مقالات تخصصی

انگور و علائم کمبود عناصر غذایی در این گیاه

انگور

 معرفی انگور

انگور از خانواده Vitaceae است. این خانواده دارای ۱۰ جنس مختلف است که تنها جنس vitis از لحاظ تغذیه مهم و دارای دو زیر جنس Muscadinae و Euvitis است. گل آذین انگور از نوع خوشه مرکب و محل آن همیشه مقابل یک برگ است. اهمیت انگورکاری در ایران بیشتر به دلیل نقش و جایگاه جهانی تولید انگور در دنیاست. ایران یازدهمین تولیدکننده انگور و سومین صادرکننده کشمش در جهان است. کاشت انگور در ایران حداقل از ۲۰۰۰ سال قبل از میاد آغاز شده است و مردم از دیرباز با رو شهای کشت و تولید انگور آشنا هستند.

به همین دلیل امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سردسیر شمال تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب، کشت انگور متداول است در ایران حدود ۳۱۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی، زیر کشت انگور است و استان های خراسان، قزوین، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی مهمترین تولیدکنندگان این محصول هستند. مهمترین ارقام تازه خوری انگور شامل یاقوتی، خلیلی بی دانه سفید و قرمز، عسگری، سفید فخری، سرخ فخری، صاحبی، شیرازی، تبرزه، لعل سفید و قرمز و… هستند. البته به تازگی کاشت انگورهای اروپایی مانند انگور فرنگی سفید، انگور فرنگی رد کارنت، انگور هوروز کاراشی در ایران آغاز شده است.

انگور از قدیمی ترین گیاهان شناخته شده است که به عنوان یکی از منابع مهم غذایی به شمارمی رود و در تأمین سلامتی انسان نقش بسزایی دارد. در مورد انگور و خواص طبی و موارد استفاده از آن برای درمان بیماری ها، صحبت های فراوانی وجود دارد. میو ه تازه و سایر فرآورده های انگور همواره یکی از منابع تأمین انرژی و غذای روزانه بشر است. قابلیت خشک شدن میو ه انگور و تولید فرآورده کشمش، نگهداری آن را آسان و دسترسی به یک منبع غنی غذایی در فصول مختلف سال را براحتی فراهم می کند.

ارزش این محصول به لحاظ قابلیت مصرف آن به روش های مختلف از جمله تازه خوری و تهیه کشمش، کنستانتره، آبمیوه، فرآورده های تخمیری، مربا، شیره و روغن بذر انگور بسیار زیاد است و از این لحاظ نقش مهمی در اقتصاد کشورهای تولیدکننده آن ایفا می کند. علاوه براین، فرآورده های دیگری چون اتانول و آنتوسیانین از انگور تهیه می شود که در بخش صنعتی و پزشکی کاربرد دارد. پسماند کارخانه های تولید آبِ انگور به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می گیرد.

عناصر غذایی تاثیر بسزایی در رشد، کیفیت و کمیت میوه ی انگور دارند و کمبود این عناصر باعث از بین رفتن مرغوبیت و بازار پسندی انگور می شود. از این رو تغذیه مناسب و آشنایی با علائم کمبود عناصر در انگور میتواند از این عارضه جلوگیری کند.

علائم کمبود عناصر غذایی پر مصرف  در انگور

 کمبود نیتروژن در انگور

نیتروژن در افزایش گلدهی بسیار مؤثر است، بنابراین تشکیل میوه و عملکرد را نیز افزایش می دهد. وجود مقدار کافی نیتروژن در انگور باعث بهبود کمیت، کیفیت و تعداد حبه در خوشه می شود. درکمبود شدید، برگ ها کمرنگ و مایل به زرد می شود و رشد شاخه ها کاهش می یابد. وقتی کمبود شدید باشد ممکن است پهنک برگ پژمرده و حبه ها نیز کوچک شوند.

 کمبود فسفر در انگور

فسفر از دیگر عناصر مهم در رشد شاخه ها، برگها و بخصوص ریشه است و کمبود آن باعث ایجاد اختلال در رشد این اندام ها و لوله شدن لبه برگها می شود. کمبود فسفر همچنین باعث توقف فعل و انفعال های سوخت وساز مانند تبدیل قند به نشاسته و تشکیل آنتوسیانین در برگ می شود. با کمبود فسفر، رنگ برگ ها و دمبرگ ها به بنفش تغییر می کند و لکه های منقوط در آنها ظاهر می شود.

 کمبود پتاسیم

پتاسیم در قندسازی و درجاب هجایی قندها و سنتز پروتئین ها نقش اساسی دارد. هر نوع کمبود پتاسیم منجر به کاهش کیفیت، قندمحلول و قندغیرمحلول می شود. پتاسیم باعث فعالسازی آنزیم های خاصی می شود و به میزان تعدیل آب کمک می کند. علائم کمبود پتاسیم معمولاً در اوایل تابستان ابتدا به طور مشخص در برگ هایی که در قسمت وسطی شاخه ها قرار گرفته اند دیده می شود.

کمرنگ شدن و زرد شدن برگ از قسمت لبه کناری آن شروع می شود و با گذشت فصل، زردی ادامه می یابد و تا بین رگبرگ های اصلی پیشرفت می کند. در اثر کمبود شدید پتاسیم، رشد شاخه ها به طور مشخص کاهش می یابد. سفت شدن خوشه ها، ناجور بودن رنگ و متلاشی شدن قسمت پا یین خوشه در اواسط تابستان و خشک شدن حبه ها (کشمشی شدن) از علائم دیگر کمبود پتاسیم است.

 کمبود منیزیم

علائم کمبود منیزیم در روی برگ ها با تغییر رنگ منطقه ای بین رگبرگ ها ظاهر می شود. حاشیه برگ های پیر نیز به رنگ قرمز یا قهو های بدل می شود. کمبود منیزیوم باعث مرگ ساقه انگور می شود که این امر به کاهش یا از دست رفتن خوشه می انجامد. کمبود این عنصر موجب پایین آمدن قند حبه ها، خشبی نشدن کامل شاخه ها و کاهش میزان محصول در سال های بعد می شود.

 کمبود کلسیم

علائم کمبود کلسیم ابتدا ظهور نکروز به صورت نوار باریکی در حاشیه برگ است. برگ ها از کناره شروع به زرد شدن می کنند و سپس در حاشیه آن سوختگی قهوه ای رنگی ایجاد می شود و بتدریج به سمت محل اتصال پهنک و دمبرگ پیشروی می کندکمبود کلسیم موجب بافت مردگی ساقه انگور می شود. میوه نرم می شود و خاصیت انبارداری آن کاهش می یابد. کاهش کلسیم سبب بروز عوارضی مانند کاهش سفتی انگور، ریزش، قهوه ای شدن و افزایش میزان ترک خوردن حبه ها می شود.

علائم کمبود عناصر غذایی کم مصرف (ریزمغذی ها) در انگور

کمبود آهن

علائم و عوارض ناشی از کمبود این عنصر در اکثر نقاط ایران و در اغلب محصولات به فراوانی دیده می شود. علائم کمبود آهن ابتدا در شاخه و برگ های جوان به سرعت توسعه می یابد و با زرد شدن قسمت داخلی رگبرگ ها، مشخص تر می شود و برگ به صورت یک صفحه زرد با شبکه ای از رگبرگ های سبز در می آید. در حالت های شدید کمبود آهن، رشد شاخه ها کاهش می یابد، گل ها و ساقه های حامل خوشه به رنگ زرد کمرنگ در می آیند و باردهی این شاخه ها نیز بسیار کم می شود.

کمبود روی

کمبود روی باعث می شود بعضی از برگ ها شکل طبیعی خود را از دست بدهند و کلروفیل آنها رو به زردی برود و بین رگبرگ ها به رنگ سبزتیره یا رگه های کوچک به صورت نوار پهن سبز رنگ مشاهده شود. علاوه  بر بروز حالت ریزبرگی (Little Leaf) کمبود روی در مو باعث می شود که خوشه به صورت نامرتب با تعداد حبه های خیلی کمتر از حد معمول تولید شود. به دلیل توقف رشد حبه هایی که دچار کمبود روی هستند، اندازه حبه ها نسبت به حبه های طبیعی کوچکتر می شود. کمبود روی همچنین سبب ریزش یا ترکیدن پوست حبه ها بعد از گلدهی می شود. رسیدن غیر یکنواخت انگور حالتی است که در آن بعضی حبه های یک خوشه سبزند در حالی که حبه های دیگر رسیده اند.

کمبود بور

اولین علائم کمبود بور در پیچک های نوک شاخه ها و قبل از مرحله گلدهی، برآمدگی های گال مانند و تیره رنگی است که بعداً نکروز می شود. بر گهای دچار کمبود بور، تغییر رنگ می دهند و بین رگبرگ ها به رنگ زرد درمی آید البته در حالت کمبودِ شدید، قسمت های تغییرِ رنگ داده، حالت سوختگی دارند. علائم کمبود بور در انگور به آسانی قابل تشخیص است. بوته مو در اثر کمبود شدید بور، میوه ندارد و برخی از خوشه ها سوخته و خشک می شوند به طوریکه فقط ساقه خوشه همراه با چند حبه باقی می ماند و باعث غیرطبیعی شدن حبه های ریز (افزایش قطر عرضی حبه) می شود.

کمبود منگنز

علائم کمبود منگنز در موهایی که شدیداً به کمبود منگنز مبتلا هستند، ۳- ۲ هفته بعد از زمان گل ظاهر می شود. علائم کمبود منگنز با زرد شدن بین رگبرگ ها در جوان ترین برگ ها شروع می شود. برگ ها در قاعده سرشاخه ها شروع به کمرنگ شدن می کنند و کمی بعد لکه های کوچک زرد چندوجهی در بافت های بین رگبرگی دیده می شوند در طول دوره خشکی، حاشیه بر گهای پیر خشک می شود در حالی که برگ های جوان در نوک سرشاخه ها و در جوانب، سبز باقی می مانند.

علائم روی برگ هایی که در معرض آفتاب قرار دارند نسبت به برگ های واقع در سایه شدیدتر است. رشد سرشاخه ها، برگ ها و حبه ها، تحت تأثیر کمبود منگنز قرار می گیرد و رسیدن خوشه ها به تأخیر می افتد. بنابراین برای تشخیص نهایی، باید دمبرگ برگ های دچار کمبود در آزمایشگاه مورد تجزیه و آزمایش قرار گیرند.

کمبود مس

کمبود مس در انگور بندرت گزارش شده است. در اثر کمبود مس، جوان ترین بر گها زرد می شوند و رشدشان متوقف می شود و در مراحل پیشرفته، بافت مردگی در نوک و کناره برگ ها ظاهر می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد گیاه انگور میتوانید به ویکی پدیا مراجعه کنید.

گردآوری: حاتمی

کلمات کلیدی: انگور، کمبود، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، علائم

نوشته های مشابه