ضد عفونی گلخانه

برای کنترل بیماری های گیاهی و پیشگیری از وقوع و شیوع آنها ، عملیات سالم سازی محیط گلخانه و ضد عفونی گلخانه  بلافاصله پس از پایان هر دوره کشت شروع و تا پایان مرحله برداشت محصول و حتی در حین دوره ذخیره سازی محصول ادامه می یابد .
باید توجه داشت که هیچ عملیاتی بدون داشتن برنامه قابل اجرا نخواهد بود و پیش از آن نیازمند ایجاد تفکر بهداشتی نزد مدیر واحد تولیدی و آموزش آن به تمام افراد مجموعه می باشد .
بنابراین رعایت مراحلی که به اختصار ضد عفونی گلخانه نام برده میشود میتواند در جلوگیری و کنترل بیماری های گیاهی مفید باشد :
1- پاکسازی کامل گلخانه از بقایای کشت قبلی
2- رعایت تناوب بین کشت ها و محصولات
3-  ضدعفونی بسترهای گلخانه ، پوشش داخلی گلخانه ،محیط پیرامون گلخانه و تمام سیستمهای موجود در آن قبل از مرحله کاشت
4- پاکیزه نگه داشتن ابزار و شستشوی آنها پس از هر بار استفاده با آب و سپس ضدعفونی آنها
5-  اطمینان از پاکیزگی و ضدعفونی بودن دست ها و کفش ها قبل از ورود به محیط کار
6-  اطمینان از عدم آلودگی گیاهان به عوامل بیماری زا طی بازدید های مستمر
7- ایجاد تهویه مناسب و خوب در اطراف ساقه و برگ های گیاهان
8- اجتناب از خیس کرد بوته به هنگام آبیاری
( شاخ و برگ و ساقه خیس آمادگی بیشتری برای ابتلا به بیماری قارچی دارد )
9- آراستن و اصلاح کردن قسمت های شکسته و آسیب دیده گیاه با چاقو یا تیغ تیز و ضدعفونی شده
10- حذف تمامی گیاه بیمار و یا مرده و ازبین بردن قسمت های بیمارو آسیب دیده گیاه و ضدعفونی محل آن
11- ضدعفونی دایم آب آبیاری بمنظور جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا
12- استفاده از لباس کار مجزا برای هر واحد گلخانه
13  – کنترل تردد  کارگران و بازدید کنندگان
14- جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان
15- کنترل درجه هوا، رطوبت و نور گلخانه
16- کنترل مواد مغذی خاک و تقویت آن

کاربرد مواد در ضدعفونی بستر های گلخانه:

غالبا كاربرد مواد ضدعفونی کننده  در بستر های کاشت، يك تيمار پيشگيري کننده است كه عملا محصول را از خطرات بالقوه، يعني آفات و بيماريهايی كه ممكن است محصول را  تهديد نمايند ، حفاظت مي‌كند. دركاربرد مواد ضدعفونی کننده ، برخلاف استفاده از سموم باید نکاتی را در نظر داشته باشیم .
یک ضدعفونی کننده مناسب بایستی دارای خصوصیات زیر باشد :

1- امكان هدف قراردادن يك منطقه خاص را داشته باشد

2- باقیمانده سمی در تولیدات گیاهی نداشته باشد

3- برروی همه میکروبها و عوامل بیماریزای گیاهی موثر باشد

4- قابل سنجش و پایش باشد

5- برای کاربر و محیط زیست ایمن باشد

6- در طیف وسیع درجه حرارت تاثیر گذار باشد

7- مقرون به صرفه باشد

8- مقاومت میکروبی ایجاد نکند

9- كاربرد سريع و آسان داشته باشد

10- نفوذ پذیری آن در سطح و منافذ مناسب باشد

11- همیشه در دسترس باشد

در مقابل، كاربرد سموم مستلزم اين است كه آن ماده داراي خواص فيزيكي شيميايي خاصي باشد، بنابراين تعداد معدودي از مواد براي مصرف مناسب هستند. علاوه بر اين، كاربرد مواد به تكنيك خاص و زمانبندي مصرف نياز دارد.

سموم کشاورزی کاربرد و خطرات

هرچندکنترل عامل بیماریزا ( با استفاده ازآفت کش ها) در بخش کشاورزی سودمند است ولی آفت کشها باعث ایجاد بیماری و مرگ درانسان‌ها می‌گردند،این مشکلات ناشی از شرایط مختلف تماس مستقیم و غیرمستقیم انسان با آفت‌کش‌ها می باشد.
مستعدترین افراد آنهایی هستند که در تماس مستقیم با این چنین مواد شیمیائی‌اند که همان کارگرانی هستند که در بخش کشاورزی در معرض سموم آفت کش می باشند .

سموم شیمیایی مورد استفاده در ضدعفونی بستر های گلخانه :

در روش ضد عفونی خاک با مواد شیمیایی از ترکیبات شیمیایی تدخینی استفاده می شود که معمولا این ترکیبات در خاک بصورت گاز درمی آیند . این ترکیبات بسیار سمی بوده و از این رو برای استفاده از این مواد رعایت کامل موارد ایمنی و حضور کارشناس متخصص ضروری است.
این مواد شیمیایی دارای خاصیت حیات کشی  بوده و بنابراین در حین ضدعفونی خاک توسط این مواد تمام ارگانیزم های موجود در خاک از بین رفته و خاک استریل می گردد . بنابراین اگر خاک پس از ضد عفونی با این مواد در معرض آلودگی مجدد قرار گیرد بدلیل فقدان موجودات مفید خاک عوامل بیمارگر بسرعت در خاک استقرار و گسترش می یابند .

مهمترین ترکیبات شیمیایی که برای ضد عفونی خاک بکا ر می روند به این شرح است  :

فرمالین (Formalin): مصرف آن در اروپا و امریکا به لحاظ تاثیرات سرطان زایی ممنوع شده است  و بعد از کاربرد آن نيز براي انجام مرحله کاشت بايد دو تا سه هفته صبر کرد .
 کلروپيکرين  (Chloropicrin)یا  گاز اشک آور : براي کاربرد اين ماده بعد از پاشيدن روي بستر بايد آن را محبوس کرد و سه روز نگه داشت و بعد از سه روز ، بايد ده روز صبر نمود تا خاک تهويه شود .
متيل برمايد(Methyl bromide) : ماده اي بي بو ، بسيار فرار و براي انسان بسيار سمي است و خطر عقيم شدگي را بهمراه دارد. اين ماده قارچ ورتيسيليوم را از بين نمي برد . متیل برماید علاوه بر خطراتي که در استعمال دارد به دليل تخريب لايه ازن از سال 2003 استفاده از آن در بسياري از موارد منسوخ شده است .
واپام (Vapam) یا  متام سدیم (Metam Sodium): براي استفاده از اين ماده روي خاک بايد غلطک زده شود و پس از کاربرد سه تا 4 هفته زمان لازم است تا بستر کاملا آماده شود . تماس آن با پوست انسان نيز موجب ايجاد خارش مي کند .
دازومت (Dazomet): شکل گرانول سم متام سدیم است که پس از استفاده می بایست مانند
متیل بروماید و واپام روی بستر با پلاستیک پوشش داده شود .
علاوه بر اینها ، خيساندن مخلوط هاي خاک با قارچکش هايي مانند بنوميل (Benomyl) ، ریدومیل(Ridomil)  و کاپتان (Captan) ، تنها موجب کنترل بعضي از قارچ ها مي شود .
در عین حال ضد عفونی گلخانه راهیست برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از آفات و عوامل بیماری زا ولی احتمال بکارگیری نابجا و غیر اصولی سموم وجود دارد . بنابراین میبایست مناسب ترین و ایمن ترین روش را انتخاب نمود تا علاوه بر ایمن بودن برای محیط زیست ، سلامت پرسنل گلخانه را نیز تامین نمود .

استفاده از بخار آب:

بر روی خاک شخم خورده پوشش کشیده و بویسله لوله های بخار آب از دیگ بخار به داخل خاک تزریق می کنند.

آلودگی های بستر کاشت:

خاک منبع آلودگی بسیاری از بیماریهاست. عوامل بیماری زایی که قادرند بدون حضور میزبان تا مدت زیادی در خاک زنده بمانند، عوامل خاکزاد نامیده می شوند (قارچ های فوزاریوم، پی تیوم، ریزدکتونیا از این گروه بشمار می روند) .

عوامل بیماریزایی که بدون حضور میزبان فقط مدت کوتاهی در خاک زنده می مانند اصطلاحاً عوامل بیماریزای حمله ور به خاک نامیده می شوند (از این گروه می توان به تمام  نماتد های انگل، پاره ای از ویروس ها، بعضی باکتریهای بیماری زا و بسیاری از قارچها مانند فوما اشاره نمود).

آلودگی های آب  آبیاری:

عوامل بیماریزای گیاهی (خصوصاً قارچ عامل مرگ گیاهچه پی تیوم) می توانند از طریق آب آبیاری منتقل شوند. بنابراین بهداشت آب و ضد عفونی آن قبل از استفاده بعنوان آبیاری بسیار با اهمیت است .استفاده از آب سالم و ضد عفونی شده، از شیوع و انتشار بسیاری از بیماریها جلوگیری به عمل می آورد.

آلودگی های  ابزار و لوازم کشاورزی وباغبانی:

یکی از راه های انتقال بیماری از گیاهان آلوده و بیمار به گیاهان سالم استفاده از ابزار و ادوات است. بعنوان مثال قیچی، چاقو و ابزار هرس می توانند عامل انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا به بوته های سالم باشند.
ضد عفونی گلخانه و ابزار آلات کاشت، داشت و برداشت قبل و در هنگام استفاده از آنها می تواند از انتقال اینگونه آلودگی ها پیشگیری نماید.