خیار (Cucumis sativa L.) به خانواده Cucurbitaceae تعلق دارد که بومی آسیا و آفریقا بوده و حدود3000 سال است که در این مناطق مورد کشت قرار می گیرد. رشد مناسب گیاه، در گرو تامین نیتروژن کافی برای تولید اسیدآمینه ها، پروتئین ها، اسیدهای نوکلوئیک و سایر اجزای اصلی سلولی می باشد. بنابراین، رشد و عملکرد گیاه به فراهم نمودن این عنصر بستگی دارد. وجود مقادیر مناسب نیتروژن در خیار، باعث افزایش فعالیت آنزیم نیترات رداکتاز در گیاه شده که خود به کاهش (احیای) نیترات و افزایش ظرفیت تولید اسیدهای آمینه و سایر ترکیب های نیتروژنی می انجامد. همچنین، نیتروژن، نقش مهمی در رشد، نمو، عملکرد و کیفیت میوه دارد.
نیتروژن و نقش آن در رشد خیار
وجود مقادیر بهینه از نیتروژن برای حصول عملکرد مناسب ضروری است اما، مصرف بیش از حد آن می تواند منجر به آلودگی محیط زیست شود. گزارش شده که با افزایش نیتروژن در محیط ریشه، رشد، عملکرد و ظرفیت فتوسنتزی گیاه به سبب بالا رفتن محتوای پروتئینی استرومال و تیلاکوئیدی افزایش می یابد.
بر اساس گزارش محققان، مصرف 150 میلی گرم در لیتر نیتروژن، سبب تولید بالاترین تعداد برگ و سطح برگ و وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی خیار گردید. سایر محققان نشان دادند که افزایش سطح مصرف نیتروژن باعث بلندتر شدن طول میوه، افزایش وزن تر میوه و عملکرد خیار می شود.
در گلخانه های سنتی، دسترسی گیاه به عناصر غذائی، بستگی به حاصلخیزی خاک و مقدار مواد آلی و معدنی آن، عوامل محیطی و جمعیت میکروارگانیسم های مورد نیاز برای تبدیل فرم آلی نیتروژن به فرم معدنی دارد. جذب نیترات یا آمونیوم تحت تاثیر عواملی مانند ژنوتیپ گیاه، اسیدیته و دمای محیط قرار می گیرد.
برای مشاهده و خرید بذر انواع خیار کلیک کنید.
بر اساس نتایج برخی تحقیقات، مقدار برداشت کل عناصر غذایی در خیار گلخانه ای، به ازای تولید 30 تن محصول در هزار متر مربع، 50 کیلوگرم نیتروژن می باشد. چنانچه مقدار نیتروژن موجود در خاک 50 میلی گرم در کیلوگرم فرض شود، این مقدار برای هزار متر مربع خاک گلخانه به عمق 30 سانتی متر برابر 18 کیلوگرم خواهد شد و لذا کمبودی معادل 80 کیلوگرم نیتروژن در خاک وجود خواهد داشت.
اکثر گیاهان قادرند از نیترات و آمونیوم به عنوان منبع نیتروژن استفاده کنند، اگرچه بسیاری از آنها، نیترات را به آمونیوم ترجیح می دهند. به علاوه، کاربرد همزمان این دو ترکیب، اثرات مفیدی بر رشد و عملکرد گیاهان دارند. میزان اثر بخشی این دو شکل نیتروژن به مرحله رشد گیاه، میزان جذب مواد غذایی، گونه گیاهی و نسبت نیترات به آمونیوم بستگی دارد.
بیشتر کودهای نیتروژنی که به خاک های سبک و زهکش دار اضافه می شوند، سریعا به نیترات اکسید شده و بنابراین لازم است استفاده از آمونیوم به عنوان منبع نیتروژن، با درک صحیح از محیطی که گیاه در آن رشد می کند همراه باشد. به علت پر تحرک بودن یون نیترات، به ویژه زمانی که مصرف کودهای نیتروژنی بالاست، گیاه توانایی احیای مقدار اضافی نیترات را نخواهد داشت، لذا در مرحله زایشی، میوه به عنوان مصرف کننده ی مواد تولید شده در برگ ها (Sink) عمل کرده و چون قدرت جذب بالایی دارد، مواد مصرفی از جمله نیترات را از منبع (Source) به طرف خود می کشد. چنانچه در مواد مصرف خوراکی، مقدار نیترات از حد مجاز فراتر رود، برای سلامتی انسان در دراز مدت تهدید آمیز خواهد بود. در همین ارتباط مشاهده گردید که وجود نیتروژن بیشتر در محلول غذایی، نه تنها باعث افزایش معنی دار عملکرد خیار نسبت به شاهد نشده بلکه سبب تجمع بیشتر نیترات در میوه گردید.
