در این مقاله به بررسی چندین عارضه مهم میوه گوجه فرنگی می پردازیم، با ما همراه باشید.
سایت فردین کشت مفتخر به ارائه ی بیش از 30 نوع گوجه فرنگی از جمله گوجه فرنگی کشیده روما، گوجه فرنگی انگور زرد، گوجه فرنگی الماس و…. به شما عزیزان است.
عارضه پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی (Rot end blossom = REB)
از وظایف عمده کلسیم در گیاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1_استحکام دیواره سلولی و بافت های گیاهی و جلوگیری از نفوذ قارچ
2_رشد مناسب لوله کرده و در نتیجه تبدیل بیشتر گل به میوه
3_ترمیم جراحات در گیاهان زراعی و باغی
4_کاهش تنش های محیطی مانند سرمازدگی
5_افزایش طول عمر انبار داری محصولات کشاورزی
6_پیشگیری و درمان عوارض فیزیولوژیکی مانند لکه تلخی , لکه چوب پنبه ای و لهیدگی در میوه های سیب ، نوک سوختگی برگ کاهو ، پوسیدگی گلگاه در هندوانه ، گوجه فرنگی ، فلفل و ..
نشانه های پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی
شایع ترین عارضه در تولید گوجه فرنگی است که ته میوه سیاه یا آبخورده می شود. پوسیدگی گلگاه عارضه ای است که با کمبود موقتی کلسیم ( کمتر از ۲ / ۰) موجود در گیاه مرتبط است . علائم اولیه پوسیدگی گلگاه شامل لکه های آب سوخته روی گلگاه میوه های رسیده یا در نزدیکی آن است . این لکه ها به سرعت رشد می کنند و ممکن است به هم بپیوندند و نواحی آسیب دیده وسیعی را بوجود بیاورند. به علت خشک و چروک شدن بافت ، سطح زخم ها چروکیده و چرمی و به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه در می آید . قسمت های آسیب دیده معمولا مورد حمله پاتوژن های ثانویه قرار می گیرند که باعث پوسیدگی نرم و فساد میوه می گردند (چنانچه قارچ های ساپروفیت مثل آلترناریا روی سطح لکه ها رشد نمایند رنگ بخش آلوده به سیاه تغییر می یابد). در برخی مواقع بافت های داخلی بیرنگ شده و متلاشی می گردند بی آنکه علائم قابل مشاهده ای در سطح میوه وجود داشته باشد.
نکته : این مشکل می تواند در هر مرحله از نمو میوه بوجود آید اما بیشتر در مرحله یک سوم تا یک دوم رویش میوه دیده می شود.
عارضه پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی
علل مختلف ایجاد عارضه پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی
سوال مهم این است که چرا علیرغم آهکی بودن اکثر خاک های زراعی ایران ، برخی محصولات کشاورزی مانند گوجه فرنگی و صیفی جات و … عوارض فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم را نشان می دهند؟ در پاسخ به این سوال، علت را می توان چنین توضیح داد که حرکت کلسیم در درون گیاه بسیار کند بوده و به دلیل محصور شدن آن در واکوئل ها حرکت آن در درون گیاه فقط از طریق آوندهای چوبی امکان پذیر می باشد. کلسیم جذبی از این طریق در برگ ها تجمع می یابد. در تابستان که هوا گرمتر و میوه نیز درشت تر می گردد، نیاز بیشتری به کلسیم دارد، تبخیر از سطح برگ به مراتب بیشتر از سطح میوه ها بوده و به همین دلیل آن مقدار کمی از کلسیم که توسط آوندهای چوبی به میوه می رسد نیز کاهش یافته و علیرغم بالا بودن غلظت کلسیم در برگ ها ( حتی بالاتر از غلظت بحرانی و یا حد کفایت ) میوه دچار کمبود کلسیم می شود.
نوسانات رطوبت خاک (خشکی)
کلسیم فقط در آوند چوبی حرکت می کند، که این یک حرکت یک طرفه از ریشه ها به اندام هوایی می باشد. اگر میزان آب محدود باشد، رشد گیاه کند می شود و متعاقبا جذب مواد غذایی نیز کاهش می یابد. این موضوع باعث کاهش غلظت کلسیم در گیاه می گردد زیرا کلسیم توسط جریان آب در گیاه جابجا می شود. به همین دلیل بخش هایی از گیاه که سریع تر تعرق می کنند، بیشترین میزان کلسیم را دریافت می نمایند. این نواحی معمولا برگ های بزرگ هستند که به خاطر اندازه شان تعرق زیادتری دارند. به این ترتیب میوه های در حال رشد، کمترین میزان کلسیم مورد نیاز خود را دریافت می کنند. زمانی که رطوبت به حد مناسب می رسد، گیاه رشد طبیعی خود را از سر می گیرد، ولی جذب کلسیم هنوز کند است و گیاهی که به سرعت در حال بزرگ شدن است و کلسیم کافی برای رشد خود دریافت نمی کند. استرس های رطوبتی ای که حتی در نتیجه پژمردگی های جزئی گیاه بوجود می آید، برای ایجاد کمبود کلسیم کافی است.
آنتاگونیستی بین عناصر (جنگ بين عناصر)
کاربرد کودهای نیتروژنه به صورت آمونیوم نیز مستقیما بر جذب کلسیم در گیاه گوجه فرنگی تاثیر می گذارد و باعث کاهش جذب کلسیم و تجمع آن در بافت های برگ گوجه فرنگی می گردد. حرکت کلسیم به سوی میوه با گذشت فصل و افزایش عناصر متحرک آوند آبکشی مانند منیزیم، پتاسیم، فسفر و ازت همراه با انتقال مواد فتوسنتزی کاهش می یابد. تحقیقات نشان می دهد زمانی که مقدار کلسیم بافت گیاه افزایش یابد، میزان پتاسیم و منیزیم کم می شود. این موضوع رابطه آنتاگونیستی بین این سه عنصر کاتیونی را نشان می دهد، غلظت کلسیم در خاک ۱۰ برابر غلظت پتاسیم می باشد. کلسیم در خاک با کارایی خیلی کمتر از پتاسیم توسط ریشه ها جذب می شود. کلسیم یک یون دو ظرفیتی است و با افزایش ظرفیت یون ها، جذب آن ها کاهش می یابد. غلظت زیاد یون های یک ظرفیتی مانند پتاسیم، سدیم و آمونیوم در خاک موجب کاهش جذب کلسیم می شوند.
تاثیر جنس و دتای خاک بر روی جذب کلسیم
جذب کلسیم از خاک همبستگی زیادی با تشعشع خورشیدی و دمای سیستم ریشه دارد، افزایش دمای خاک موجب کاهش جذب کلسیم می گردد. موارد پوسیدگی گلگاه میوه گوجه فرنگی بیشتر در بوته هایی دیده می شود که در خاک های دارای زهکشی ضعیف و با مقدار کلسیم کم دیده می شود. در صورتی که انجام سله شکنی یا وجین علف های هرز نزدیک به بوته گوجه فرنگی موجب آسیب دیدن و قطع شدن ریشه ها گردد این عارضه بیشتر می شود. |
راه های جبران کمبود کلسیم
کلسیم یک عنصر تنبل است و چون توسط آب حمل می شود، در صورت کمبود آب پوسیدگی گلگاه اتفاق می افتد. با فهمیدن این عارضه، در ابتدا انجام آزمون خاک برای تعیین میزان کلسیم قابل جذب توصیه می شود. کود کلسیم اضافه کنیم یا آن عاملی را که باعث کمبود کلسیم شده رفع نمائیم تا به این صورت میوه های بعدی را نجات دهیم.
میزان انتشار عارضه پوسیدگی گلگاه را می توان با فراهم کردن رطوبت یکنواخت در مزرعه کنترل نمود.
ایجاد مالچ یا خاکپوش می تواند به حفظ رطوبت خاک کمک نماید (استفاده از مالچ که هم باعث کنترل علف های هرز می شود و هم مزرعه نیازی به کلتیواتور زدن پیدا نمی کند که ریشه ها در اثر آن آسیب ببینند).
مصرف بیش از حد کودهای ازته
مصرف ازت، به اندازه مورد نیاز گیاه توصیه می شود از مصرف خیلی زیاد ازت جلوگیری شود.
در ضمن گزارش شده است که اسپری به موقع میوه و شاخ و برگ گوجه فرنگی با محلول رقیق شده کلرید کلسیم و تکرار آن، مانع از پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی می شود. مصرف کود کلسیم دار در چند نوبت در طول رویش میوه گوجه فرنگی توصیه می شود. این محلول پاشی از گسترش بیشتر این عارضه جلوگیری می کند و اما روی میوه دچار شده به این عارضه را تاثیر نمی گذارد.
البته واریته های مختلف گوجه فرنگی از نظر حساسیت با هم بسیار تفاوت دارند. هیچکدام از واریته های حاضر تحمل کافی نسبت به این عارضه ندارند تا بتوان از آن ها به عنوان یک راه کنترلی استفاده کرد.
عارضه آفتاب سوختگی در میوه گوجه فرنگی (Suns cald):
علائم آفتاب سوختگی ابتدا روی گوجه فرنگی های کال دیده می شود . این علائم به صورت بروز نواحی سفید یا برنزه روشن روی میوه هایی است که در معرض آفتاب قرار گرفته اند . نواحی تغییر رنگ یافته چروک خورده و فرورفته اند و اغلب با یک هاله زرد رنگ احاطه شده اند . این نواحی معمولا در قسمت بالای میوه ، جایی که بیشتر در معرض آفتاب قرار می گیرد ، دیده می شوند . عارضه آفتاب سوختگی در بوته هایی که برگ های پایینی آن ها در اثر Septoria یا Early Blight از بین رفته اند، و میوه ها به شدت در معرض نور خورشید قرار گرفته اند، دیده می شود. بخش های آسیب دیده میوه ممکن است توسط پاتوژن های ثانویه مورد حمله قرار گیرند.
کنترل: مراقب باشید که در موقع برداشت یا هرس کردن ، میوه ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرند. داربست ها را طوری ببندید که میوه ها در معرض خورشید نباشند. بهترین روش برای پیشگیری از آفتاب سوختگی محافظت از برگ ها و مبارزه با بیماری های برگی با بکارگیری قارچکش ها می باشد، از کولتیوار هایی استفاده کنید که پوشش برگی مناسبی دارند. و از باردهی بیش از حد بوته ها اجتناب نمایید. نزدیک هم کاشتن بوته ها و همپوشانی برگ ها تا حدود زیادی از حادث شدن این پدیده جلوگیری به عمل می آورد.
عارضه سوختگی در گوجه فرنگی
عارضه ترک های گوجه فرنگی (Growth Cracks)
در گیاه گوجه فرنگی دو نوع ترک رشدی دیده می شود: متحدالمرکز و شعاعی:
ترک های رشدی متحدالمرکز باعث بوجود آمدن ترک های دایره ای شکل در انتهای میوه می شوند ولی ترک های شعاعی از انتها به طرف خارج گسترش می یابند. این عارضه هنگام رسیدن میوه ظاهر می شود. توانایی تحمل کولتیوارهای گوجه فرنگی نسبت به ترک خوردن متفاوت است و بستگی به استحکام و قابلیت انبساط ( streehability ) پوست میوه دارد. کولتیوارهای بسیار حساس موقعی که میوه هنوز سبز است، ترک می خورند و کولتیوارهایی که تا حدودی مقاومند غالبا تا مراحل بعدی ترک نمی خورند. هر چه میوه زودتر ترک بخورد، ترک های عمیق تری در آن بوجود می آید.
علل ایجاد ترک های رشدی در میوه گوجه فرنگی
این ترک ها غالبا وقتی بوجود می آیند که شرایط مختلفی مثل نوسانات زیاد دما و رطوبت باعث تغییر شدید سرعت رشد می گردد، باران های شدیدی که پس از آب و هوایی خشک به وقوع می پیوندند، باعث بوجود آمدن ترک های شعاعی در اکثر کولتیوارهای گوجه فرنگی می شوند. نیتروژن زیاد و پتاسیم کم در ترک خوردن میوه ها نقش دارند و بنابراین فراهم کردن مواد غذایی مناسب، آبیاری منظم و کافی باعث کاهش احتمال ترک خوردن میوه ها می گردد.
عارضه ترک گوجه فرنگی
عارضه صورت گربه ای (Catfacing)
علائم این عارضه به صورت نواحی فرو رفته و دندانه دار در قسمت گلگاه میوه است . گاهی خود میوه نیز بدشکل شده و به صورت قلوه ای شکل یا اشکال دیگر در می آید.
این عارضه وقتی به وجود می آید که دمای هوا در طول گلدهی و تشکیل میوه کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد شود. این دما باعث می شود که گرده افشانی کامل صورت نگیرد.
علل ایجاد عارضه
در برخی مواقع گرمای زیاده از حد، آسیب های ناشی از برخی علف کش ها مثل D – ۴ و ۲ و تغییرات رطوبت خاک باعث catfacing می شود.
نیتروژن زیاد نیز باعث تشدید این عارضه می گردد.
هرس نامناسب بوته های گوجه فرنگی نیز از عوامل به وجود آورنده این پدیده است.
بروز catfacing به نوع کولتیوار گوجه فرنگی نیز بستگی دارد و در کولتیوارهای قدیمی بیشتر است، در ضمن کولتیوارهایی که میوه درشت تری دارند، حساس ترند.
عارضه Zippering یا زخم های زیپ مانند در گوجه فرنگی
در این پدیده زخم های باریکی در روی پوست گوجه فرنگی به وجود می آید که می تواند از نوک تا انتهای میوه توسعه یابد. در امتداد زخم های طولی، زخم های عرضی کوچکی به وجود می آیند. همراه این زخم های زیپ مانند، ممکن است سوراخ هایی نیز در میوه گوجه فرنگی ایجاد شود. خیلی از کارشناسان علت این پدیده را عدم تبدیل کامل گل به میوه و چسبیدن بساک به میوه دانسته و تنها راه پیشگیری از آن را استفاده از ارقامی که نسبت به این پدیده مقاومت دارند بیان کردند.
عارضه ترک زیپی در گوجه فرنگی
عارضه پفکی شدن Puffiness
میوه هایی که دچار این عارضه می شوند، تا حدودی پف کرده و زاویه دارند. حفرات داخل میوه، در صورت وجود، فاقد ماده ژلاتینی به میزان طبیعی اند و میوه بافت متراکمی ندارد. این عارضه معمولا از تلقيح ضعیف ناشی بر اثر پایین بودن دمای هوا ناشی می شود. کوددهی ضعیف، مشابه عارضه قبلی، نیتروژن زیاد و کمبود پتاسیم نیز باعث این مشکل می شوند.
عارضه پفکی شدن در گوجه فرنگی
عارضه رسیدن لکه دار (Blotchy Ripening)
در این عارضه بخشی از میوه به علت عدم تلقیح مناسب به خوبی نمی رسد. علائم به شکل لکه های زرد رنگ یا سفیدی است که بافت زیر آن سخت باقی می ماند. نواحی آسیب دیده هم معمولا در بخش بالائی میوه ( Stem End ) هستند. این عارضه ممکن است با علائم ناشی از ویروس موزائیک توتون اشتباه شود. این بیماری ممکن است مربوط به خصوصیات برخی از کولتیوارهای گوجه فرنگی بوده و در کولتیوارهای قدیمی شایع تر است. آب و هوای سرد باعث شیوع این عارضه می شود و کمبود آب یا مقدار زیاده از حد آن نیز باعث تشدید آن می گردد.
عارضه رسیدن لکه دار در گوجه فرنگی
عارضه پیچیدگی برگ (Leaf Roll)
پیچیدگی برگ نوعی عارضه فیزیولوژیک است که در اثر آب و هوای سرد و بارانی ایجاد می شود. این عارضه باعث پیچ خوردن برگ های پایینی به سمت بالا و ضخیم و چرمی شدن آنها می گردد. پیچیدگی برگ در گوجه فرنگی معمولا یک پدیده طبیعی بوده و اثری روی رشد گیاه و میزان محصول نمی گذارد و نیازی به مبارزه با آن نیست.
امکان دارد با بیمارهای ویروسی اشتباه گرفته شود.
عارضه پیچیدگی برگ در گوجه فرنگی
عوارض ناشی از علف کش ها
علف کش ها می توانند باعث بد شکل شدن شاخ و برگ گوجه فرنگی شوند، بوته های گوجه فرنگی به ویژه به علف کش D – ۴ و۲ حساس هستند. علف کش ها باعث خم شدن برگ ها به سمت پایین، فنجانی و ضخیم شدن آن ها می شوند، برگ های تازه باریک و پیچ خورده اند و به طور کامل توسعه می یابند، میوه ها ممکن است دچار catfacing شوند و نرسند. در ضمن در اثر بادبردگی ( drift ) هم ممکن است علف کش هایی که برای کنترل علف های هرز چمنی به کار می روند، روی گیاه زراعی رفته و عوارض آشکار گردند. بخارات ناشی از علف کش ها هم ممکن است گیاه را تا چند روز پس از کاربرد علف کش ها تحت تاثیر قرار دهند. علف های چیده شده ای که قبلا علف کش روی آن ها استفاده شده نیز نباید به عنوان مالچ در مزارع گوجه فرنگی به کار روند. اگر آسیب های وارد شده جزئی باشند ، گیاه قادر به رشد و ترمیم خود خواهد بود. در ضمن گیاهان آسیب دیده باید به طور مرتب و کامل آبیاری شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد گوجه فرنگی به دانشنامه ویکی پدیا مراجعه فرمایید.
گردآوری: حاتمی
کلمات کلیدی: گوجه فرنگی، میوه، عارضه، کمبود
