در طول سه دهه گذشته صنعت میوه کاری به تدریج به افزایش تعداد درختان میوه در هكتار و كاشت متراكم آنها تمایل داشته است. این تغییر راهبرد در احداث باغ به پایه هایی با توانایی كنترل رشد رویشی درخت نیاز دارد. با وجود اینکه تحقیقات زیادی روی پایه های پاكوتاه كننده انجام شده ولی هنوز برای كاربرد پایه های نیمه پاکوتاه نیز نیاز زیادی احساس می شود. انتخاب پایه مناسب نقش عمده ای در گسترش میوه کاری و درختان میوه داشته است. اصلی ترین دلیل استفاده از پایه ها این است كه كولتیوارهایی كه میوه های مرغوب تولید می کنند، با استفاده از تكثیر بذری درختان شبیه به اصل ایجاد نمی کنند و همچنین درختان بذری ویژگی دوره نونهالی را نشان می دهند و باردهی آ نها به کندی صورت می گیرد.
به علاوه اكثر ارقام درختان میوه بسیار سخت ریشه زا هستند و ایجاد گیاهان از آنها روی ریشه خودشان به سختی صورت می گیرد. انتخاب پایه می تواند بر سوددهی باغ بسیار مؤثر باشد. پایه مناسب بایستی بتواند بقای خوب درخت، میزان بالای عملكرد سالانه و نهایتاً اندازه و رنگ میوه قابل قبولی را القا نماید. درکشت نوین درختان میوه اصولاً از درختانی استفاده می شود که مرکب از دو جزء رقم پیوندی و پایه هستند. در بعضی موارد یک قسمت اضافه نیز به این دو قسمت اضافه می شود که میان پایه نام دارد. رقم پیوندی به دلیل تولید گل های زیبا و میو ه های جذاب در معرض دید بوده و بیشتر مورد توجه قرار می گیرد؛ اما قسمت دوم درخت که پایه آن هست، قسمت زیرزمینی درخت است که نقش حیاتی و مهم در جذب آب و مواد معدنی و نیز تنظیم رشد گیاه را به عهده دارد ولی در معرض دید نیست و لذا کمتر به آن توجه می شود.
پایه رویشی در درخت سیب
شما عزیزان می توانید انواع نهال پیوندی از جمله خرمالو، گردو چندلر، هلو انجیری، به اصفهان و … را از سایت فردین کشت خریداری نمایید.
تأثیر این قسمت زیرزمینی برای ظهور ویژگی های رقم پیوندی بسیار مهم و تعیین کننده است. به طورکلی برای انتخاب نوع پایه توجه به نوع خاك و شرایط آب و هوایی اهمیت زیادی دارد. عملكرد نسبی پایه ها از مكانی به مكان دیگر متفاوت است. به عبارت دیگر پایه های پاكوتاه و نیمه پاکوتاه در مناطق مختلف عملكرد متفاوتی نشان می دهند. اثر پایه بر رشد پیوندك و عملكرد آن به محدوده وسیعی از اثر محیط بستگی دارد. اثر پایه مخصوصاً زمانی كه طیف وسیعی از پایه ها مورد آزمایش قرار بگیرند و اختلاف در محل كاشت ازنظر آفات و امراض و تنش های محیطی و مقاومت پایه ها به آنها در نظر گرفته شود، کاملاً نمایان می شود.
مهمترین اثرات پایه بر پیوندك شامل كنترل رشد رویشی درخت (پاكوتاهی)، زود باردهی پیوندك، افزایش عملكرد محصول، افزایش كیفیت میوه، القای مقاومت به سرما، مقاومت به خاك غرقابی و مقاومت به آفات و بیماری ها می باشند. میزان پاكوتاهی و کنترل رشد رویشی درخت به چندین عامل مهم شامل قدرت رشد رقم پیوندی، حاصلخیزی خاک، میانگین دمای هوا، شدت نور، سیستم های هرس و هدایت درخت بستگی دارد. پایه های پاكوتاه نسبت به پایه های قوی سطح برگ كمتری دارند. كاهش سطح برگ نسبت به مساحت مقطع عرضی تنه كه در اثر پاکوتاهی ایجاد می شود، بیان می كند كه در بیشتر پایه های پاكوتاه ساقه ها در انتقال آب به برگ ها توانایی كمتری دارند و این به دلیل تغییر در اندازه و شکل آوندهای چوبی آنها هست. توانایی جذب آب و مواد معدنی از خاک توسط ریشه در پایه های مختلف متفاوت است که می تواند بر فعالیت ریشه، رشد و عملکرد شاخ و برگ و عملکرد محصول، کیفیت میوه و عطر و طعم آن مؤثر باشد. سیستم ریشه ای در برخی پایه ها به خاک های دارای زهكش ضعیف مقاومت بیشتری دارد و شرایط غرقابی را بهتر تحمل می كنند.
قدرت رشد تركیب پیوندی مجموع قدرت رشد اجزای آن (پایه و پیوندک) و اثر متقابل آ نها را بیان می كند. ریشه ها عناصر غذایی و آب را برای شاخه ها فراهم می کنند. شاخه ها فرآورده های فتوسنتزی را برای ریشه فراهم می کنند. ریشه ها و سرشاخه ها نقش مهمی در تولید تنظیم کننده های رشد گیاهی و كنترل رشد درخت دارند. واحد پیوندی و بافت هدایت کننده پایه بر رشد درخت تأثیر می گذارد كه از طریق اثر بر جابجایی مواد از ریشه به سرشاخه ها و برعكس هست. برآیند همه این عوامل به کنترل رشد درخت و پاکوتاهی آن منجر می شود. اندازه میوه و رنگ آن یك پارامتر مهم در صنعت میوه کاری به شمار می آید مصرف كنندگان در سال های اخیر به خرید میوه های درشت تر تمایل داشته اند. پایه های پاكوتاه نسبت به پایه های پر رشد توانایی ایجاد میوه های بزرگتر رادارند. اینكه برخی از تولیدكنندگان با میوه های کوچکتر در روی پایه های پاكوتاه روبرو شده اند، به این دلیل است كه این درختان به باردهی بیش از حد دچار شده و درنتیجه اندازه میوه آنها کاهش یافته است.
برای مشاهده انواع نهال موجود در سایت فردین کشت کلیک کنید.
پایه رویشی پاکوتاه
یك عامل مهم كه می تواند اثر مهمی بر اندازه میوه داشته باشد، میزان باردهی درخت هست كه به صورت تعداد میوه در هر درخت و یا تعداد میوه در واحد مساحت مقطع عرضی تنه ( TCA ) بیان می شود. اكثر پایه های پاكوتاه نسبت به پایه های پر رشد محصول سنگی نتری تولید می کنند. از آنجاییکه میزان باردهی در همه پایه های به کاررفته در یك باغ یكسان نیست، ارزیابی اثر مستقیم پایه بر اندازه میوه مشكل به نظر می رسد. برخی از باغداران از تنك شیمیایی و دستی برای دستیابی به باردهی یكسان در تمام پایه های به کاررفته در باغ استفاده می کنند. ولی این كار هم در تخمین دقیق اثر قدرت رشد پایه بر اندازه میوه با مشکلاتی همراه است. به طورکلی متوسط اندازه میوه سیب و هلو با افزایش میزان عملكرد درخت به طور خطی كاهش می یابد. رابطه بین اندازه میوه و میزان باردهی درخت در تمام پایه ها کم و بیش یكسان است. متوسط وزن میوه به صورت وزن كل میوه برداشت شده در هر درخت بر تعداد میوه در هر درخت به دست می آید. شدت نور كافی برای تولید جوانه گل، نگهداری میوه چه ها، رشد میوه های بزرگ و خصوصاً رنگ قرمز پوست میوه بسیار حائز اهمیت است و استفاده از پایه های پاکوتاه کننده با افزایش شدت نور در تاج درخت به افزایش اندازه و کیفیت میوه ها منجر می شود.
زود باردهی به معنی برداشت زودتر میوه در طول عمر یك درخت هست. پایه بر زود باردهی، گلدهی و میوه دهی در هر درخت اثر مستقیم دارد. زود باردهی می تواند مستقل از اثر پاكوتاهی ایجاد شود و در هر طبقه بندی از قدرت رشد درخت، پایه های القاکننده زود باردهی در دسترس می باشند. نسبت عملكرد میوه ها ندازه درخت اثر بخشی فرآورده های فتوسنتزی و قسمت بندی آن بین محصول و رشد رویشی را نشان می دهد. این نسبت برای درختان سیب تا اندازه ای به اندازه درخت بستگی دارد. بنابراین اثر پایه بر آن مستقل از اثر بر سایز درخت نیست. به این دلیل كه زمانی كه کانوپی عمق زیادی دارد، هرگونه افزایش در عمق كانوپی نمی تواند میزان برگ مؤثر در تولید میوه باکیفیت را افزایش دهد و فقط مقدار سایه بیشتر و حجم غیر مؤثر را زیاد كرده است. بنابراین انتظار می رود درختان میوه روی پایه پاكوتاه یا میان پایه پاكوتاه نسبت عملكرد بر اندازه درخت بیشتری از انواع قوی تر را داشته باشند. مساحت مقطع عرضی تنه (TCA) به عنوان واحد اندازه گیری اندازه درخت بكار می رود كه رابطه بیشتری با وزن روی زمین درخت دارد. درختان خیلی كوچك كه كانوپی آنها به خوبی روشن شده (نوردیده) است معمولاً نسبت عملكرد به سایز درخت و رشد بیشتری دارند.
آنچه بیان گردید، اهمیت پایه های درختان میوه و استفاده از پایه های در احداث باغ را نشان می دهد. با توجه به اینکه پایه ها ازنظر ژنتیکی با یکدیگر تفاوت خیلی کمی دارند، درختان پیوند شده روی این پایه ها ازنظر رشد رویشی، میزان عملکرد و مقاومت در برابر آفات و بیماری ها یکسان بوده و عملیات باغبانی تا اندازه زیادی تسهیل می گردد. از سوی دیگر استفاده از مزایای پایه های درختان میوه از قبیل كنترل رشد رویشی درخت (پاكوتاهی)، زود باردهی پیوندك، افزایش عملكرد محصول، افزایش كیفیت میوه، القای مقاومت به سرما، مقاومت به خاك غرقابی و مقاومت به آفات و بیماری ها می تواند ضمن کاهش هزینه های نگهداری باغ، تولید میوه های مرغوب باکیفیت بالا و عملکرد مناسب افزایش می یابد و سودآوری باغدار را تضمین می نماید.
گردآوری: حاتمی
