امروزه توجه کشاورزان به اهمیت و نقش عناصر کم مصرف روز به روز بیشتر می شود. علت اصلی این توجه پیدایش مسائل جدیدی است که درنتیجه برداشت روز افزون از این عناصر و عدم برگشت آنها به خاک هست. میزان برداشت عناصر غذایی به خصوص عناصر کم مصرف به علت برداشت بیشتر و افزونتر از خاک که درنتیجه کاشت ارقام اصلاح شده، مصرف کودهای شیمیایی و مدیریت بهتر حاصل شده بسیار زیاد بوده و با پیشرفت بیشتر در امور مختلف مرتبط با کشاورزی، روند از دست دادن عناصر کم مصرف خاک بیشتر خواهد شد. کمبود آهن که منشأ بروز رنگ پریدگی خاصی به اسم زردی می شود در بیشتر خاک ها و در مورد گیاهان متعددی قابل مشاهده است. خسارت آن در درختان میوه نواحی خشک قابل توجه هست. قابلیت جذب آهن در خاک ها تحت تأثیر عواملی از قبیل عدم تهویه کافی و نبود مواد آلی کافی به شدت کاهش می یابد و در این شرایط کمبود آهن ظاهر می شود. در مقابل، تهویه خاک، افزایش کودهای آلی و سبز و مصرف کودهای آهن دار باعث افزایش محلولیت آهن خاک می شوند. حساسیت گیاهان به کمبود آهن متفاوت است و حتی در بین یک گونه، واریته های مختلف عکس العمل متفاوتی دارند.
کمبود آهن در برگ انگور
کمبود آهن
علامت اصلی کمبود آهن زردی یا کلروز است. این زردی معمولاً در برگ های جوان دیده می شود و از آنجا تمام برگ های درخت به این حالت درمی آیند. رنگ پریدگی معمولاً میان رگبرگ ها بوده و خود رگبرگ ها سبز باقی می مانند و رگبرگ ها به صورت شبکه سبزی در زمینه زرد ظاهر می شوند. در بعضی انواع مانند گلابی برگ ها اصولاً سفیدرنگ می شوند و رگبرگ ها نیز از زردی ناشی از کمبود آهن در امان نخواهند بود.
قدم اول در زمینه کمبود آهن پیشگیری از بروز این کمبود است. برای پیشگیری از بروز کمبود آهن باید شرایط محلولیت و قابلیت جذب بیشتر آهن را از طریق عدم مصرف آب های حاوی بیکربنات بالا، افزایش مواد آلی و کود سبز به خاک، زدن شخم کافی و تهویه به موقع خاک، انتخاب پایه و پیوندک مناسب و مقاوم به کمبود آهن، اصلاح خاک نرم کردن و هوادهی برای درمان پایدار را فراهم کرد. در خاک های آهکی ممکن است استفاده از مقادیر بالای گوگرد مورد آزمایش قرار گیرد.
کلات های آهن اغلب بسیار مؤثرند؛ اما اکثرا محدود به زمان هستند. محلول پاشی در طول دوره رویشی با سولفات یا کلات های آهن موجب سبز شدن دوباره لکه ها می شود. کاربرد 50 – 80 کیلوگرم سولفات آهن به همراه 350 کیلوگرم گوگرد گرانوله و کود دامی در هنگام کشت بسیار مفید است. مقدار مصرف برای نهال های جوان 70 – 250 گرم و برای درختان بارور 250 – 1000 گرم و برای درخت انگور 50 – 250 گرم برای هر درخت توصیه می شود. محلول پاشی سولفات آهن با غلظت 7 در هزار در دو نوبت به فاصله 15 روز و محلول پاشی کلات آهن با غلظت 2 تا 4 در هزار توصیه می شود. سکوسترین آهن Fe-EDDHA بهترین کود آهن در خاک های آهکی ایران هست محتوی 6 درصد آهن است این کود فقط به صورت مصرف خاکی و به میزان 50 – 150 گرم برای هر درخت هست. این کود در زمستان و در نیمه سایه انداز درخت در زیر قطره چکان ها و یا همراه آب آبیاری در اختیار گیاه قرار می گیرد.
کمبود آهن باعث زردی و رنگ پریدگی در برگ می شود.
اهمیت عنصر روی
عنصر روی برای فعالیت های آنزیمی تولید هورمون های رشد تلقیح باروری و تشكیل میوه ضروری بوده و كمبود آن باعث ریز برگی، تأخیر در باز شدن برگ ها و گل ها، ریزش میوه، سر خشكیدگی و محدودیت رشد می شود. این عنصر فعال کننده بیش از 300 نوع آنزیم در انسان دام و گیاه است و در مجموعه مکانیسم های حفاظتی بدن نقش كلیدی دارد.
مشخصات كود روی
آهكی بودن خاک ها، pH بالا، ماده آلی كم و مصرف زیاد كودهای فسفاته از عواملی هستند كه قابلیت استفاده این عنصر را برای گیاهان محدود كرده و خسارات جبران ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصولات وارد می نماید. استفاده از كودهای شیمیایی حاوی این عنصر به خصوص به همراه ماده آلی گوگرد و باکتری های مربوطه باعث بهبود شرایط تغذیه ای گیاهان شده و بسیاری از نارسایی های تغذیه ای را برطرف می سازد. این كود به دو صورت خشك ( ZnSO4H2O ) با 34 درصد روی و یا آبدار ( H2O ZnSO4 ) با 24 درصد روی تولید و بسته بندی شده و به صورت پودر عرضه می شود.
روش زمان و مقدار مصرف
این كود از طریق جایگذاری عمقی (موضعی چال کود و نواری) و محلول پاشی قابل استفاده است. در خاک های سبك به صورت آبیاری نیز قابل استفاده هست اما تحت این شرایط بازیافت آن كمتر خواهد بود. محلول پاشی 4 در هزار آن به همراه اوره و اسید بوریك در پاییز و اوایل بهار قبل از باز شدن شکوفه ها در افزایش تشكیل میوه بسیار مفید است.
درختان: در زمستان در قسمت میانی سایه انداز به همراه كود حیوانی و گوگرد به صورت چال کود یا كانال كود به میزان 3000 تا 400 گرم به ازای هر درخت بارور توصیه می شود.
نباتات زراعی: هنگام تهیه بستر بذر همراه با سایر كودهای زمستانه به میزان 60 تا 40 کیلوگرم در هكتار در زیرخاک مصرف می شود.
محلول پاشی: در درختان میوه به نسبت 3 تا 5 در هزار و در محصولات زراعی به نسبت 3 تا 4 هزار محلول پاشی می شود.
گیاهان و مناطق مورد مصرف: كمبود روی در خاک های آهكی باpH بالا در ایران شایع و علائم و عوارض ناشی از كمبود این عنصر در اكثر نقاط ایران به چشم می خورد. مصرف كودهای حاوی روی در این اراضی برای اكثر محصولات مفید است مصرف این كود به تدریج عوارض ناشی از كمبود روی را برطرف و گلدهی، تشكیل میوه و میزان عملكرد را افزایش خواهد داد.
نكات فنی: مصرف این كود به صورت 3 تا 2 سال در میان از كمبود این عنصر جلوگیری می کند. مصرف این كود مخلوط با كود حیوانی خصوصاً در محدوده فعلیت ریشه باعث افزایش کار آیی كود سولفات روی می شود.
