مقالات تخصصی

مبارزه بیوژیک با شته ها

مبارزه بیولوژیک شته

۴معرفی و مدیریت حشرات و آفات: مبارزه بیولوژیک شته

شته ­ها:

شته ها حشرات کوچک و نرمی هستند که به حالت کلونی روی برگ و ساقه گیاه میزبان جمع می شوند. آنها با استفاده از دهنه لوله مانند خود که در برگ یا ساقه فرو میبرند شیره گیاهی را می­مکند. شته­ ها معمولاً در جوانترین برگها و در قسمت زیر آنها یافت می شوند، و به طور کلی ترجیح می دهند از جوانه ها و ساقه­ های جوان تغذیه کنند.

شته ها تنها حشره هایی هستند که یک جفت زایده لوله مانند به نام کورنیکل (cornicle) در قسمت شکمی خود دارند که شبیه لوله های اگزوز هستند. شته ها به سرعت تکثیر می شوند. بطوریکه یک شته ماده در حدود هفت روز پس از تولد خود، می تواند شته ­های دختر را به صورت زنده به دنیا بیاورد. این شته های ماده که به طور غیرجنسی (asexually) به وجود می­آیند ممکن است بالدار یا بی بال باشند. شته های بالغ می توانند در طول زندگی ۲۰ تا ۳۰ روزه خود، روزانه شش تا ده شته جوان به دنیا بیاورند و بنابراین به سرعت جمعیت آنها زیاد میشود که همین عامل این حشرات را به یک آفت جدی بدل کرده است.

مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته

تغذیه شته ها باعث می شود برگ یا ساقه حالت مجعد یا پیچ خورده به خود بگیرد. این اعوجاج برگ اغلب شته ها را از حشره کش های تماسی محافظت می کند. قسمت اعظمی از شیره­ای که شته از گیاه جذب می شود از بدن آنها عبور کرده و دفع می­شود و روی برگ ها به عنوان «عسلک » (honeydew) ریخته می شود. مورچه ها از این عسلک تغذیه میکنند و اغلب همزیستی دو طرفه یا همیاری (mutualism) بین این دو حشره وجود دارد.

شته ها همچنین می توانند بیماری های ویروسی جدی را منتقل کنند. مدیریت این بیماری ها معمولاً نیاز به کنترل حشره انتقال دهنده بیماری دارد. آلودگی شته معمولاً با ورود شته­ های بالدار به محل آغاز می شود.

 استفاده از حشره ­کش برای کنترل شته ها اغلب باید چندین بار تکرار شود.  معمولاً دو تا سه بار سم پاشی در فواصل سه تا هفت روزه بسته به میزان شدت آلودگی، ضروری است. برای تأخیر در ایجاد مقاومت در حشرات و کنترل جمعیت ،حشره کش ها بایستی تغییر کنند.

اگرچه مشخص شده است که حشره کش های سیستمیک در کنترل آلودگی شته مناسب هستند،  اما مسئله ماندگاری سّم و عواقب زیست محیطی ناشی از آن و همچنین از بین رفتن همزمان دشمنان طبیعی شته، لزوم استفاده از راهکارهای جدید و بیولوژیک جهت کنترل شته ها را ضروری کرده است. یکی از روش­های کنترل بیولوژیک آفت شته استفاده از شکارگرها است.

زنبورهای پارازیتویید از حشرات موثر در مبارزه بیولوژیک شته:

به طور طبیعی شته­ ها نیز مانند هر موجود دیگر، دارای دشمنان طبیعی هستند که قادرند جمعیت شته ­ها را کنترل کنند. زنبورهـای پارازیتوییـد (parasitoid wasp)  از خانواده  Braconidaeو زیرخانواده  Aphidiinae یکی از دشمنان طبیعی شته ­ها محسوب میشوند که دارای جنس ها و گونه­ های متعددی هستند. در یک بررسی انجام گرفته در ایران در حدود ۲۴ گونه از این زنبورهای پارازیتویید شناسایی شدند و در مبارزه بیولوژیک شته ها موثرند. زنبور ماده با نیش زدن میتواند یک تخم خود را در بدن شته تزریق کند.

مبارزه بیولوژیک شته
چرخه زندگی زنبور پارازیتویید

یک زنبور ماده در طول ۲ هفته از زندگی خود میتواند هزاران شته را نیش بزند. پس از تخم گذاری، لارو به آرامی شته را از داخل آن مصرف می کند. حدود یک هفته تا ۱۰ روز بعد، لارو وارد دوره شفیرگی شده و سپس یک سوراخ در پشت شته ایجاد کرده و از آن خارج شده و شته را ازبین می­برد و سپس ابریشم خود را به دور آن می چرخاند. به این شته ­ها اصطلاحاً شته­های مومیایی (mummies) گفته میشود که در طول رشد لارو داخل شته رنگ شته آلوده با بقیه شته­ ها متفاوت است (کمی رنگ پریده یا قهوه­ای مایل به زرد).

مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
زنبور پارازیتویید و مراحل مختلف رشد لاور و خروج حشره بالغ از بدن شته مومیایی

کفشدوزک:

یکی دیگر از دشمنان طبیعی شته ­ها، کفشدوزک ها از خانواده Coccinellidae می­باشند. کفشدوزک ها ولع زیادی به خوردن شته ­ها دارند و بنابراین مورد مناسبی برای مبارزه بیولوژیک شته­ ها محسوب میشوند. کفشدوزکها تحرک زیادی داشته و قادرند به تمامی نقاط گیاه رفته و به شکار شته بپردازند.  در یک مطالعه جدید مشخص شد که کشت نواری بادام زمینی و ذرت می­تواند با افزایش جمعیت کفشدوزک ها سبب کنترل معنی ­دار شته بادام زمینی و بهبود عملکرد بادام زمینی شود. در حقیقت شناخت گیاهانی که جذابیت خوبی برای جذب حشرات شکارگر دارند میتواند عامل مهمی در افزایش طبیعی جمعیت شکارگرها و در نتیجه کنترل آفات باشد.

مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
کفشدوزک هفت نقطه­ ای (Coccinella septempunctata) بالغ در حال تغذیه از شته (سمت راست) و لاور آن (سمت چپ)

سیرفید های شته خوار:

هاورفلای­ها یا سرفیدها (Diptera: Syrphidae) یا مگس گل (Flower Flies) یکی دیگر از شکارگرهای طبیعی شته­ ها و سایر آفات مانند شپشک ها و تریپس می­باشد. این مگس دارای دگردیسی کامل به ترتیب تخم، سه مرحله لاروی ، شفیره­ و حشره بالغ می­باشد. در سراسر جهان سرفیدهای شته دوست (aphidophagous) متنوعی وجود دارند. به طور مثال تنها ۴۹ گونه سرفیده وجود دارد که به شته سبز هلو (Myzus persicae) حمله میکند. حشرات بالغ اکثرا از شهد گلها و گرده­ ها تغذیه میکند در حالی که رژیم غذایی اصلی اکثر لاروهای مگس گل، شته­ ها می­باشند.

مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
مراحل مختلف چرخه زندگی مگس گل (ردیف بالا ) و تغذیه لاور مگس گل از شته (ردیف پایین)

تولید کنندگان کلم بروکلی و کاهوی ارگانیک در مناطقی مانند کالیفرنیا برای مبارزه بیولوژیک شته در این محصولات اقدام به کشت مخطوط و نواری گیاه آلیسوم شیرین (Lobularia maritima) با محصولات خود می­کنند. گیاه آلیسوم شیرین به دلیل داشتن گلهای زیاد و تولید گرده، همچنین به دلیل عدم تبدیل شدن به علف هرز، مورد مناسبی جهت افزایش جمعیت حشرات شگارگری مانند مگس گل و سایر شکارگرها می­باشد. مطالعات نشان داده این نوع کشت روش موثری در کنترل جمعیت­ شته­ ها در محصولاتی مانند بروکلی و کلم می­باشد.

مبارزه بیولوژیک شته مبارزه بیولوژیک شته
کشت نواری آلیسوم شیرین (گلهای سفید) با کلم بروکلی و کاهو جهت کنترل بیولوژیکی آفت شته.

منابع:

Bhattacharya, S., 2019. Brassica-aphid interaction: Challenges and prospects of genetic engineering for integrated aphid managemen. Physiol. Mol. Plant Pathol. 101442. https://doi.org/10.1016/j.pmpp.2019.101442

Brennan, E.B., 2016. Agronomy of strip intercropping broccoli with alyssum for biological control of aphids. Biol. Control 97, 109–۱۱۹. https://doi.org/10.1016/j.biocontrol.2016.02.015

Bugg, R.L., Colfer, R.G., Chaney, W.E., Smith, H.A., Cannon, J., 2008. Flower Flies (Syrphidae) and Other Biological Control Agents for Aphids in Vegetable Crops. https://doi.org/10.3733/ucanr.8285

Ju, Q., Ouyang, F., Gu, S., Qiao, F., Yang, Q., Qu, M., Ge, F., 2019. Strip intercropping peanut with maize for peanut aphid biological control and yield enhancement. Agric. Ecosyst. Environ. 286, 106682. https://doi.org/10.1016/j.agee.2019.106682

نوشته های مشابه