بلوبری به گیاهان گلدار و چند ساله از جنس Vaccinium اطلاق میشود. این گیاهان به خانواده اِریکاسه (Ericaceae) تعلق دارند. این گیاهان به طور طبیعی به حالت بوته ای در مناطق کوهستانی نیمکره شمالی زمین دیده میشود و امروز این گیاه تقریبا در همه جای جهان از دشت گرفته تا مناطق کوهستانی پراکنده است. گونه های متعددی متعلق به جنس Vaccinium وجود دارد به طور نمونهVaccinium corymbosum ، Vaccinium ashei ، Vaccinium angustifolium و Vaccinium myrtillus.. گونه های مهمی از این جنس، از جنبه تجاری و غذایی حائز اهمیت هستند و با اسامی مختلفی مثل کرانبری (Vaccinium macrocarpon )، بیلبری (Vaccinium myrtillus)، لینگونبری (Vaccinium vitis–idaea L.)، هاکلبری (دارای انواع قرمز، سیاه و آبی می باشد که متعلق به دو جنس Vaccinium وGaylussacia ) و…شناخته میشوند. بلوبری بیشتر با گونه Vaccinium corymbosum شناخته میشود
Lingonberry
(Vaccinium vitis-idaea) |
large cranberry
(Vaccinium macrocarpon) |
Bilberry
(Vaccinium myrtillus L.) |
گیاهشناسی بلوبری:
گیاه بلوبری (Vaccinium corymbosum) بومی آمریکای شمالی میباشد که رقم زراعی آن به بلوبری بوته بلند(highbush blueberry) معروف است. گونه دیگری از این جنس که به بلوبری وحشی معروف است با نام معمول بلوبری کوتاه بوته (lowbush blueberry) با نام علمی Vaccinium angustifolium شناخته میشود. این گیاه بوته های کوچکی نسبت به گونه بلوبری بوته بلند دارد. گونه زراعی بلوبری (highbush blueberry) در اوایل سال ۱۹۳۰ به اروپا معرفی شد. بلوبری زراعی یک گیاه دائمی به حالت بوته ای و خزان کننده است. برگ دارای پهنک ساده و از هر گره یک برگ خارج میشود. حاشیه برگها گاهی صاف و یا دندانه و لُبدار و طول برگ ۳۸ تا ۸۰ میلیمتر است. میوه گوشتی و پوست تنه گیاه حالت فلسی داشته و با آسانی با دست کنده میشود. دو واریته از V. corymbosum با نام های زیر از این گیاه وجود دارد:
- Vaccinium corymbosum albiflorum (Hook.) Fern
- Vaccinium corymbosum glabrum Gray
ویژگی های گیاهشناسی بلوبری زراعی یا بوته بلند (Vaccinium corymbosum) |
ویژگی های گیاهشناسی بلوبری وحشی یا بوته کوتاه (Vaccinium angustifolium) |
ارزش غذایی بلوبری:
بلوبری یک میوه کم کالری محسوب میشود (۱۰۰گرم از میوه خام فقط ۵۷ کیلوکالری دارد). همچنین این میوه حاوی ۲.۴ گرم فیبر خوراکی، ۴.۷ گرم پروتئین و ۳.۳ گرم چربی در هر ۱۰۰ گرم میوه خام است. میوه این گیاه غنی از مواد معدنی، ویتامینها و آنتی اکسیدان های مختلف میباشد (جدول زیر).
بلوبری به دلیل میوه خوش طعم، که شامل کلاس های مختلفی از ترکیبات فعال زیستی از جمله اسیدهای فنولیک، آنتوسیانین ها، فلاوان ۳-اُل ها (flavan-3-ols) و فلاونول ها است، در سراسر جهان بسیار محبوب می باشند. با توجه به فواید سلامتی مرتبط با این فیتوشیمیایی ها، بلوبری ها اجزای حیاتی یک رژیم غذایی سالم هستند و مطالعات متعددی در سراسر جهان گواه تاثیر مثبت مصرف بلوبری ها در ارتباط با سلامتی، درمان و پیشگیری از بیماری ها مختلف میباشد.
پلی فنولها:
پلی فنولها به عنوان مهمترین ترکیب آنتی اکسیدانی میباشد که در محصولات طبیعی وجود دارند. پلی فنول های موجود در بلوبری یکی از مهمترین علاقهمندی ها در پژوهش های اخیر می باشد، زیرا محتوای آن یکی از بالاترین مقادیر در بین همه میوه ها و سبزیجات است، که با درجه رسیدگی میوه تازه افزایش می یابد. محتوای پلی فنول و فعالیت آنتی اکسیدانی در برگ گیاه بلوبری نیز زیاد میباشد.
تاثیرات ضد افسردگی عصاره بلوبری:
افسردگی (depression) به عنوان یک بیماری قرن مطرح است طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) در حال حاضر بیش از ۳۰۰ میلیون نفر با افسردگی زندگی می کنند که بین سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ بیش از ۱۸٪ افزایش یافته است. داروهای شیمیایی ضد افسردگی دارای عوارض جانبی بیشماری مانند خواب آلودگی ، فشار خون بالا ، ایده خودکشی ، حالت تهوع و اضطراب هستند. بنابراین، مواد طبیعی با پتانسیل فعال زیستی برای توسعه روشهای درمانی جدید برای افسردگی می تواند مفید باشند. به همین منظور Gapski و همکاران در سال ۲۰۱۹ به بررسی پتانسیل میوه بلوبری درارتباط با این بیماری به طور آزمایشگاهی بر روی مدلهای حیوانی پرداختند. نتایج مطالعه حاضر، پتانسیل عالی میوه بلوبری در معالجه بیماری عصبی افسردگی را نشان داد. نتایج نشان داد که تجویز عصاره بلوبری دارای اثر ضد افسردگی در مدلهای حیوانی بود. همچنین عصاره این میوه سبب کاهش شدید استرس اکسیداتیو در هیپوکامپ مغز شد. آنها این اثرات را به فیتوشیمیایی های موجود در بلوبری و قابل دسترس بودن آنها پس از هضم در معده و روده نسبت دادند. در این پژوهش به ارزیابی سمیت احتمالی عصاره بلوبری پرداخته شد (چرا که یکی از نگرانی های عمده در مورد استفاده از عصاره های متانولیک از راه خوراکی، خطر سمیت کبدی است) و مشخص شد هیچ تاثیر سمیتی در عصاره بلوبری وجود نداشت. در نهایت در این پژوهش از پتانسیل مکمل بلوبری در رژیم غذایی روزانه به عنوان یک ماده غذایی عملکردی بالقوه با تاثیرات سلامتی پشتیبانی شد.
به دلیل حجم گستردهای از پژوهشهای جدید صورت گرفته در مورد خواص و تاثیرات سلامتی بلوبریها، در مقالات بعد به بررسی جنبههای دیگری از این گیاه شگفت انگیز خواهیم پرداخت.
منابع:
Giacalone, M., Di Sacco, F., Traupe, I., Pagnucci, N., Forfori, F., Giunta, F., 2014. Blueberry Polyphenols and Neuroprotection, Bioactive Nutraceuticals and Dietary Supplements in Neurological and Brain Disease: Prevention and Therapy. Elsevier Inc. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-411462-3.00002-3
Türck, P., Fraga, S., Salvador, I., Campos-Carraro, C., Lacerda, D., Bahr, A., Ortiz, V., Hickmann, A., Koetz, M., Belló-Klein, A., Henriques, A., Agostini, F., Araujo, A.S. da R., 2019. Blueberry extract decreases oxidative stress and improves functional parameters in lungs from rats with pulmonary arterial hypertension. Nutrition 110579. https://doi.org/10.1016/j.nut.2019.110579
Zhou, L., Xie, M., Yang, F., Liu, J., 2020. Antioxidant activity of high purity blueberry anthocyanins and the effects on human intestinal microbiota. Lwt 117, 108621. https://doi.org/10.1016/j.lwt.2019.108621.
Gapski, A., Gomes, T.M., Bredun, M.A., Ferreira-Lima, N.E., Ludka, F.K., Bordignon-Luiz, M.T., Burin, V.M., 2019. Digestion behavior and antidepressant-like effect promoted by acute administration of blueberry extract on mice. Food Res. Int. 125, 108618. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2019.108618