مقالات تخصصی

کمبود ۳ عنصر اصلی در درختان میوه

کمبود سه عنصر اصلی در درختان میوه

گیاهان برای رشد هر چه بهتر خود نیازمند عناصر غذایی هستند. عناصر غذایی گیاهان به دو دسته عناصر پرمصرف (ماکرو) و عناصر کم مصرف (میکرو) احتیاج دارند. عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم از جمله مهمترین عناصری هستند که کمبود آنها رشد رویشی و زایشی گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد. درختان میوه نیز همانند سایر گیاهان تحت تاثیر این کمبودها قرار می گیرند. در این مطلب به بررسی علائم کمبود سه عنصر اصلی می پردازیم.

نیتروژن

علائم کمبود نیتروژن در درختان میوه

علائم کمبود نیتروژن در درختان میوه معمولا با رنگ پریدگی برگ ها و زردی همراه است. شاخه ها رشد کم و ضعیفی دارند، میوه ها کوچک و ریز شده و رشد درخت در طول فصل رشد کاهش می یابد.

در درختان هسته دار به ویژه هلو کمبود نیتروژن به صورت تشکیل نقاط قرمز رنگ در برگ های مسن دیده می شود. نیتروژن بیشتر از سایر عناصر توسط میوه ها مصرف می شود.

بیشتر بودن نیتروژن نیز سبب رشد بیش از حد سر شاخه ها، ایجاد شاخه های نرک فراوان در درختان، کاهش تعداد گل ها، کم رنگ شدن میوه می شود.

معمولا مصرف سالانه نیتروژن برای رشد درختان و عملکرد مناسب میوه ضروری است. مصرف نیتروژن منطبق با میزان رشد سالانه مناسب درخت است، میزان مصرف دقیق نیتروژن به عوامل مختلفی از جمله نوع، میزان کربنات کلسیم، ماده آلی خاک، شرایط آب و هوایی، عملکرد و سن درخت بستگی دارد. مصرف کود در اوایل فروردین این اجازه را به نیتروژن می دهد تا در خاک محیط ریشه ها حرکت کند. مصرف نیتروژن نباید زودتر از یک ماه قبل از شکوفه دهی انجام شود.

درختان میوه به تمام شکل های کود نیتروژنه پاسخ مناسب می دهند. مصرف خاکی کودهای NPK که دارای نسبت متعادلی از عناصر کم مصرف باشند، به لحاظ فراهم کردن نسبت متعادلی از عناصر برای درختان می تواند در حفظ نسبت تعادل عناصر و تامین نیازهای درختان به ویژه از نظر نیتروژن موثر واقع شود.

محلول پاشی ترکیبات آمینواسید و عناصری مانند روی و پتاسیم ممکن است به تشکیل میوه کمک کند که در چندین سال گذشته در بسیاری از کشورهای پیشرفته برای تولید محصولات ارگانیک مورد استفاده قرار گرفته و سبب کاهش علائم کمبود سه عنصر اصلی می شود.

اگر نیتروژن به صورت خاکی مصرف شود، بیشترین تاثیر و کارایی را دارد. اگر میزان مصرف کافی نباشد باید کود اضافی مصرف شود. به هر حال مصرف بعد از اواسط خرداد توصیه نمی شود. زیرا مصرف دیر هنگام نیتروژن می تواند سبب کاهش رنگ، طولانی شدن دوره رشد، دیر رسی و حساسیت به سرمای زمستانه شود.

فسفر

علائم کمبود فسفر در درختان میوه

درختانی که دچار کمبود فسفر هستند، رشد مناسبی ندارند. برگ ها ضعیف شده و ممکن است به رنگ ارغوانی متمایل به بنفش در بیایند. گاهی علائم کمبود فسفر شبیه نیتروژن است. در کمبود فسفر رشد بخش هوایی و ریشه هر دو کم و یا متوقف می شود. برگ ها کوتاه و باریک شده و در این حالت دمبرگ ها زاویه کوچکی را با شاخه تشکیل می دهند، تعداد برگ ها و شکوفه ها کاهش می یابد. در نتیجه میزان تولید میوه نیز کم می شود.

علائم کمبود فسفر اغلب در برگ های پیر دیده می شود و برگ های جوان به رنگ سبز باقی می مانند. فسفر مهمترین عنصر برای رشد درختان است بطوریکه به درخت اجازه می دهد از نیتروژن برای رشد و نمو بذر استفاده کند.

اوایل فصل رشد درختان، زمان مناسبی برای مصرف فسفر است. بهتر است مصرف به صورت کانال کود باشد هر چقدر فسفر عمیق تر در خاک تزریق شود، ریشه ها بهتر جذب می کنند. استفاده از کودهای مرکب محلول مانند۱۰-۵۲-۱۰ که دارای نسبت متعادلی از عناصر کم مصرف باشند می تواند درتامین نیاز درخت به فسفر و در نتیجه کاهش علائم کمبود سه عنصر کمک کند.

پتاسیم

علائم کمبود پتاسیم در درختان میوه

پتاسیم در خاک های سنگین بیشتر از خاک های سبک وجود دارد، اما خطر تثبیت پتاسیم توسط رس ها بخصوص در شرایط خاک های آهکی وجود دارد. در این حالت پتاسیم در بین لایه های رس گرفتار و از دسترس ریشه های درختان خارج می شود.

پتاسیم در خاک هایی که دارای مواد آلی زیادی هستند، حلالیت بیشتری داشته و در اثر آبشویی یا آبیاری سنگین از خاک خارج می شود. عوامل مختلفی در جذب پتاسیم به وسیله درختان میوه دخالت دارند. از جمله نوع و مقدار رس موجود در خاک، ساختمان و تهویه خاک. مناسبترین pH برای جذب پتاسیم به وسیله درختان میوه ۵/۵ تا ۶ است و در خارج از این محدوده جذب پتاسیم کم می شود.

کمبود پتاسیم منجر به کوتاه و کوچک شدن ساقه ها و میان گره ها شده و در صورت شدت کمبود، شاخه ها از انتها شروع به خشک شدن می کنند. پتاسیم در گیاه کاملا متحرک است و در شرایط کمبود از برگ های پیر درخت به سمت نوک شاخه ها و برگ های جوان منتقل می شود. در این حالت نوک برگ قهوه ای شده و سپس لبه های برگ نیز حالت نکروز پیدا می کند.

در شرایط کمبود پتاسیم، میوه ها یا بسیار قرمز می شوند و یا اصلا رنگ نمی گیرند و نارس به نظر می رسند. اهمیت پتاسیم در حفظ پتانسیل آب در گیاه بسیار شناخته شده است.

توصیه های کارشناسی برای برطرف کردن کمبود

برنامه های مدیریت مصرف بهینه کود باید بر اساس نیازهای غذایی محصول و ویژگی های خاکی که باغ در آن کشت شده، طرح ریزی شود. اثرات عملیات مدیریتی مانند مبارزه با علف های هرز، چگونگی مصرف آب آبیاری، روش های مبارزه با آفات و بیماری ها، عملیات هرس و … بر روی قابلیت استفاده از عناصر غذایی و نیازهای غذایی درختان تاثیر می گذارد.

بسیاری از مشکلات تغذیه ای باغات و کمبود سه عنصر اصلی هم به شرایط فیزیکی نامطلوب خاک ها و هم برنامه نامطلوب حاصلخیزی خاک مربوط می شوند. چنین مشکلاتی باید در ابتدای احداث باغ تشخیص داده شده و در شرایطی که ویژگی های خاک برای احداث باغ مناسب نیست از احداث آن جلوگیری شده یا در صورت امکان اصلاح شود. مصرف بی رویه کودها، نه تنها باعث افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول نمی شود، بلکه با برهم زدن تعادل عناصر در خاک و درختان میوه موجب بروز ناهنجاری های جدی می گردد که هم سلامت درخت و هم سلامت محصول را به خطر می اندازد. تجزیه خاک باید قبل از احداث باغ انجام شود.

برای مطالعه مطلب، انگور و علائم کمبود عناصر غذایی در این گیاه، کلیک کنید.