درخت کاکائو با نام علمی Theobroma cacao درختی همیشه سبز و مختص مناطق گرمسیری و از خانواده Malvaceae است. این درخت بومی جنگل های بارانی دشت آمازون و رودخانه اورینوکو می باشد، کاکائو به صورت تجاری در مناطق استوایی و همچنین آفریقا و آسیا کشت می شود. میوه درخت کاکائو همان دانه های کاکائوست که منبع محصولات محبوب از جمله شکلات می باشد.
معرفی درخت کاکائو
درختان کاکائو در آب و هوای گرم و مرطوب و همچنین در گلخانه ها رشد می کنند و می توانند چندین دهه رشد کند. درختان کاکائو همیشه سبز هستند و شاخ و برگ خود را در طول سال حفظ می کنند. ارتفاع درختان بالغ به 4 تا 9 متر می رسد. برگ ها به رنگ سبز و براق به شکل مستطیلی هستند که طول آن به 10 تا 20 سانتی متر می رسد. گلهای ریز و معطر در طول سال روی تنه درخت و شاخه ها ظاهر می شوند. سپس غلاف های بذر را بوجود می آورند که طول آنها حدودا 30 سانتی متر و قطر آنها 8 سانتی متر است.
غلاف ها به طور معمول سبز هستند و طی چند ماه می رسند و به رنگ زرد نارنجی در می آیند. درون هر غلاف حدود 20 تا 50 دانه کاکائو وجود دارد. دانه ها چیده و فرآوری می شوند و به محصولات مختلفی تبدیل می شوند. این درخت سرعت رشد نسبتا کندی داشته و ممکن است حدود پنج سال طول بکشد تا غلاف های بذر تولید کنند. بهترین زمان کاشت کاکائو در بهار یا پاییز است.
نیازهای محیطی کاکائو
درختان کاکائو می توانند در آفتاب کامل تا سایه جزئی رشد کنند، به این معنی که در بیشتر روزها حداقل به 3 ساعت نور مستقیم خورشید نیاز دارند. این درختان در خاکی غنی از مواد آلی و غنی از هوموس که دارای زهکشی بالایی باشد، به خوبی رشد می کنند. مناسب ترین pH برای درختان کاکائو، خاک خنثی است. به دلیل اینکه درخت کاکائو ریشه های سطحی دارد باید از بادهای شدید محافظت شود.
درختان کاکائو برای رشد و تولید محصول، به سطح ثابتی از رطوبت خاک نیاز دارند. مراقب باشید این درختان را بیش از حد آبیاری نکنید تا ریشه های درخت سالم بماند. زمانی که سطح خاک خشک شد و در عمق 3 سانتی متری خاک رطوبت کاهش پیدا کرد، می توانید درختان کاکائو را آبیاری کنید.
دمای بین 18 تا 28 درجه سانتی گراد برای درختان کاکائو ایده آل است. تا زمانی که نیاز رطوبتی درختان تأمین شود و در معرض آفتاب شدید قرار نگیرند، گرمای هوا را ه خوبی تحمل می کنند. اما به سرما یا یخبندان مقاوم نیستند. دمای کمتر از 4 درجه سانتی گراد برای درخت کاکائو مضر است و آسیب جدی به درختان وارد کرده و میزان باردهی درخت را کاهش می دهند.
درخت کاکائو نیاز غذایی بالایی دارد، بنابراین بهتر است از کودهای آلی و کمپوست برای تقویت درختان استفاده کنید.
هرس
این درخت باید یک یا دو بار در سال هرس شوند تا اندازه و شکل طبیعی آنها حفظ شود. بهترین زمان برای هرس بعد از برداشت غلاف دانه است. شاخه های خشکیده و دارای علائم بیماری را هرس کنید. شاخه ها را به طور انتخابی هرس کنید تا نور خورشید به تمام قسمت های درخت برسد.
مراقبت از درخت کاکائو
پرورش کاکائو کار آسانی نیست، به ویژه اگر قصد دارید آنها را در مناطقی که شرایط رشد خوبی برای این درخت ندارد، بکارید. برخی از افراد کاکائو را به صورت درخت زینتی در داخل خانه نگهداری می کنند. اما تأمین رطوبت و نور در داخل خانه بسیار دشوار است و اغلب کاکائوها هرگز غلافی تولید نمی کنند.
در فضای باز، سعی کنید که درخت را در منطقه ای که خاک آن زهکشی خوبی داشته و آفتاب مستقیم می تابد بکارید. افزودن یک لایه مالچ بر روی سطح ریشه آن می تواند به حفظ رطوبت خاک کمک کند. برای آبیاری و کود دهی درخت کاکائو باید برنامه منظمی داشته باشید، زیرا این گیاه نیاز بالایی به رطوبت و مواد غذایی خاک دارد.
انواع واریته های کاکائو
دانه های کاکائو پس از فرآوری برای تولید محصولات مختلف استفاده می شوند.
سه واریته اصلی برای تولید کاکائو در سراسر دنیا کاشته می شود که عبارتند از:
Forastero: این واریته بیشترین سطح کشت کاکائو را به خود اختصاص داده است. این واریته عملکرد بالایی داشته و در برابر بیماری های گیاهی کاملاً مقاوم است.
Criollo: این واریته گرانترین و نادرترین واریته کاکائو است و بسیار حساس به بیماری است. عطر و طعم بسیار عالی داشته و تلخی کمتری دارد.
Trinitario: این واریته، هیبریدی از دو واریته قبلی است که از نظر طعم و عطر نیز ما بین دو واریته Forastero و Criollo است.
بیماری مخرب کاکائو
به دلیل بیماری پوسیدگی غلاف، سطح کشت بیشتر مزارع کاکائو در دنیا کاهش یافته و اغلب مزارع سطح کشتی در حدود 2 تا 5 هکتار دارند. این حال، حتی با حفاظت از مزارع کوچک، تولیدکنندگان کاکائو اغلب خساراتی از 30 تا 100 درصد محصولات خود را تجربه می کنند. شایعترین و مخرب ترین بیماری درخت کاکائو پوسیدگی غلاف است. عامل پوسیدگی غلاف، قارچ Phytophthora است که تحت شرایط بارانی و رطوبت بیش از حد و دمای زیر 21 درجه سانتیگراد به سرعت روی غلاف ها پخش می شود. برای کنترل بیماری، از قارچ کش های مسی استفاده می شود. می توان در جنگل های بارانی بکر و با تراکم کم به عنوان نوعی جنگل زراعی کاکائو کشت کرد که یک استفاده اقتصادی برای این زمین هاست.
