مقالات تخصصی

تراریخته به زبان ساده

تراریخته

بنا به در درخواست شما عزیزان مقاله ای با زبان ساده در مورد مفهوم تراریخته آماده کردیم که شما را به مطالعه ی آن دعوت میکنیم. گیاهان همواره در معرض خطر حمله آفات و بیماری ها قرار دارند و حشرات یکی از بزرگ ترین مشکلات را برای کشاورزی ایجاد می کنند. برای کاهش خسارت ناشی از حشرات، باغ ها و مزرعه ها باید به صورت دائم سم پاشی شوند. بسیاری از این آفت کش ها غیر اختصاصی عمل می کنند، یعنی علاوه بر حشره آفت، طیف وسیعی از حشرات دیگر را هم از بین می برند. علاوه بر این سموم مشکلات زیادی برای سلامتی انسان ایجاد می کنند. بنابراین حشره کش ایده آل باید بتواند فقط بر حشره هدف اثر داشته باشد و نه سایر گونه های حشرات و حیوانات و هم چنین باید قابل تجزیه شدن در محیط باشد، تا بعد از برداشت محصول اثری از آن باقی نماند و در تمام قسمت های گیاه (ریشه، ساقه و برگ) موجود باشد، تا تمام این قسمت ها را مصون سازد.

نوعی باکتری خاکی وجود دارد که برای محافظت از خود در برابر حشراتی که از آن تغذیه می کنند مکانیسم دفاعی اختصاصی دارد. این گونه باکتری نوعی پروتئین سمی در برابر حشرات تولید می کند که برای حشرات از حشره کش های ارگانوفسفره ۸۰ هزار بار سمی تر است. تلاش هایی برای تولید آفت کش با کمک این باکتری ها انجام شد که موفقیت اقتصادی چندانی نداشت. راهکار دیگر وارد کردن ژن تولید کننده این سم به درون سلول های گیاه است. نخستین بار در سال ۱۹۹۳ تلاش هایی در این راستا انجام شد. گیاهان تراریخته ذرت که توانایی تولید سم ضد حشره را در سلول های خود داشتند و گیاهان نرمال (بدون دستکاری ژنتیکی) را به صورت مصنوعی با لارو حشره آفت آلوده کردند، پس از گذشت شش هفته، تونل های حفاری شده توسط لارو حشره در گیاهان نرمال در حدود ۴۰ سانتی متر و در ذرت های تراریخته شش سانتی متر بود.

فرآیند انتقال ژن سبب ایجاد صفتی در گیاهان مورد آزمایش شده بود که به آنها در برابر حشرات آفت ایمنی می داد. مثال دیگر در این زمینه، گوجه فرنگی های تراریخته ای است که به واسطه تغییرات ژنتیکی و تغییر ناشی از این دستکاری در آنزیمی که در فرآیند رسیدن میوه مؤثر است، دیرتر می رسند. این نوع گوجه فرنگی ها یکی از نخستین محصولات غذایی مهندسی شده ای بودند که اجازه فروش عمومی یافتند. پس از لحاظ تکنیکی، دستکاری ژنتیکی می تواند گیاهانی تولید کند که به آفات و علف های هرز مقاوم تر باشند، عملکرد بیشتری داشته باشند، نسبت به انواع تنش های محیطی مانند خشکی و شوری مقاومت نشان دهند و کیفیت (مثلاً ویتامین ها و عناصر معدنی) بالاتری داشته باشند.

تراریخته

 ذرت و بحث تراریخته

در سال ۲۰۱۴ مطالعه جامعی در مورد اثرات اقتصادی و کشاورزی محصولات تراریخته با توجه به تمام یافته های پژوهشی بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۴ انجام گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که محصولات زراعی مقاوم به آفت کش، هزینه تولید پایین تری دارند و گیاهان مقاوم به حشرات به علت گران تر بودن قیمت بذر، هزینه تولیدی تقریباً برابر با محصولات نرمال دارند. عملکرد دسته نخست در حدود ۹ درصد و در مورد دسته مقاوم به حشرات ۲۵ درصد افزایش نشان می دهد. محصولات کشاورزی تراریخته امکان کشاورزی ارگانیک را هم فراهم می کنند، چون پایه کشت ارگانیک عدم استفاده از کود ها و آفت کش های شیمیایی است و اگر محصولی خود مقاوم به حشره آفت باشد یا قدرت رشد بیشتر و در نتیجه رقابت قوی تری با علف هرز غالب مزرعه داشته باشد، نیاز به استفاده انواع سموم به خودی خود برطرف می شود. به هر حال علاوه بر تمام این جنبه های مثبت دستکاری ژنتیکی، نگرانی هایی هم در این مورد وجود دارد. از جمله آنها خطرات احتمالی فرار ژن ها از آزمایشگاه یا از پیکر گیاه و انتقال اتفاقی آنها به حشرات یا علف های هرز و ایجاد مقاومت در آنها یا مقاوم شدن باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک ها، اثرات احتمالی بر سلامت آدمی و هم چنین بحث های اخلاقی و غیره است.

تعریف تراریخته

گیاه تراریخته به گیاهی گفته می شود که ساختار ژنتیکی آن از طریق مهندسی ژنتیک تغییر یافته باشد. این تغییر معمولاً جهت بهبود مقاومت گیاه به برخی آفات یا بیماری های گیاهی و برای بهبود عملکرد گیاه و بهره وری کشاورزی صورت می گیرد. غالباً هدف از مهندسی ژنتیک در گیاهان انتقال یک یا چند ژن به گیاه می باشد که در صورت موفقیت یک ویژگی جدید به گیاه می بخشد. این ویژگی جدید معمولاً در گیاهان هم خانواده یافت نمی شود. به همین دلیل انتقال ژن یا ژن های عامل این ویژگی، که گاهی در گیاهان غیر هم خانواده یا حتی موجود زندۀ دیگر مانند یک گونه باکتری موجود می باشد، از طریق روش های متداول اصلاح نباتات محقق نخواهد شد. نمونه های استفاده از گیاهان تراریخته با صفتی چون مقاومت به یک آفت، بیماری یا خشکی را می توان در کشاورزی مدرن یافت. گیاهان تراریخته در صنعت داروسازی جهت تولید صنعتی برخی ترکیبات با کاربرد پزشکی نیز استفاده می شوند.

علی رغم فواید بسیار و به تبع آن علاقه مندان زیاد در بین محققین و کشاورزان، استفاده از گیاهان تراریخته منتقدینی دارد. این انتقادات بر اساس ملاحظات اکولوژیکی و اقتصادی می باشد، چرا که موجودات تراریخته غالباً به درخواست ابداع کنندگان آنها تحت قوانین مالکیت معنوی محافظت می شوند. این منتقدین هم چنین به بحث سلامت مواد غذایی تولید شده با گیاهان تراریخته می پردازند.

در ایران اولین محصول کشاورزی تراریخته رقمی از برنج است که در برابر کرم ساقه خوار برنج Chilo suppressalis مقاوم است. اگرچه ترا ریزش برنج چند سالی است که در ایران آغاز شده است، ولی به دلیل سرسخت بودن برنج به ترا ریزش که خود از دشوار بودن کشت بافت آن ناشی می شود، این رویکرد متوقف شده است و به بسیاری از ارقام برنج بومی ایرانی تعمیم نیافته است. در قیاس با کشورهایی چون هند، چین و ژاپن، تا کنون تلاش های اندکی به منظور کشت بافت برخی از ارقام برنج بومی ایرانی صورت پذیرفته است، که این مهم مستلزم تلاش بیشتر محققین در این زمینه می باشد.

منتقدان محصولات تراریخته معتقدند فعلاً در مورد تولید انبوه محصولات کشاورزی تراریخته صبر و تأمل شود، چرا که در آینده ممکن است دانش آن پیشرفت کند و زوایای پنهان این علم و تکنولوژی آشکار شود. محصولات تراریخته یا جانداران دستکاری شده ژنتیکی حاصل دستکاری ژنتیکی موجودات زنده اعم از گیاه و دام است. هدف از این دستکاری پاسخ به سیل مصرف حاصل از سبک زندگی سرمایه داری با طمع سود آوری بیش تر به دنبال تولید حداکثری با بهترین سر و شکل ظاهری فراورده است. از آنجا که علم بشر در حوزه مهندسی ژنتیک محدود است و از توانایی تاثیرگذاری و مدیریت همه خصوصیات فراورده نهایی برخوردار نیست و دقیقاً نمی داند حاصل پیوند ژنتیکی مثلاً ماهی و گوجه فرنگی یا ویروس و ذرت چه خواهد شد و لذا عاقبت مصرف کننده چنین فراورده ای اعم از دام یا انسان به بیماری های نا معلوم ختم می شود.

مضرات محصولات ترا ریخته

واکنش آلرژیک: دستکاری ژنتیکی باعث ایجاد پروتئین هایی در گیاه یا جانور جدید می شود که ممکن است برای بدن انسان به عنوان عامل بیگانه شناسایی شده و منجر به ایجاد واکنش آلرژیک شود. نامناسب برای محیط زیست: بقایای این جانداران برای محیط زیست نامناسب است و تا مدت ها به صورت مخفی در طبیعت باقی می ماند.

کاهش تنوع زیستی: تغییرات ژنتیکی باعث آسیب به برخی ارگانیسم ها ( مانند آفات و حشرات) در اکوسیستم می شود و از تنوع زیستی آنها می کاهد. کاهش کارایی آنتی بیوتیک ها: به دلیل تغییرات ژنتیکی، این محصولات به ویروس ها و باکتری ها مقاوم می شوند؛ خاصیت آنتی بیوتیکی خود را در بدن اعمال می کنند و از کارایی آنتی بیوتیک های دارویی می کاهند.

طعم غیر متداول: به دلیل تغییر در ساختار این محصولات، طعم متفاوتی خواهند داشت.

نامناسب از جهت تغذیه ای برای انسان ها: این محصولات باعث ایجاد بیماری های جدید در انسان می شوند و در بسیاری از گونه های حیوانات مانند موش ها و پروانه ها باعث مرگ شده اند.

سلاح بیولوژیک:بسیاری از کشورها از این محصولات به عنوان سلاح بیولوژیک علیه دشمنان خود استفاده می کنند.

فواید محصولات تراریخته

تولید محصولات قوی تر: محصولات تراریخته در برابر بیماری ها مقاوم هستند.

محافظت محیط در برابر سموم: به دلیل این که محصولات تراریخته نیاز کم تری به سم دارند، بنابراین باعث محافظت محیط در برابر سم پاشی و آفت کش ها می شوند.

ماندگاری بیش تر محصولات: با تغییر در ساختار ژنی این محصولات، بدون نیاز به ماده اضافه ای، محصولات مدت زمان بیش تری با کیفیت باقی می مانند.

جنگل زدایی کمتر: با افزایش جمعیت دنیا، نیاز به تخریب جنگل ها بیشتر می شود، اما اگر غذای کافی برای این جمعیت فراهم شود نیازی به جنگل زدایی نیست.

کاهش گرم شدن زمین: در صورت دستکاری ژنتیکی ( تراریخته )، گیاهان می توانند دی اکسید کربن بیش تری مصرف کرده و اکسیژن بیش تری را به اتمسفر برسانند که پدیده گلخانه ای را کاهش می دهد و باعث کاهش گرم شدن زمین می شود.

کاهش قیمت غذا: اگر تولید محصولات زیاد شود، قیمت آنها کاهش می یابد.

تولید محصولات جدید:با دستکاری ژنتیکی ( تراریخته ) محصولاتی به دست می آید که می توانند در هر محیطی رشد کنند. مثلاً تولید گوجه فرنگی در زمین نمکی.

مقاومت در برابر حشرات: این محصولات به دلیل مقاومت در برابر حشرات نیاز کمتری به حشره کش ها دارند.

گردآوری: حاتمی