مناسب

مارچوبه گیاهی است دائمی که ۲۵ سال در خاک می ماند و۱۰  – ۱۵ سال باردهی اقتصادی دارد لذا انتخاب خاک مناسب و تقویت آن در کشت اهمیت فراوانی دارد و بهترین خاک برای آن خاکی عمیق، قوی، متخلخل، نمدار و دارای PH بين 6 تا 8 است. مبارزه با علف های هرز مزرعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است زیرا علف های هرز علاوه بر اینکه مأمن و پناهگاه انواع آفات می باشند به عنوان رقیبی سرسخت در جذب مواد غذائی با این گیاه حساس و ظریف رقابت می نمایند.

روش ازدیاد و کاشت

 تکثیر مارچوبه به صورت بذر و نشا می باشد که روش نشاء ارجح است. بذر مارچوبه را پس از سبز کردن به مدت یکسال در خزانه نگهداری می نمایند. در بهار بعد می توان به پرورش نشا در گلدان های ۱۰ سانتی متری پرداخت و سال آینده ریشه های یکساله را از خزانه خارج و پس از قطع ساقه هوایی در زمین اصلی نشاء کرد. بهترین روش همان استفاده از نهال یکساله است زیرا نهال زیر یکسال ضعیف و محکوم به نابودی است و در صورت بقاء نیز گیاهی ضعیف و کم بازده تولید می نماید.

جهت کاشت مارچوبه در زمین اصلی، پس از تقویت زمین در پائیز با کودهای دامی و شیمیایی مطابق با توصیه های فنی مبتنی بر آنالیز خاک، زمین را صاف و هموار و کلوخه ها را خرد می نمایند و چاله هائی به فاصله۳۰ – ۵۰ سانتی متر روی خطوطی به فاصله ۱۵۰-۱۲۰ سانتی متر ایجاد می کنند و داخل چاله ها را تا ارتفاع ۲۰ سانتیمتر از کود دامی پر و روی کود را تا ارتفاع ۱۰-۵ سانتی متر خاک زراعی مرغوب می باشند و نهال یکساله را روی آن می کارند.

مارچوبه

عملیات داشت

عملیات وجین، سله شکنی، آبیاری و خاک دهی پای بوته هر ساله طبق نیاز گیاه انجام می شود. از آنجایی که فاصله بین خطوط مارچوبه زیاد است در ۳-۲ سال اول می توان سبزیجاتی نظیر کاهو، کلم، نخود فرنگی، کرفس، لوبیا و سیب زمینی زودرس را در مزرعه کشت کرد.

برداشت مارچوبه

قسمت خوراکی مارچوبه ساقه های هوایی به طول ۲۵-۲۰ و قطر ۲ / ۵ – ۱ / ۵ سانتی متر می باشند که روی ریزوم، ظاهر و به وسیله کاردک‌های مخصوص مارچوبه کنی برداشت می شوند. برداشت اقتصادی مارچوبه از سال سوم و به مدت ۱۵-۱۰ سال و انجام می گیرد و هر ساله بسته به قدرت و ضعف بوته ۱۰-۴ هفته به  طول می انجامد. چنانچه برداشت بیش از حد طول بکشد میزان تولید کاهش یافته و جوانه ها نازک و نامرغوب می گردند. مارچوبه خوراکی ممکن است به صورت سبز یا سفید برداشت شود. ساقه هوائی مارچوبه اگر پیش از خروج از خاک برداشت شود سفید و در صورت خروج سبز می گردد. مارچوبه سبز حاوی ویتامین C بیشتری است. با آغاز فصل سرما شاخ و برگ هوائی خشک می گردند که بهتر است برای بهبود وضعیت ریشه کف برگردند. عملکرد مارچوبه حدود ۶ تن در هکتار ( در سالهای مختلف متفاوت است ) برآورد می شود.

 آفات و بیماریهای مارچوبه

از مهمترین آفات و بیماری های مارچوبه می توان به زنگ، پوسیدگی فوزاریومی ریشه، پوسیدگی بنفش ریشه، سوسک مارچوبه و حلزون اشاره کرد که مبارزه با آنها با استفاده از روش‌های مکانیکی، زراعی، شیمیائی یا تلفیقی تحت نظر کارشناسان کشاورزی توصیه می گردد.

انبارداری

مارچوبه را می توان به مدت ۴-۳ هفته در دمای حدود صفر درجه سانتی گراد و رطوبت ۹۵ درصد به راحتی نگهداری کرد. این گیاه به صورت خام، کنسرو، شور و یخ زده  بسته بندی و به بازار عرضه می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورداین گیاه به ویکی پدیا مراجعه نمایید.

گردآوری: حاتمی