مقالات تخصصی

علائم کمبود گوگرد در برنج

گوگرد

اگرچه امروزه از کودها به عنوان ابزاری برای نیل به حداکثر تولید در واحد سطح استفاده می شود، ولی متأسفانه مصرف کودهای شیمیایی در کشور نامتعادل بوده و مطابقتی با نیاز واقعی گیاه ندارد و غالباً کشاورزان باتوجه به توانایی مالی و تجربیات و گاهی اوقات نیز مبتنی بر تحقیقات ترویج شده نسبت به مصرف آن اقدام می کنند. یکی از این عناصر گوگرد است که کمبود آن باعث کاهش عملکرد برنج می شود.

گوگرد

گوگرد یکی از عناصر مهم و ضروری در فرآیند تشکیل کلروفیل (رنگدانه سبز) گیاه برنج می باشد. این عنصر هم چنین در فعال سازی آنزیم ها و ساخت ویتامین هایی مانند بیوتین، تیامین و ویتامین B که برای رشد گیاه ضروری هستند، نقش فراوان دارد. گوگرد عنصری ضروری برای گیاهان بوده و عمدتا در ساخت پروتئین و روغن دخالت دارد.

غلظت گوگرد در اکثر گیاهان بیشتر از دو برابر فسفر است که نشان دهنده لزوم توجه بیشتر به این عنصر است. شکل قابل استفاده گوگرد برای گیاه، یون سولفات است.

طی سالیان اخیر کمبود گوگرد در اراضی شالیزاری مناطق پست با کشت غرقابی برنج به علت مصرف کودهای شیمیایی فاقد گوگرد (به طور مثال اوره به جای سولفات آمونیوم) بسیار گسترش یافته و در کاهش میزان محصول بعضی از ارقام برنج کاشت شده در این مناطق، خصوصاَ نقاطی که مصرف زیاد و منظم ازت، فسفر و پتاسیم در آن ها دیده می شود، دخالت مستقیم دارد. همچنین گوگرد موجب معطر، خوش پخت، خوشمزه و همچنین زودرس شدن محصول می شود. وجود ترکیبات پروتئین گوگرددار در بدن انسان سبب خواهد شد که عناصر سنگین (از قبیل سرب، کادمیوم و غیره) از بدن تخلیه شود.

ضد عفونی کننده خاک و قارچ کش بسیار قوی می باشد. گوگرد در کاهش موضعی واکنش خاک تاثیر به سزایی داشته و از این مسیر به افزایش قابلیت دسترسی تعدادی از عناصر کم مصرف و کاهش مقدار عناصر سنگین مانند آرسنیک و کادمیوم کمک می کند.

عوامل موثر در بروز کمبود گوگرد اراضی شالیزاری

مصرف زیاد کودهایی که مقدار گوگرد در آن ها کم و یا وجود ندارد.

برداشت زیاد گیاه از منابع بومی گوگرد قابل دسترس مانند خاک، آب آبیاری و اتمسفر

افزایش کشت فشرده و متمرکز

کاربرد ارقام پرمحصول که نیاز آن ها به ازت، فسفر و پتاسیم و گوگرد به طور بالقوه زیاد است

کاهش مصرف آفت کش های حاوی گوگرد

کاهش آلاینده های موجود در اتمسفر که باعث کاهش میزان گوگرد باران می شود

 از دست رفتن گوگرد در اثر فرسایش و آبشویی خاک

کاهش مصرف کودهای آلی.

نشانه های کمبود گوگرد در گیاه برنج

علایم کمبود گوگرد به طور معمول ۲ تا ۳ هفته بعد ازغرقاب وقتی گیاهان شروع به رشد می کنند به صورت نقاط قهوه ای مایل به قرمز روی برگ های پیرتر دیده می شود و همزمان رشد گیاه نیز کند می شود. رگبرگ های میانی برگ های جوان تر به ویژه در قسمت قاعده برگ، دچار سوختگی می شوند. در ادامه رشد گیاه متوقف شده و پنجه زنی کاهش می یابد. در این شرایط کاهش اندازه پهنک برگ اتفاق می افتد اما غلاف برگ کمتر تحت تأثیر قرار می گیرد.

توقف رشد گیاه برنج که همراه با از بین رفتن کلروفیل بوده و برگ به رنگ زرد یا سبز کم رنگ درخواهد آمد. گیاه در این حالت نشانه هایی شبیه به کمبود نیتروژن را نشان می دهد (زردی برگ ها)،با این تفاوت که زردی در کمبود گوگرد از برگ های جوان آغاز می شود.

کاهش رنگ سبز (از دست رفتن کلروفیل به تدریج تمام برگ های گیاه را در بر گرفته یا ممکن است به طور بسیار شدید فقط برگ های جوان را فرا گیرد.

رشد بی رویه ریشه ها به همراه زردی عمومی برگ های بالایی و جوان بوته که به سمت برگ های پایین تر درحال گسترش بوده و سرانجام تمام گیاه را دربر می گیرد.

 به استثنای کمبودهای بسیار شدید، زردی در تمام سطوح مزرعه یکنواخت نبوده و غالبا در تمام مراحل رشد بین ۲ هفته بعد از کاشت تا حداکثر پنجه زنی دیده می شود.

خوشه ها کم و کوتاه و مقدار خوشچه ها در زمان بلوغ بسیار کم می شود.

کمبود گوگرد سبب کاهش محصول و افزایش گچی شدن دانه می شود.

زردی نشاء در خزانه، با تأخیر رشد و افزایش تلفات در نشاء بعد از کاشت آن.

در شرایط غرقاب دائم، گیاه برنج در سطح تمام مزرعه و در یک دید کلی طبیعی بوده و هیچ مشکلی را نشان نمی دهد ولی با مشاهده دقیق و بررسی در سطح کوچک تر علائم کمبود به وفور دیده می شود.

برگ های جوان به رنگ سبز کم رنگ در آمده یا قهوه ای می شوند. نوک گیاه نیز ممکن است دچار سوختگی شود.

اگر کمبود گوگرد در دوره رویشی بروز نماید. ارتفاع گیاه کاهش یافته، تعداد پنجه ها کم می شود، توقف در رشد به وقوع می پیوندد و عملکرد کاهش می یابد.

تعداد خوشه و تعداد سنبلچه در خوشه کاهش می یابد.

 تاخیر در توسعه گیاه و رسیدگی به مدت ۱ تا ۲ هفته

زردی نشاها در خزانه با تاخیر در رشد، افزایش تلفات بعد از کشت نشا و کاهش مقاومت گیاه به شرایط غیرمعمول مثل سرما در شرایط کمبود گوگرد.