عمومی

ترکیبات فعال زیستی و خواص ارتقاء دهنده سلامتی گیاه مارچوبه باغی

گیاه مارچوبه باغی

گیاه مارچوبه باغی (Asparagus officinalis) مدتها قبل از آنکه به عنوان یک ماده غذایی مورد استفاده قرار گیرد، به دلیل خواص دارویی فراوانی شناخته شده بود. کلمه officinalis یک اصطلاح مربوط به قرون وسطی است که بیشتر برای گیاهانی که کاربرد دارویی داشته باشند استفاده می­ شود. براساس شواهد موجود پزشکان یونانی از این گیاه برای تسکین التهاب معده، ملین و مدّر و همچنین برطرف کردن ضعف عمومی استفاده میکردند.

مارچوبه باغی گیاهی است سرشار از مواد مغذی ضروری و فیتوشیمیایی های فعال زیستی از جمله پروتئینها، روغنها، ویتامین ها، مواد معدنی، ساپونینهای استروئیدی، فلاونوئیدها (بطور عمده روتین (rutin))، فیبرهای رژیمی و الیگوساکاریدها. مطالعات فارماکولوژیک این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی، ضد قارچی، ضد التهابی، ضدجهشی، ضدصرع، ضد تومور، هیپرلیپیدمی، ضد کلسترول خون را در این گیاه نشان داده است.

علاوه بر این، برخی از یافته­ ها همچنین عملکردهای بیولوژیکی مارچوبه باغی (A. officinalis) را تأیید کرده اند، از جمله آن می توان به محافظت سلول های کبدی در برابر عوامل سمّی اشاره کرد. به طوریکه Kimو همکاران (۲۰۰۹) در مطالعه­ای آزمایشگاهی تاثیرات مفید مارچوبه در کاهش صدمات ناشی از مصرف الکل بر کبد را نشان دادند، در این مطالعه همچنین مشخص شد که بخشهایی از مارچوبه که به طور معمول دور ریخته می شوند، مانند برگ ها، از کاربرد درمانی برخوردار هستند.

در مطالعه دیگری Poormoosavi و همکاران (۲۰۱۸) به ارزیابی اثرات محافظتی احتمالی عصاره گیاه مارچوبه باغی در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از ماده شیمیایی بیسفنول A (Bisphenol A) (BPA) در کبد و کلیه های موش های آزمایشگاهی پرداختند. این ماده شیمیایی خطرناک که در ساخت بطری­های پلاستیکی نوشیدنیها و حتی بطری کودکان مورد استفاده قرار می­گیرد، قادر است وارد آب و غذای انسان شود. گزارش شده است که BPA تجمع گسترده ای در بدن انسان داشته و تاثیر منفی بر غدد درون­ریز بدن می­گذارد. براساس مطالعات متعدد مشخص که ماده شیمیایی BPA دارای تاثیرات منفی بر بافت کبد و کلیه است. با این حال در مطالعه حاضر مشخص شد که استفاده از عصاره مارچوبه باغی می­تواند از تاثیرات تخریبی و التهابی ماده شیمیایی BPA در بافت کبد و کلیه جلوگیری ­کند (شکل زیر).

گیاه مارچوبه باغی گیاه مارچوبه باغی
گیاه مارچوبه باغی
فوتومیگروگراف کلیه در مدل حیوانی. (a) گروه کنترل (عدم مصرف ماده شیمیایی مضر بیسفنول). (b) تاثیر مخرب مصرف بیسفنولA  که نشان دهنده تخریب گلومرولی و گرفتگی است. (e) مصرف همزمان عصاره گیاه مارچوبه باغی و ماده شیمیایی بیسفول، در این تیمار گلومرولها و توبولهای کلیوی کاملا طبیعی و بدون گرفتگی یا وجود سلولهای آسیب دیده می­باشند.

قارچ فوزاریوم (Fusarium spp) یکی از آفتهای قارچی مهم محصولات کشاورزی که سالانه خسارت زیادی به بار می­آورد. فلاونوئیدها ترکیبات فنولیکی هستند که طیف گسترده ای از فعالیتهای بیولوژیکی از جمله فعالیت ضد قارچی دارند. مارچوبه باغی غنی از ترکیبات فنولیکی می­باشد. در مطالعه­ای که توسط Rosado-Álvarez و همکاران (۲۰۱۴) انجام گرفت، مشخص شد که عصاره بدست آمده از قسمتهایی دور ریز مارچوبه باغی که غنی از فلاونوئیدها می­باشند، قادر به مهار رشد قارچ فوزاریم (F. oxysporum) در برخی از محصولات زراعی از جمله توت فرنگی هستند. در کل این مطالعه نشان داد که عصاره حاصل از دورریزهای مارچوبه میتواند به عنوان یک گزینه جایگزین امیدوارکننده در استراتژی های حفاظت ارگانیک از گیاهان زراعی باشد.

پلی ساکاریدها (polysaccharides) یکی دیگر از ترکیبات زیستی مهم در گیاه مارچوبه باغی می­باشد. در مطالعه­ای، پژوهشگران به بررسی فعالیت ضد توموری (antitumor) و آنتی اکسیدانی پلی ساکاریدهای استخراج شده از مارچوبه باغی به صورت آزمایشگاهی پرداختند. نتایج این پژوهش تاثیر معنی­دار خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد توموری پلی ساکاریدهای مارچوبه را نشان داد. به طوریکه در غلظت ۱۰ میلیگرم در میلی­لیتر، درصد مهار فعالیت سلولهای سرطانی ۹۶/۸۳ درصد بود. در این مطالعه بیان شد که می توان از پلی ساکاریدهای گیاه مارچوبه باغی در جهت تولید داروهای ضد تومور طبیعی و ایمن بهره برد.

گیاه مارچوبه باغی
پلی ساکاریدهای استخراج شده از گیاه مارچوبه باغی توانست به طور قابل توجهی تکثیر سلولهای سرطانی را مهار کرده و باعث القاء آپوپتوز در سلولهای سرطانی شود (تصویر سمت چپ محیط کشت سلولی تیمار شده با پلی ساکارید مارچوبه را نشان می­دهد)

دیابت نوع دو، به عنوان یکی از مهمترین بیماریهای قرن حاضر محسوب می­گردد، که به دلیل سبک زندگی شهرنشینی شیوع بالایی دارد. در مطالعه­ای پژوهشگران به بررسی مکانیسم خاصیت ضد دیابتیکی (anti-diabetic)  گیاه مارچوبه باغی در مدلهای حیوانی در جهت تعیین رژیم غذایی مناسب برای مدیریت بیماری دیابت پرداختند. در این مطالعه مدلهای حیوانی مبتلا به دیابت با استفاده از عصاره مارچوبه باغی (۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی­گرم در هر کیلوگرم در هر روز) و همچنین داروی گلی­بنکلامید (glibenclamide) (یکی از داروهای شیمیایی معمول در بیماری دیابت نوع دو است) تیمار شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که عصاره مارچوبه توانست در دوزهای مصرفی، از افزایش قند خون جلوگیری کند. افزایش کیفی و کمّی در عملکرد سلولهای بتای (-cellß) جزایر لانگرهانس (islets of langerhans) موشهای تحت درمان با مارچوبه مشاهده شد. به طوریکه در بیشتر موارد، تأثیر دوز ۵۰۰ عصاره مارچوبه بسیار شبیه به داروی استاندارد ضد دیابت، گلی بنکلامید بود(شکل زیر). بنابراین، مطالعه حاضر نشان داد که عصاره مارچوبه باغی با بهبود ترشح انسولین و عملکرد سلولهای بتا و همچنین خاصیت آنتی اکسیدانی، اثرات ضد دیابتی خود را اعمال میکند

گیاه مارچوبه باغی
مطالعه میکروسکوپی جزایر لوزالمعده (a تا e) در گروههای مختلف آزمایشی (a) گروه کنترل غیر دیابتی (b) دیابتی درمان نشده (c) درمان با عصاره ۲۵۰ میلی گرم در کیلوگرم عصاره مارچوبه (d) درمان با عصاره ۵۰۰ میلی گرم در کیلوگرم عصاره مارچوبه (e) درمان با داروی شیمیایی گلی بنکلامید. خطوط با نقطه سفید نشان دهنده ناحیه جزایر هستند.

بذر مارچوبه انگلیسی و مارچوبه سفید و نهال مارچوبه در سایت فردین کشت موجود می باشد. می توانید تهبه نموده و از کشت این گیاه بهره ببرید.

منابع:

Hafizur, R.M., Kabir, N., Chishti, S., 2012. Asparagus officinalis extract controls blood glucose by improving insulin secretion and β-cell function in streptozotocin-induced type 2 diabetic rats. Br. J. Nutr. 108, 1586–۱۵۹۵. https://doi.org/10.1017/S0007114511007148

Kim, B.Y., Cui, Z.G., Lee, S.R., Kim, S.J., Kang, H.K., Lee, Y.K., Park, D.B., 2009. Effects of asparagus officinalis extracts on liver cell toxicity and ethanol metabolism. J. Food Sci. 74. https://doi.org/10.1111/j.1750-3841.2009.01263.x

Poormoosavi, S.M., Najafzadehvarzi, H., Behmanesh, M.A., Amirgholami, R., 2018. Protective effects of Asparagus officinalis extract against Bisphenol A- induced toxicity in Wistar rats. Toxicol. Reports 5, 427–۴۳۳. https://doi.org/10.1016/j.toxrep.2018.02.010

Rosado-Álvarez, C., Molinero-Ruiz, L., Rodríguez-Arcos, R., Basallote-Ureba, M.J., 2014. Antifungal activity of asparagus extracts against phytopathogenic Fusarium oxysporum. Sci. Hortic. (Amsterdam). 171, 51–۵۷. https://doi.org/10.1016/j.scienta.2014.03.037

Wang, N., Zhang, X., Wang, S., Guo, Q., Li, Z., Liu, H., Wang, C., 2020. Structural characterisation and immunomodulatory activity of polysaccharides from white asparagus skin. Carbohydr. Polym. 227, 115314. https://doi.org/10.1016/j.carbpol.2019.115314

Zhao, Q., Xie, B., Yan, J., Zhao, F., Xiao, J., Yao, L., Zhao, B., Huang, Y., 2012. In vitro antioxidant and antitumor activities of polysaccharides extracted from Asparagus officinalis. Carbohydr. Polym. 87, 392–۳۹۶. https://doi.org/10.1016/j.carbpol.2011.07.068

نوشته های مشابه