میوه بلکبری (Blackberries) از خانواده رُزاسه (Rosaceae) و متعلق به جنس Rubus می باشد. رزاسه ها یکی از تیره های گیاهی بزرگ محسوب میشوند که حداقل شامل ۹۵ جنس و ۲۸۳۰ گونه میباشند. جنس Rubus یکی از جنس های پیچیده در خانواده رزاسه است به طوریکه شامل ۳۱ زیرجنس و بیش از ۱۰۰۰ گونه است. در کل عنوان بلکبری به گونه های مختلفی از جنس Rubus اطلاق میشود. طبقه بندی گیاهشناسی آنها به دلیل هیبریداسیون و آپومیکسی (apomixis) تا حدودی دشوار و دارای پیچیدگی خاص خود میباشد. به طوری که اغلب گونه ها در کنار هم گروه بندی شده و از آن به عنوان جمع گونه ها (aggregates) یاد می کنند. به عنوان مثال Rubus fruticosus L. agg .
آنچه که بلکبریها را از اقوام رازبری خود متمایز می کند این است که نهنج میوه در بلکبری در زمان برداشت با آن باقی میماند، در حالی که در رازبریها نهنج روی میوه نمانده و یک مرکز توخالی در میوه رازبری باقی میگذارد (شکل زیر).
تفاوت میوه بلکبری و رازبری براساس باقی ماندن (بلکبری) و نماندن (رازبری) نهنج میوه بعد از برداشت |
بلکبریها بومی آسیا، اروپا و آمریکا میباشد. این گیاهان بیش از ۲۰۰۰ سال است که در اروپا برای اهداف مختلف مانند خوراکی، اهداف دارویی و همچنین به عنوان پرچین مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از قدیمترین سندهای موجود از مصرف میوه بلکبری مربوط با ۲۵۰۰۰ سال پیش میباشد. استفاده از گیاهان بلکبری برای اهداف دارویی دارای سابقه طولانی است. یونانیان باستان و سایر اقوام اروپایی و بومیان آمریکا از قسمتهای مختلف این گیاهان برای درمان های مختلف استفاده می کردند. جویدن برگها یا دمکرده شاخه های آن برای درمان بیماریهای دهان مانند خونریزی لثه ها و زخم های دهانی (آفت) استفاده میشد. همچنین دمکرده برگ، ریشه و پوست این گیاه برای معالجه سیاه سرفه نیز مورد استفاده قرار میگرفت. از ریشه هایی گیاه برای معالجه مشکلات روده مانند اسهال استفاده شده است. از میوه های این گیاهان به دلیل ویتامین C بالایی که دارد برای معالجه اسکوروی استفاده شده است. یک سند در سال ۱۷۷۱ نشان میدهد که دمکرده برگ، ساقه و پوست این گیاه برای زخم معده مورد استفاده بوده است.
گونه هایR. allegheniensis ، R. argutus ، R. cuneifolius و R. canadensis در توسعه ارقام زراعی بلکبری شمالی در امریکا از جمله انواع بدون خار (Thornless) آن نقش مهمی داشتند. در اروپا گونه R. lacinatus اولین گونه اهلی بلکبری محسوب میشود. بلکبری اروپایی با نام علمی .Rubus fruticosus L یکی از شناخته شده ترین بلکبری ها است که دارای واریته های مختلفی می باشد. گونه های دیگری با نام علمی Rubus ulmifolius Schott نیز به عنوان بلکبری شناخته شده است.
ویژگیهای گیاهشناسی بلکبری ها:
بلک بری ها گیاهان بوته ای و چند ساله راست، نیمه راست و یا خزنده و عموماً تیغدار و گاهی بدون تیغ میباشند که دارای ساقه های دو ساله به نام “canes” هستند. این نوع ساقه ها در سال اول به سرعت رشد کرده و برگ تولید میکنند (primocanes) و در سال دوم گل داده و تولید میوه میکنند (floricanes) و سپس از بین میروند. برگها در این گیاه مرکب شانه ای با ۳ تا ۵ برگچه میباشند. این گیاه دارای گلهای سفید تا مایل به صورتی با گلبرگهای بزرگتر از رازبری هستند. در ارقام زراعی به طور کلی میوه دهی از سال دوم کاشت آغاز می شود و در صورت مدیریت صحیح برای ۱۰ سال ادامه می یابد.
ارزش غذایی میوه بلکبری:
هر ۱۰۰ گرم میوه بلکبری حاوی ۴۳ کیلوکالری انرژی، ۹.۶۱ گرم کربوهیدرات ( ۴.۸۸ گرم شکر (شامل فروکتوز، گلوگز، گالاکتوز و مالتوز) و ۵.۳ گرم فیبر رژیمی) ۰.۴۹ گرم چربی و ۱.۳۹ گرم پروتئین است. مقادیر ویتامین ها و مواد معدنی موجود در ۱۰۰ گرم بلکبری خام در جدول زیر ارائه شده است. مقدار بالای ویتامین A و ویتامین C و مواد معدنی پتاسیم و کلیسم در میوه بلکبری حائز اهمیت است.
نیازهای گیاهان بلکبری:
در کل بلکبری ها شرایط معتدل را ترجیح میدهد. هر چند برخی واریته ها در شرایط گرمتر و تقریبا در شرایط گرمسیری رشد می کنند. بلکبری ها مکان های آفتابی و گرم را دوست دارند ولی در مناطق گرمتر بایستی گیاه را در مکانهایی تا حدودی سایه دار و خنک تر کاشت. اگرچه بلکبری ها میتواند تا حدودی گرما و سرما راتحمل کنند اما اکثر گونه ها قادر به تحمل گرما و سرمای شدید نیستند. بنابراین تابستان های طولانی، گرم و خشک و همچنین زمستان های بسیار سخت برای این گیاه مناسب نیست.
مناسب ترین خاک برای بوته بلکبری خاک لومی شنی (خاکهای لومی شنی تقریبا شامل ۶۰ درصد ماسه، ۱۰ درصد خاک رس و ۳۰ درصد ذرات سیلت است) و تا حدودی مرطوب میباشد. بهترین عملکرد و بهترین میوه در زمینهای با زهکشی خوب به همراه مقداری پیت یا هوموس حاصل میشود. مقدار هوموس خاک باید در حدود ۲-۴٪ باشد، خاک باید کمی اسیدی و pH آن بین ۵.۵ و ۶.۵ باشد.
در مقالات بعد به بررسی پژوهش های انجام شده در ارتباط با خواص سلامتی گیاهان بلکبری خواهیم پرداخت.
نهال انواع گیاهان خانواده بری نظیر بلوبری، لوگان بری، گوجی بری و … در سایت فردین کشت قابل سفارش و تهیه می باشد. برای تهیه این نهال های ارزشمند با شماره ۰۹۱۷۲۰۲۰۴۲۵ در تماس باشبد.
منابع:
de Gomes, M.G., Del Fabbro, L., Rossito Goes, A.T., Souza, L.C., Donato, F., Boeira, S.P., Prigol, M., Jesse, C.R., 2019. Blackberry juice anthocyanidins limit cisplatin-induced renal pathophysiology in mice. Pathophysiology 26, 137–۱۴۳. https://doi.org/10.1016/j.pathophys.2019.04.004
Schulz, M., Seraglio, S.K.T., Della Betta, F., Nehring, P., Valese, A.C., Daguer, H., Gonzaga, L.V., Costa, A.C.O., Fett, R., 2019. Blackberry (Rubus ulmifolius Schott): Chemical composition, phenolic compounds and antioxidant capacity in two edible stages. Food Res. Int. 122, 627–۶۳۴. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2019.01.034
Mad About Berries. How to Grow Blackberries. http://www.madaboutberries.com/blackberries.html
Deborah Harding. “The History of the Blackberry Fruit”. gardenguides.com. Garden Guides, Leaf Group Ltd. Retrieved 20 June 2019.