چرا گیاهان پوششی برای کشاورزی اهمیت دارند؟

استفاده از گیاهان پوششی یکی از موثرترین و پایدارترین روش ها برای بهبود سلامت خاک است. فواید گیاهان پوششی زیاد است و نه تنها کیفیت خاک را افزایش می دهد بلکه به رشد بهتر گیاهان و سلامت محیط نیز کمک می کند. در این مطلب قصد داریم فواید گیاهان پوششی در کشاورزی را برای شما همراهان عزیز فردین کشت شرح دهیم. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر درباره فواید گیاهان پوششی اطلاعات کسب کنید.

گیاهان پوششی چیست؟

گیاهان پوششی به گیاهانی گفته می‌شود که برای پوشاندن سطح خاک و حفاظت از خاک در برابر عوامل مختلف مانند فرسایش، تبخیر آب، و رشد علف‌های هرز کاشته می‌شوند. این گیاهان معمولاً در محیط‌های کشاورزی، باغبانی و باغ‌ها کاشته می‌شوند و نقش مهمی در حفظ سلامت خاک و بهبود محیط زیست دارند. گیاهان پوششی یک‌ساله گیاهانی هستند که یک دوره رشد دارند و پس از یک فصل از بین می‌روند، مانند جو، نخود یا ماش. اما گیاهان چندساله گیاهانی که بیش از یک سال رشد می‌کنند و می‌توانند برای مدت زمان طولانی‌تر خاک را پوشش دهند، مانند شبدر، یونجه، و … .

با کلیک روی لینک درباره گیاهان پوششی بیشتر بدانید.

فواید گیاهان پوششی

گیاهان پوششی مواد آلی خاک را افزایش می دهند و با جذب مواد مغذی اضافی پس از برداشت محصول، حاصلخیزی خاک را بهبود می بخشند. آنها همچنین ظرفیت نگهداری رطوبت خاک را افزایش می دهند، به جلوگیری از فرسایش خاک کمک می کنند، رواناب مواد غذایی را محدود می کنند، تراکم خاک را کاهش می دهند و حتی می توانند به سرکوب برخی آفات کمک کنند. در ادامه بیشتر با فواید گیاهان پوششی آشنا می شوید.

تامین مواد مغذی

گیاهان پوششی می توانند کارایی مواد مغذی را از طریق کاهش فرسایش خاک افزایش دهند (کاهش مواد آلی خاک و تلفات مواد مغذی خاک در خاک سطحی). محصولات پوششی، حذف کننده های نیتروژن باقیمانده (N) هستند که N را به پروتئین ها (آنزیم ها، هورمون ها، اسیدهای آمینه) تبدیل می کنند. جذب نیتروژن به نیتروژن خاک، آب و هوا، گونه های گیاهی پوششی، سرعت کاشت، تاریخ کاشت و کشتار بستگی دارد.

گیاهان پوششی چمن زمستانه (چودار غلات، چچم یکساله) به دلیل رشد سریع ریشه، نیتروژن را در پاییز و زمستان جمع می کنند. حبوبات در فصل بهار N را برای مدت طولانی تری انباشته می کنند، اما با N خاک زیاد، تثبیت N حبوبات کاهش می یابد. در صورتی که نیتروژن اضافی ناشی از کود باشد، از گونه‌های علف یا براسیکا برای جذب و بازیافت نیتروژن استفاده کنید. اگر نیتروژن بیشتری برای کوددهی نیاز است، از حبوبات برای مکمل N برای محصول بعدی استفاده کنید.

کاهش خسارت آفات

هجوم آفات ممکن است با استفاده از گیاهان پوششی افزایش یا کاهش یابد. نشان داده شده است که گیاهان پوششی جمعیت برخی از علف های هرز و پاتوژن های موجود در خاک را کاهش می دهند. به عنوان مثال، گیاهان پوششی یکساله مانند چچم و چاودار، جمعیت نماتدهای سویا را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند. تحقیقات نشان داده است که چاودار تا شش هفته دارای اثرات خفه کننده و آللوپاتیک (ممانعت از یک گیاه یا موجود زنده توسط گیاه دیگر) بر علف های هرز است.

استفاده از گیاهان پوششی باعث بهبود شکل گیری و پایداری خاکدانه ها و افزایش بیوماس میکروبی خاک و فعالیت آنزیمی در خاک می شود. تنوع میکروبی خاک نیز از طریق افزودن محصولات پوششی در تناوب زراعی بهبود می یابد.

چرای دام یا علوفه

از دیگر فواید گیاهان پوششی می توان به تامین علوفه برای دام اشاره کرد. گیاهان پوششی معمولاً در پاییز و پس از برداشت محصول اصلی کاشته می شوند. آنها در بهار، قبل از کاشت محصول اصلی بعدی، کشته می شوند یا دوباره به خاک اضافه می شوند. با این حال، محصولات پوششی (چودار زمستانه، تریتیکاله، گندم، و غیره) را می توان قبل از کاشت محصول بعدی چرا کرد یا برداشت کرد. این امر به افزایش سطح زیر کشت مرتع در بین فصول رشد محصول اصلی کمک می کند. علاوه بر این، چرای چرخشی یا نواری گیاهان پوششی به افزایش بهره برداری و در عین حال کاهش تراکم خاک کمک می کند.

کربن خاک

یکی دیگر از فواید گیاهان پوششی افزایش ورود کربن به خاک است. کاهش خاک ورزی به اضافه کربن (C) ورودی از بقایا باعث افزایش کربن آلی خاک می شود. هر دو C و N برای تشکیل مواد آلی خاک مورد نیاز هستند.

کاهش فرسایش خاک

رسوبات آلاینده شماره یک کشاورزی است. فرسایش آبی حتی در خاک های مسطح نیز رخ می دهد و به ویژه در خاک های تپه ای مشکل ساز است. گیاهان پوششی نسبت به گیاهان دیگر، زیست توده رویشی بیشتری تولید می کنند. اگر سرعت رواناب در یک جریان دو برابر شود، ظرفیت حمل آب یا صلاحیت جریان برای انتقال رسوب و مواد غذایی خاک با ضریب 26 افزایش می یابد. بنابراین با دو برابر شدن سرعت، 64 برابر بیشتر رسوب و مواد مغذی با آب از دست می رود. گیاهان پوششی با کاهش تجزیه خاکدانه ها از خاکدانه های خاک در برابر تاثیر قطرات باران محافظت می کنند.

گیاهان پوششی با کاهش سرعت باد در سطح زمین و کاهش سرعت آب در رواناب، فرسایش باد و آب را تا حد زیادی کاهش می دهند. بنابراین مهمترین فواید گیاهان پوششی جلوگیری از فرسایش خاک است.

افزایش فعالیت قارچ میکوریز

از فواید گیاهان پوششی می توان به افزایش فعالیت قارچ میکوریز اشاره کرد. این قارچ یک رابطه همزیستی با ریشه گیاهان برای جذب آب و مواد مغذی ایجاد می‌کنند. گیاهان پلی ساکاریدها را فراهم می کنند و قارچ میکوریز پروتئین را برای تشکیل گلیکوپروتئینی به نام گلومالین فراهم می کند که باعث پایداری خاکدانه ها (درشت دانه های بیشتر) و بهبود ساختار خاک می شود. قارچ میکوریزا در خاک های دست نخورده بهتر رشد می کند. ریشه های بدون خاک و رشد فعال باعث بروز این واکنش می شوند. اکثر میکروب‌های خاک در کنار ریشه‌های در حال رشد قرار دارند و 10000 برابر بیشتر میکروب‌ها در ریزوسفر کنار ریشه نسبت به خاک بدون کشت قرار دارند.

چرا مایکوریزا در کشاورزی مهم است؟

دمای خاک

یکی دیگر از فواید گیاهان پوششی تاثیر آن بر دمای خاک است. گیاهان پوششی زنده می توانند دمای خاک را به میزان قابل توجهی تغییر دهند. گیاهان پوششی دامنه دمای روز و شب را بیش از میانگین دما کاهش می دهند. مالچ های پوششی از خاک در برابر شب های سرد و خنک شدن محافظت می کنند. این مورد ممکن است در مناطق گرم مفید باشد، اما ممکن است رشد محصول را در مناطق سردتر کند کند. پوشش زمستانه در فصل زمستان دمای معتدلی را ایجاد می کند.

حفظ رطوبت خاک

محصولات پوششی، به ویژه آنهایی که ریشه عمیق دارند، به بهبود احتباس آب در خاک کمک می کند. وجود آنها تبخیر را کاهش می دهد و رطوبت را به ویژه در آب و هوای خشک حفظ می کند. حفظ رطوبت برای حفظ شرایط بهینه برای رشد گیاه ضروری است. با کاهش تلفات آب، فواید گیاهان پوششی آشکار می شود. با وجود این گیاهان خاک برای مدت طولانی‌تری مرطوب می‌ماند و به رشد محصولات در دوره‌های خشکسالی یا بارندگی کم کمک می‌کند.

کاهش تراکم خاک

یکی از فواید گیاهان پوششی تاثیر آن بر تراکم خاک است. گیاهان پوششی با ریشه های عمیق به شکستن لایه های فشرده خاک کمک می کنند. این امر فضای منافذ را در خاک افزایش می دهد و امکان حرکت بهتر هوا و آب را فراهم می کند. تراکم رشد ریشه، نفوذ آب و در دسترس بودن مواد مغذی را محدود می کند. گیاهان پوششی با کاهش تراکم، محیط مساعدتری را برای ریشه گیاهان و سلامت کلی خاک ایجاد می کنند.

ایجاد زیستگاه برای موجودات مفید

فواید گیاهان پوششی فقط به حفظ خاک و افزایش مواد مغذی ختم نمی شود بلکه این گیاهن از طیف وسیعی از موجودات مفید مانند کرم‌های خاکی، حشرات و میکروب‌ها حمایت می‌کنند که نقش کلیدی در حفظ اکوسیستم خاک سالم دارند. کرم های خاکی و دیگر موجودات خاکی ساختار، هوادهی و چرخه مواد مغذی خاک را بهبود می بخشند. اکوسیستم خاک سالم همچنین به کنترل آفات و بیماری ها کمک می کند و نیاز به مداخلات شیمیایی را کاهش می دهد.

نکات تکمیلی

اولین قدم برای بهره بردن از فواید گیاهان پوششی این است که تصمیم بگیرید می‌خواهید با محصولات پوششی به چه هدفی برسید، سپس گیاهانی را انتخاب کنید که این نیازها را برآورده می‌کنند. به عنوان مثال، یک گیاه پوششی چمن یا براسیکا ممکن است مواد مغذی بسیار خوبی را از بین ببرد، در حالی که حبوبات نیتروژن جدید را فراهم می کنند. با این حال هر دو می توانند به محافظت از خاک در برابر فرسایش کمک کنند.

تناوب زراعی چیست؟

اگر به تازگی قصد کاشت گیاهان پوششی را دارد، بهترین روش این است که از سطح کشت کوچک تر شروع کنید. چند نوار برای تست بکارید یا از مزارع کوچک استفاده کنید و ببینید که چگونه می توان از فواید گیاهان پوششی بهره مند شد. از آنجا، می‌توانید زمان، گونه‌ها و روش کاشت را تنظیم کنید تا زمانی که ترکیبی را بیابید که با سبک مدیریتی و انتخاب‌ تناوب‌ روی خاک‌ بهترین نتیجه را بدهد.