زیره سبز و روش کاشت و پرورش آن

زیره سبز یکی از گیاهان دارویی ارزشمند کشور ایران با مصرف بسیار بالا در صنایع دارویی، ادویه ای و عطری میباشد. این گیاه به دلیل تقاضای بسیار زیاد جهانی دارای ارزش صادراتی زیادیست. به دلیل قرار داشتن ایران در منطقه خشک و گرم، زیره سبز ایرانی از کیفیت و مواد موثره بالاتری نسبت به کشورهای رقیب صادرات ایران برخوردار است.

زیره سبز در زمره گیاهانی است که نیاز آبی کمی دارند و آستانه تحمل این گیاه نسبت به شوری آب و خاک بالا می باشد. با اینکه بهترین عملکرد را در خاکهای شیرین و با آبهای شیرین دارد اما کاشت این گیاه در بیشتر زمینهای کشاورزی استان قم نیز قابل توصیه است. یکی از مزیتهای کاشت زیره سبز در مناطق خشک نیاز آبی کم گیاه می باشد که چنانچه این گیاه در پاییز کشت شود بیشترین نیاز آبی گیاه از نزولات جوی تامین خواهد شد، و با چند آبیاری تکمیلی می توان محصول قابل قبولی از مزرعه برداشت کرد.

شما عزیزان می توانید بذر انواع زیره از جمله زیره سبز و زیره سیاه را از وب سایت فردین کشت خریداری نمایید.

گیاه زیره در طبیعت

مشخصات گیاه شناسی

زیره سبز گیاهی علفی و یکساله با نام علمی Cuminum cyminum از خانواده چتریان است که دارای مواد موثره ای در رفع دل درد و نفخ شکم بوده و همچنین باعث افزایش شیر و اشتها می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد میکروبی داشته و در صنایع غذایی از آن استفاده می شود.  زیره سبز دارای ریشه ای سطحی به طول 10 تا 20 سانتی متر و کم و بیش منشعب است. ارتفاع ساقه گیاه بسته به شرایط منطقه کشت 30 تا 45 سانتی متر و ساقه دارای انشعابهای فراوان می باشد. برگها ظریف و باریک به صورت رشته های نخ مانند مشاهده می شوند و دارای قاعده ای کم و بیش پهن هستند. رنگ برگها سبز تیره است. گلها به صورت چتر و به رنگ سفید و ارغوانی در انتهای ساقه های اصلی و فرعی تشکیل می شود.

نیازهای اکولوژیکی زیره سبز

زیره سبز برای رویش به حرارت مناسب و نور فراوان احتیاج دارد مخصوصا در زمان گلدهی و میوه دهی گیاه، درجه حرارت و نور زیاد باعث عملکرد بیشتر گیاه خواهد شد. خاکهای با بافت متوسط و خاکهای لومی- شنی مناسبترین خاکها برای کاشت زیره هستند و خاکهای با بافت سنگین به دلیل نگهداشت بیش از اندازه آب در خود باعث پوسیدگی ریشه گیاه شده و همچنین خاکهای با بافت سبک و فاقد عناصر غذایی باعث عدم تلقیح گلها و میوه های پوک خواهد شد.

 کاشت و پرورش زیره سبز

زیره سبز را می توان هم به صورت پاییزه در مناطق دشتی و هم به صورت بهاره در مناطق مرتفع استان که زمستانهای زودرس و سردتر دارند کشت کرد.

در کشت پاییزه در آبان ماه مقدار 15 – 10 تن کود دامی پوسیده در زمین پخش کرده و سپس زمین را شخم و دیسک زده و سپس توسط ماله زمین را تسطیح می کنیم.

برای کاشت هر هکتار زمین به میزان 14 – 16 کیلوگرم بذر مرغوب نیاز می باشد. بهتر است به منظور جوانه زنی بهتر بذور و دور کردن مواد مانع جوانه زنی موجود در بذر، قبل از کاشت بذرها را به مدت 24 ساعت در آب روان خیس کرده و سپس با ماسه بادی مخلوط کرده تا خیسی آن گرفته شده و بعد اقدام به کشت نمود، این عمل موجب می گردد درصد جوانه زنی بذور به میزان زیادی افزایش یابد.

همچنین به منظور جلوگیری از بیماریهای قارچی مخصوصا بیماری پوسیدگی ریشه بهتر است بذرها قبل از کاشت با سموم قارچ کش مناسب مانند کاربوکسین تیرام یا ویتاواکس به میزان دو گرم به ازای هر کیلوگرم بذر تیمار شوند. کاشت بذر توسط دستگاه بذر کار صورت می گیرد عمق مناسب قرار گیری بذور نباید از 2 سانتی متر بیشتر باشد بعد از کاشت باید هرچه سریعتر نسبت به آبیاری زمین کاشته شده اقدام نمود و چنانچه بذرها قبل از کاشت خیسانده شده باشند خاک آب بعد از کاشت ضرورت بیشتری دارد. فاصله ردیفها در کشت15-20 سانتی متر مناسب می باشد.

آبیاری

اولین آبیاری می باید بسیار آرام باشد تا از شسته شدن و جابجایی بذرها در انتهای مزرعه جلوگیری شود. دومین آبیاری 8 تا 10 روز پس از آبیاری اول انجام می گیرد و پس از آبیاری دوم اکثر بذرها شروع به جوانه زنی نموده و سر از خاک بیرون می آورند و در صورت گرم بودن دما در منطقه می توان یک هفته بعد یک آبیاری تکمیلی را انجام داد تا به سبز شدن تمامی بذور و استقرار کامل بذرهای سبز شده کمک کرد.

پس از این آبیاری مزرعه را باید هر 12 تا 20 روز یک بار با توجه به بافت خاک مزرعه و دمای هوا آبیاری کرد البته باید توجه داشت که با توجه به عمق گسترش ریشه‌ها در زیره که بسیار سطحی می باشند نزولات جوی چنانچه از مقدار کافی برخوردار باشند می تواند جایگزین آبیاری زیره باشند که برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه میکنیم حتما مقاله کاشت دیم زیره را مطالعه نمایید. البته لازم به ذکر است که دی و بهمن ماه با توجه به سرمای هوا و رکود رشد گیاه نیاز به آبیاری تکمیلی وجود ندارد مگر اینکه هوای گرم بر منطقه غالب شود و گیاه شروع به رشد نماید.

با توجه به کمبود منابع آبی و لزوم به کارگیری روشهای نوین آبیاری در سالهای اخیر کشاورزان اقدام به آبیاری مزارع کاشت زیره با استفاده از نوارهای آبیاری تیپ نموده اند که این روش مقدار قابل توجهی در مصرف آب صرفه جویی و راندمان آبیاری را به میزان زیادی افزایش داده است. زیره در فصل بهار و از اردیبهشت ماه به گل رفته و شروع به دانه بندی می نماید. باید توجه داشت که آبیاری زیاد در این مرحله علاوه بر افزایش بیماریهای قارچی ریشه و ساقه باعث عدم دانه بندی مطلوب گلها شده و به میزان زیادی از عملکرد مزرعه می کاهد. بهتر است از اواسط فروردین به بعد آبیاری را پانزده تا بیست روز یک مرتبه انجام دهیم.

کوددهی

علاوه بر کود دامی که در ابتدای کشت و آماده سازی زمین به مزرعه اضافه می کنیم، مقدار 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار کود اوره 40 تا 50 روز بعد از کشت نتایج خوبی در رشد گیاه خواهد داشت.

زیره سبز بعد از برداشت

مراقبت و نگهداری از زیره سبز

چون زیره سبز در اوایل رشد ارتفاع کمی دارد معمولا علف های هرز در مزرعه غالب می شوند و علاوه بر رقابت بر سر نور و مواد غذایی موجب انتشار بیماریهای گیاهی می گردند بنابراین وجین علفهای هرز ضروری می باشد.

زیره سبز به بیماریهای قارچی حساس است سفیدک سطحی یکی از بیماریهای مهم زیره سبز است که علایم آن وجود لکه های سفید رنگ در برگها و ساقه های گیاه است که پس از گسترش بیماری موجب افت شدید محصول و تولید میوه های ریز و چروکیده می گردد، برای مبارزه با سفیدک سطحی از قارچ کشهای سولفوره به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا از سم کراتان به میزان نیم لیتر در هکتار استفاده می شود.

از بیماریهای قارچی دیگر زیره، بلایت زیره است که در مرحله گلدهی به گیاه آسیب می زند و و جود لکه های قهو ه ای رنگ بر روی ساقه یا برگها از علایم این بیماری است و چنانچه گسترش یابد تمام گیاه را نابود می کند. برای مبارزه با این قارچ از قارچ کشهای دیتان، بلیتوکس، کوپرمار به میزان یک کیلو در هکتار استفاده می شود.

تناوب کاشت

زیره به علت حساسیت به بیماریهای قارچی نباید به عنوان دو کشت متوالی در یک زمین مورد استفاده قرار گیرد همچنین بهتر است از کاشت زیره در زمینهایی که سال قبل گیاهانی از خانواده چتریان نظیر شوید، گشنیز، هویج، رازیانه و… کشت شده است اجتناب کرد.

برداشت زیره سبز

بسته به ارتفاع محل کاشت زیره از اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد به طور کامل می رسد و آماده برداشت می گردد و در صورت مهیا بودن شرایط جوی یعنی عدم بارندگی که موجب خیس شدن بذرها می شود می توان اقدام به برداشت محصول کرد.

زیره سبز به علت ریزش بذرها پس از رسیدن کامل و همچنین بازار پسندی بیشتر باید قبل از خشک شدن کامل بذر براشت شود. برداشت زیره سبز به علت نمدار بودن میوه ها هنگام برداشت و سطحی بودن ریشه ها معمولا به صورت دستی انجام می گیرد و بهتر است پس از برداشت محصول را به مدت سه روز تا یک هفته در انبار و در سایه خشک کرد تا میو ه ها از شاخه جدا شود البته باید توجه داشت که ارتفاع گیاهان روی هم انبار شده نباید از 30 سانتی متر بیشتر باشد و حداقل روزی یک مرتبه زیرورو شود تا از کپک زدگی جلوگیری شود. بعد از یک هفته میوه ها از کاه و کلش جدا شده و می توان محصول را بوجاری کرد البته بهتر است برای خشک شدن کامل بذرها چند روز پس از بوجاری بذرها را مجدد کف انبار پهن کرد تا میوه ها کاملا خشک شوند.

میزان تولید محصول زیره تا یک تن در هکتار پیش بینی می گردد.

در مورد خواص زیره نیز مقاله بسیار مفیدی در سایت فردین کشت برای شما عزیزان آماده شده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورده زیره سبز به ویکی پدیا مراجعه نمایید.

گردآوری: حاتمی