اوزن مخرب ترین آلاینده هوا برای گیاهان است که آسیب های جدی را به گیاهان از جمله محصولات کشاورزی و گیاهان موجود در اکوسیستم های طبیعی وارد می کند. اوزن با ورود به روزنه های برگ و اکسیداسیون (سوزاندن) بافت گیاه در هنگام تنفس به گیاه آسیب می رساند. به برگ های گیاه آسیب می رساند و باعث کاهش بقا می شود. عوامل زیادی مانند رطوبت خاک، وجود سایر آلاینده های هوا، حشرات یا بیماری ها و سایر تنش های محیطی آسیب ناشی از اوزن را افزایش می دهند.
اوزن و تاثیر آن بر گیاهان
اوزن در سطح زمین یکی از گسترده ترین آلاینده های هوا است. اوزن طبیعی که در فضای فوقانی جو وجود دارد لایه ای را تشکیل می دهد که اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید را جذب می کند و از زمین محافظت می کند. اما، اوزن سطح زمین می تواند به گیاهان و همچنین سلامت انسان آسیب برساند. این ماده مستقیما از دودهای دودکش ها یا وسایل نقلیه حاصل نمی شود، هنگامی ایجاد می شود که سایر آلاینده ها، عمدتاً اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار، در جو و در حضور نور خورشید واکنش می دهند. اوزن به گیاهان در سراسر جهان از جمله محصولات کشاورزی و گیاهان در اکوسیستم های طبیعی آسیب قابل توجهی می رساند.
علائم و تشخیص آسیب اوزن
میزان آسیب به غلظت اوزن، مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن و حساسیت گیاه بستگی دارد. اوزن می تواند آسیب شدیدی به درختان وارد کرده و منجر به برگریزی، سوختگی حاشیه برگ، لکه هایی به شکل نقطه نامنظم یا لکه های قهوه ای رنگ شود. برگ های آسیب دیده برنزه، سفید و یا قهوه ای می شوند.این علائم ممکن است روی کل برگ ها پخش شود. یکی دیگر از علائم رایج سفید شدن سطح بالایی برگ است. درختانی که دارای برگ های پهنی هستند، اغلب این علائم به صورت لکه های مایل به قرمز یا بنفش قرمز یا نکروزه را فقط در سطح بالای برگ از خود نشان می دهند. اوزن پتانسیل آسیب رساندن به سوزنی برگان را نیز دارد که در روی برگ ها نقاط برجسته قهوه ای رنگی دیده می شود.
از علائم دیگر تشخیصی می توان به لکه های کلروتیک (زرد) یا نوار نکروتیک (قهوه ای تا سیاه)، سوختگی نوک برگ، کوتوله شدن گیاه اشاره کرد.
علائم آسیب اوزن به برخی گیاهان
در هندوانه، که حساسیت بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد، علائم به صورت لکه های سفید کوچک یا تشکیل گلهای ریز نامتقارن شروع می شود که در نهایت تمام سطح برگ سفید رنگ می شود که ممکن است پس از گذشت چند روز تبدیل به رگه های تیره شود. این علائم معمولاً در بین رگبرگ های سطح بالایی برگهای پیر بروز می کند.
در خربزه ها سطح فوقانی برگ ها زرد و سپس سفید می شود. به دلیل تخریب بافت گیاه، برگها مستعد ابتلا به عوامل بیماری زایی مانند Alternaria sp هستند.
علائم آسیب اوزن
در گوجه فرنگی علائم آسیب اوزن به صورت خشک شدن گلها و برگ ها می شود. برگ های پایینی بیشترین علائم را نشان می دهند که شبیه لکه های باکتریایی است اما با این تفاوت که ضایعات لکه ای باکتریایی به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه و در ابتدا به شکل دایره ای است. در حالی که آسیب اوزن به صورت پوسته های خشک یا مناطق آسیب دیده برگ ظاهر می شود. ضایعات لکه ای باکتریایی نیز غالباً توسط هاله زرد احاطه شده و مناطق آسیب دیده اوزن این ظاهر زرد را نخواهند داشت.
تخمین میزان افت عملکرد ناشی از آلاینده های هوا از جمله اوزن دشوار است و فقط می توان به صورت تقریبی برآورد کرد. در یک مطالعه در کالیفرنیا، بیشترین تلفات محصول (10-30٪) در هندوانه، طالبی، انگور، پیاز و لوبیا گزارش شد. تحقیقات دیگر نشان داده است که وقتی غلظت اوزن زیاد باشد، عملکرد سبزیجات 15٪ کاهش می یابد.
در هوای گرم و آفتابی هنگامی که آلاینده ها در هوا راکد هستند، اوزن باعث گیاهسوزی (فیتوتوکسیک) می شود. انباشت اوزن اغلب در هنگام وارونگی دما تشدید می شود.
استراتژی های مدیریت آفات تلفیقی برای کاهش اثرات آلاینده ها
1- گیاهان را تقویت کنید. گیاهانی که سالم و شاداب باشند در برابر اوزن مقاومت می کنند. خاک باید متخلخل و با تهویه بالا باشد.
2- گیاهان مقاوم به آلاینده های هوا را انتخاب کنید.
3- در حد امکان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهید و در محلی به دور از آلاینده ها اقدام به کاشت گیاهان کنید.
