میوه سنجد از زمان‌های گذشته در سبد غذایی ایرانیان جا داشته و در اعیاد سنتی به آن توجهی خاص شده است. سنجد درختی است بومی آسیای غربی و از اروپا تا هیمالیا پراکنده شده است. در ایران نیز در نواحی استپی کشور به صورت خودرو یافت می‌شود. ویژگی‌های زیستی طرح توسعه کشت درخت سنجد عبارت است از: کمترین میزان سرمایه‌گذاری، کمترین نیاز آبی (یک سوم بادام دیم)، مقاومت کامل در برابر سرمازدگی، حاصلخیزکردن خاک بستر توسط ریشه درختان سنجد.
گیاه‌شناسی درخت سنجد
درخت سنجد بومی مناطق غربی و مرکزی آسیاست. سنجد درختی به ارتفاع 5 تا ۷ متر است که بر روی ساقه‌های برخی گونه‌های آن خارهایی نیز وجود دارد. ساقه‌ها، جوانه‌ها و برگ‌ها از فلس‌هایی کوچک به رنگ نقره‌ای- خاکستری پوشانده شده‌اند و به همین دلیل برخی از قسمت‌های این گیاه به‌خصوص برگ‌ها سبز- خاکستری به نظر می‌رسند. برگ‌های درخت سنجد کاملا کشیده و بدون دندانه هستند. قسمت زیرین برگ خاکستری است و سطح رویه آن سبز تیره است. گل‌های زرد، سفید و خاکستری رنگ این گیاه به قطر حدود ۱ سانتی‌متر و معطر است و در دسته‌های 1 تا ۳ عددی از اواسط تا اواخر بهار شکوفا می‌شوند و فضا را به‌خصوص در عصرهنگام از عطر پر می‌کنند. گل‌ها به صورت نر، ماده یا حد واسط هستند، گل‌های نر 4 پرچم دارند و گل‌های ماده دارای یک مادگی هستند. گل‌های نر و ماده دارای 4 پرچم و یک مادگی هستند.
گل ها و برگ های زیبای درخت سنجد
میوه‌های سنجد نارنجی- قرمزرنگ است و 1 تا ۲ سانتی‌متر طول دارند و در پاییز می‌رسند. میوه‌ها خوراکی و شیرین هستند. این درختان نسبتا دیرگل هستند و حدود دو ماه بعد از رفع سرمای بهاره گل می‌دهند.
شرایط محیطی مناسب برای رشد درخت سنجد
دما
درختان سنجد در زمستان سرما را تا ۳۴- درجه سانتی‌گراد به‌خوبی تحمل می‌کنند. اگر زمستان سردتر از این حد شود و به خصوص بادهای سرد و خشک وجود داشته باشند، احتمال آسیب دیدن سرشاخه‌های این گیاه و خشک شدن آنان وجود دارد؛ اما معمولا خطر دیگری گیاه را تهدید نمی‌کند. این گیاه مشکلی با تابستان‌های گرم ندارد و تا دمای 45 درجه سانتی‌گراد را در تابستان به‌خوبی تحمل می‌کند و در اکثر نقاط کشور بدون هیچ مشکلی قابل کشت و پرورش است. تنها محدودیت کشت درختان سنجد در کشور، وجود شرایط رطوبتی هوای بیش از 65 درصد است که در این شرایط، گل‌های سنجد غالبا ریزش خواهند کرد و به میوه تبدیل نمی‌شوند.
نور
این گیاه به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارند. سایه اندک را تا حدودی تحمل می‌کند. سایه‌بودن محیط و کمبود نور یکی از دلایل عدم گلدهی این گیاهان است. اگر سایه بیش از اندازه باشد، علاوه بر عدم گلدهی و میوه‌دهی، گیاه رشد خوبی نخواهد داشت.
خاک
درخت سنجد با انواع خاک‌ها مشکلی ندارد؛ اما عدم ماندگاری آب در خاک آنان مهم است، زیرا این مسئله می‌تواند موجب پوسیدگی و از بین رفتن گیاه شود. بنابراین خاک محل کاشت آنان باید از زهکش خوبی برخوردار باشد. از نظر نوع خاک، کاشت این گیاه در زمین‌های سنگین دارای بافت متوسط و در کوهپایه‌های دارای سنگریزه زیاد و شیبدار سنگلاخی و فقیر موفق بوده است. اصولا این درختان نیاز به کوددهی ندارند؛ اما استفاده از 10 تا 20 تن کود حیوانی پوسیده و نیز کود شیمیایی به میزان محدود توصیه می‌شود. در مناطق کوهپایه‌ای که در آنها امکان کشت بسیاری از گیاهان زراعی و درختان محدود است، این گیاه می‌تواند به عنوان یک گیاه راهبردی و اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. درخت سنجد حتی در شرایط اراضی شور یا آبیاری با آب شور هم تولید اقتصادی داشته است. این گیاه به خشکی محیط و شوری و قلیایی خاک مقاوم است.
باد
درخت سنجد در برابر وزش باد کاملا مقاومت دارد و اغلب به عنوان بادشکن به کار می‌رود.
برای مشاهده و خرید انواع نهال های خاص و کمیاب فردین کشت کلیک کنید.
سخن آخر
درخت سنجد می‌تواند هیولای خشکسالی را عقب براند. بنابراین توسعه کاشت گیاه دارویی سنجد، به دلیل نیاز آبی کم در شرایط دیم، با کمترین هزینه نگهداری و برداشت موجب ایجاد اشتغال پایدار، افزایش درآمد کشاورزان و گسترش صنایع جنبی آن می‌شود. از ویژگی‌های درخت سنجد، قابلیت ایجاد کمربند سبز به عنوان بادشکن است. احداث بادشکن‌های نواری چندمنظوره با گونه غالب سنجد پیرامون باغ‌ها، مزارع، مراتع، دیم‌زارها و دامداری‌ها هم برای کشاورزان آورده اقتصادی دارد و هم از جابه‌جایی و فرسایش خاک آنها در اثر عوامل طبیعی و انسانی جلوگیری می‌کند که ویژگی بسیار ارزنده‌ای برای حفظ زیست‌بوم کشور است.
